Een winter van twaalf maanden

Er is hulp nodig: door de wereldwijde recessie zullen de exportprijzen voor grondstoffen uit Afrika door de bodem zakken.

De Britse premier Tony Blair zal zich hard maken om zijn onlangs ontdekte enthousiasme voor Afrika op de internationale agenda te houden. De Franse belangen in Afrika zullen nog verder afnemen als Lionel Jospin president wordt. Een ander slachtoffer zal het Nieuw Afrikaans Initiatief zijn, een ontwikkelingsplan geleid door de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki. Westerse investeerders zullen zijn afgeleid en Mbeki zal in eigen land te maken krijgen met oppositie tegen zijn beleid inzake aids en vrijemarkteconomie.

In Kenia en Zimbabwe zullen de zeventigjarige voormannen _ Daniel arap Moi en Robert Mugabe _ er weer met alle mogelijke middelen voor zorgen dat hun partijen de verkiezingen winnen, erop vertrouwend dat de aandacht van de internationale gemeenschap zich ergens anders op richt. President Moi zal op het laatste moment zijn neef Musalia Mudavadi als opvolger aanwijzen; Mugabe zal kiezen voor het hoofd van zijn geheime dienst, Emmerson Mnangagwa.

Westerse steun voor vredesoperaties van de Verenigde Naties in de oorlogen in Congo-Kinshasa, Sierra Leone-Liberia en Angola dreigt af te brokkelen nu militaire planners en diplomaten zich vooral op Centraal-Azië en het Midden-Oosten concentreren. Sierra Leones president Ahmed Tejan Kabbah zal weer de verkiezingen winnen. Liberia’s krijgsheer, president Charles Taylor, zal zijn aandacht richten op het uiteenvallende Ivoorkust. Er zal ook minder westerse kritiek zijn op de Algerijnse en Egyptische geheime diensten. President Abdelaziz Bouteflika zal rugdekking krijgen tegen de schimmige Gia (Groupe Islamique Armé), het Fis (Front Islamique Salut) en de berberoppositie. President Hosni Mubarak zal meer hulpdollars en een vooraanstaande rol in een nieuwe onderhandelingsronde in het Midden-Oosten los weten te krijgen.

De koning van Marokko, Mohammed VI, gaat een gevaarlijk jaar tegemoet. Na het overlijden van zijn vader in 1999 is hij er niet in geslaagd de macht te consolideren: opstandige politici en militante moslims bedreigen zijn troon. De plannen van de Tunesische president Zine el Abidine Ben Ali voor een onconstitutionele vierde ambtstermijn na 2003 zullen door de westerse diplomaten beleefd worden goedgekeurd. Ook de Libische kolonel Moammar Kadhafi, die de deuren opengooit voor het bedrijfsleven, zal garen spinnen bij de situatie. Het onderdrukken van islamitische oppositiegroeperingen zal hem uitstekend afgaan. In Soedan loopt generaal Bashir, die in de jaren negentig Osama Bin Laden onderdak bood, het risico nog meer vijandige reacties op te roepen. Soedan blijft op de lijst van landen die de Verenigde Staten nauwlettend in de gaten houden. De al 35 jaar durende burgeroorlog, de langste ter wereld, zal zich blijven voortslepen.

Oorlog

Ook andere Afrikaanse staten op de observatielijst worden geteisterd door oorlog of zijn nog herstellende van een oorlog. De laatste oorlog tussen Ethiopië en Eritrea eindigde in 2000, maar beide regimes zullen in 2002 met groeiende interne tegenstand te maken krijgen. De president van Tsjaad, Idriss Deby, probeert buitenlandse investeerders binnenboord te houden van een pijplijnproject waarmee 2,5 miljard dollar gemoeid is, terwijl hij terzelfder tijd strijd moet leveren tegen de afscheidingsbeweging in het zuiden en de moslimfundamentalisten in het noorden.

Nigeria heeft 60 miljoen moslims en voorziet voor ongeveer 10% in de oliebehoefte van het Westen. President Olusegun Obasanjo gelooft dat zijn land hierdoor een sleutelpositie in de westerse strategie heeft. Hij wil dat Nigeria’s schuldeisers de buitenlandse schuld van 35 miljard dollar drastisch verminderen, terwijl de oppositie groeit in de aanloop naar de verkiezingen in 2003. De geplande verkiezingen in Angola in 2002, waarna president Eduardo dos Santos had beloofd af te treden, zullen _ natuurlijk _ niet doorgaan.

Afrikaanse staten zonder olie die niet bedreigd worden door islamitisch fundamentalisme zullen weinig hulp krijgen. Wereldwijd daalde de steun aan Afrika van 18 miljard dollar in 1990 tot 11 miljard dollar in 1998, en dit bedrag zal in 2002 nog verder afnemen. De handelsvoorwaarden voor Afrika zullen verslechteren. De wereldwijde recessie betekent dat de exportprijzen voor grondstoffen door de bodem zullen zakken. De Wereldbank heeft berekend dat nog eens 10 miljoen Afrikanen in armoede zullen vervallen door de vertraagde economie.

De koffieprijzen zijn sinds 1997 meer dan 60% gedaald en ook de prijzen voor katoen, tabak, koper en aluminium zullen allemaal weer dalen. Het toerisme, dat de jongste jaren 10 miljard dollar aan inkomsten per jaar voor Afrika betekende, zal inzakken en de luchtvaartmaatschappijen in het werelddeel in zijn val meeslepen. De Afrikaanse leiders zullen met nog meer klem eisen dat de rijke landen hun markten openstellen en het mes zetten in de 300 miljard dollar landbouwsubsidies die ze hun boeren betalen. Meer ferme taal wordt verwacht op de VN-conferentie over ontwikkelingsfinanciering, die in maart 2002 in Mexico wordt gehouden.

In Noord-Afrika zal de economische groei in 2002 in de richting van de 5% kruipen, voor de rest van Afrika zal hij dichter bij 4% liggen. De meest hoopgevende landen zijn: Botswana, dat met een gemiddelde jaarlijkse BBP-groei van 9,2% tussen 1966 en 1997 ‘s werelds snelst groeiende economie was; Mozambique, dat drijft op de gas- en mijnbouwontwikkeling; Tanzania, waar de bloeiende mijnbouw de groei tot boven de 6% zal opstuwen; en Ghana, waar een zakelijker ingestelde regering veel investeringen binnenhaalt.

Patrick Smith

De auteur is redacteur van Africa Confidential.

[2002]

De geplande verkiezingen in Angola zullen _ natuurlijk _ niet doorgaan.

[2002]

De meest hoopgevende landen zijn Botswana, Mozambique, Tanzania en Ghana.