Eerst deflatie, dan inflatie

Terwijl de prijzen nauwelijks nog stijgen en deflatie om de hoek loert, neemt op langere termijn de bezorgdheid over inflatie toe. Wat is het nu: moeten we bang zijn voor deflatie of voor inflatie?

Ligt deflatie op de loer?

Ja. De inflatie is in België gezakt tot het laagste peil in tien jaar. Hoogstwaarschijnlijk zal de inflatie deze zomer onder nul duiken. Deze prijsdalingen zijn echter eerder technisch van aard, want vooral te wijten aan het inklappen van de olie- en grondstoffenprijzen. Eigenlijk wordt dit jaar het inflatiebubbeltje van 2008 gecorrigeerd. Van een echte deflatie is daarom nog geen sprake in België. Structurele en aanhoudende prijsdalingen schieten pas wortel als de consumenten ervan overtuigd geraken dat de prijzen steeds verder zullen dalen. Zover zijn we in België dus nog lang niet, al is bijvoorbeeld de hoog gewaardeerde vastgoedmarkt wel vatbaar voor een langdurige deflatoire trend.

Waarom is deflatie zo schadelijk voor de economie?

Dalende prijzen zijn goed voor uw portemonnee en koopkracht, maar zijn toch meestal bijzonder schadelijk voor de economie. Dat komt omdat de deflatoire trend een gevolg is van de financiële crisis die de vraag naar goederen en diensten in elkaar heeft doen klappen. Daardoor kampt de wereldeconomie met een grote overcapaciteit die bedrijven inspireert om hun producten tegen lagere prijzen te verkopen, kwestie van hun marktaandeel te verdedigen.

De koopkrachtwinst dankzij de dalende prijzen wordt echter meer dan tenietgedaan door een dalende werkgelegenheid en crashende bedrijfswinsten. De zaak ontspoort helemaal als consumenten en bedrijven rekening houden met structureel dalende prijzen. Dan stellen ze hun consumptie- en investeringsgedrag neerwaarts bij en verzinkt de economie in een dodelijke deflatoire spiraal, die nog moeilijk te doorbreken valt. Bijkomend probleem is dat de huidige schuldbeladen westerse economieën bijzonder kwetsbaar zijn voor deflatie. Dalende prijzen maken dat bestaande schulden steeds zwaarder wegen in koopkrachttermen, waardoor heel wat bedrijven en gezinnen die schulden niet meer kunnen aflossen. Een golf van faillissementen torpedeert de economie dan helemaal.

Hoe wordt de deflatiedemon bestreden?

Overheden proberen de vraag te ondersteunen door de plaats van de consument in te nemen als consumer of last resort. Ze lenen daarbij het geld dat de consument niet meer durft uit te geven. Het resultaat zijn natuurlijk oplopende tekorten en overheidsschulden, maar die prijs betalen de overheden vandaag graag om erger te voorkomen. De centrale bankiers proberen de deflatieverwachtingen in de kiem te smoren door vers geld in de economie te pompen. Vooral de Amerikaanse centrale bank (Fed) heeft een ongezien expansief geldbeleid op de rails gezet. Dat moet ook, want door de bankencrisis is de normale krediet- en geldcreatie in de economie stilgevallen. Een van de lessen van de Grote Depressie in de jaren dertig luidt dat zonder expansief geldbeleid de strijd tegen deflatie en depressie zo goed als kansloos is.

Waarom dreigt inflatie op langere termijn?

Het reflatiebeleid bestrijdt deflatie in crisistijden, maar werkt bijzonder inflatoir als het banksysteem herademt en de economie herleeft. Het wordt voor het beleid dus kunst om op het juiste moment de economie los te koppelen van de beademingsmachine. De juiste timing is echter een zo goed als onmogelijk opgave, ook omdat overheidsbestedingen politiek gemakkelijk worden beslist, maar veel moeilijker weer geschrapt worden. En Fed-voorzitter Ben Bernanke zegt wel dat hij het overtollige geld opnieuw tijdig zal opdweilen, de markten hebben daar hun twijfels over. Een stevige dosis inflatie is immers een weinig elegant maar wel efficiënt middel om voor een reële schuldverlichting te zorgen van economieën en overheden die kreunen onder de schulden. Het beleid zou dus wel eens bewust een oogje kunnen dichtknijpen als inflatie de kop begint op te steken. Of zoals de historicus Niall Ferguson het formuleerde: het beleid probeert nu de stagflatie van de jaren zeventig te organiseren om de depressie van de jaren dertig te voorkomen. (T)

Door Daan Killemaes