Een kroon van gips

In Louvain-la-Neuve experimenteert EcoPhos met de revolutionaire uitvinding van Mohamed Takhim die erin slaagt om goedkoop fosforzuur te produceren, een methode waarbij ook de gipsafvalberg slinkt. Kroon op het werk van Takhim: drie Vlaamse fondsen injecteren durfkapitaal.

“Het nieuwe procédé om snel en goedkoop fosforzuur aan te maken is een potentiële goudmijn,” zegt Alfred Lowey-Ball, algemeen directeur van EcoPhos (ex- Philips Petroleum): “Ná de petroleumsector vormt de fosfaatindustrie de tweede grootste bedrijfstak ter wereld wat volume betreft, goed voor zo’n 40 miljard ton per jaar. Uit de fosforrotsen wordt fosforzuur gewonnen. Dit is de basis voor kunstmatige meststoffen, dierenvoeding en wasmiddelen.”

Normaal gezien verloopt deze extractie op basis van een nat proces – met een grote gipsberg als nevenverschijnsel. Per ton fosforzuur produceert men op die manier immers vijf ton onzuiver gipsafval, dat moet worden. Dankzij de ontdekking van Mohamed Takhim kan echter een aantal stappen in het zuiveringsproces worden overgeslagen. Lowey-Ball: “Uit simulaties van het expertenbureau M&F uit Arnhem blijkt dat dit een kostenbesparing oplevert van zo’n 20 à 30%. Maar het procédé kan in principe ook toegepast worden om rechtstreeks fosforzuur uit de fosforrots te extraheren. Als restafval blijft een zeer zuivere vorm van gips over, die voor de aanmaak van andere producten (zoals gipsplaten) kan worden ingezet.”

“Ecophos is een typevoorbeeld van seed capital,” bevestigt Jos Peeters, gedelegeerd bestuurder van Capricorn Venture Partners (zie Trends van 16 april 1998). “Met de financiële ondersteuning van durfkapitaal kan deze Marokkaanse kiem – momenteel slechts een labmodel – uitgroeien tot een bloeiende onderneming. Op termijn mikt het bedrijf op de bouw van een productie-eenheid samen met een industriële partner. Voor het eerst in de geschiedenis van ons fonds investeren we in zo’n vroeg stadium in een project. Maar we geloven er dan ook sterk in.”

EIGEN BEDRIJF.

In november 1994 won de toen achttienjarige Mohamed Takhim (geboren op 28 oktober 1976) een gouden medaille op de Internationale Uitvindersbeurs te Brussel.

Takhim: “Tijdens mijn humaniora in Casablanca liep ik stage in het onderzoekscentrum van mijn vaders werkgever, het staatsbedrijf OCP ( nvdr – eigenaar van de fosfaatmijnen in Marokko). Ik ontdekte er dat de wetenschapslui kampten met één groot probleem: de zuivering van de fosforrots. Ik vatte het idee op om met een vaste molecule het water van het zout te scheiden. Terug op school werkte ik het procédé verder uit met mijn leraar scheikunde.”

Eureka! Mohameds vondst bleek op proefschaal te lukken. Na enige ruggespraak raadde een advocaat hem aan een patent te nemen op de formule en mee te dingen aan het uitvinderscongres in Brussel. Met succes. Hij won niet alleen de wedstrijd, maar kon zelfs Michel Culot (ex- Westinghouse) en Luc Geuten van Boston (tevens medestichter van Mitiska en Innogenetics) overhalen om mee in de boot te stappen. Hoewel de Marokkaanse student – hij heeft enkel een diploma middelbaar onderwijs op zak – diverse voorstellen van chemiereuzen kreeg, besloot hij zijn eigen firma op te richten.

Takhim: “Ik wilde niet de zoveelste bediende worden in een multinational, maar een revolutionair product ontwikkelen binnen een eigen bedrijf, zodat ik er ten volle de vruchten van zou kunnen plukken.” Na een jaar vonden Culot en Geuten drie risicokapitaalfondsen – Capricorn Venture Partners, Investeringsmaatschappij voor Vlaanderen (Gimv) en Global Investment Partners – bereid om samen een onderzoeks- en ontwikkelingsmaatschappij op te richten. In juni 1996 zag een nieuwe onderneming het licht in Leuven: EcoPhos. Onder auspiciën van professor Robert Leenaerts (UCL), vermaard expert in de scheikunde van fosfaten, kreeg de prille innovatievennootschap een verdieping ter beschikking in de Unité des Procédés van de campus in Louvain-la-Neuve. Daar zette Takhim zijn experimenten voort en startte de procedure om de nodige patenten aan te vragen. Vandaag bestaat EcoPhos uit zeven laboranten – inclusief Takhims vroegere chemieleraar Ahmed Rabani – en drie kaderleden.

Algemeen directeur Lowey-Ball: “Tot nu toe hebben we reeds zes miljoen frank aan octrooien uitgegeven. Dit bedrag zal zeker nog verdubbelen. Vijf patenten zijn goedgekeurd. Voor het einde van dit jaar hopen wij een industriële partner aan te trekken om samen een pilootplant uit te bouwen. Discrete onderhandelingen met internationale ingenieursbureaus en producenten – zoals Babcock, Badger, Copée Lafarge, FMC Forêt, Hydro Agri, Kemira, Monsanto, Oetker, Prayon Rupel, Rhône Poulenc en anderen – zijn volop aan de gang. Wie vooraf geen geheimhoudingsakkoord wil ondertekenen, wordt uitgesloten. We laten niets over aan het ongewisse.”

ERIC POMPEN