Een koud kunstje

Hoe kunt u geld verdienen aan uw kunstcollectie? Investeert u het best in hedendaagse kunst? Of brengen oude meesters meer op? Zeven tips vanop het Tefaf Art Symposium.

Onder verzamelaars is het not done om toe te geven dat je in kunst investeert als belegging. On the record koopt iedereen uit liefde voor de kunst, maar achter de schermen heersen vaak andere motieven: slim kopen om op termijn door te verkopen met winst. Net als aandelen dus.

Nu de financiële markten wankelen, duiken talrijke kunstinvesteringsinitiatieven op. “Onze liefde voor geld is groter dan onze liefde voor kunst”, geeft Philip Hoffman meteen toe. Hij is CEO van The Fine Art Fund Group, een Londens hefboomfonds dat meesterwerken op-koopt en doorverkoopt met winst. Hij verhandelt Picasso’s, Rembrandts en Chinese vazen zoals hefboomfondsen goud verhandelen. Investeerders of bedrijven die zich voor minstens 200.000 dollar inkochten in een van zijn fondsen, krijgen hun winst op termijn uitgekeerd. Ook de gebruikelijke performance fee voor de fondsbeheerder is vergelijkbaar.

Tutela Capital, een Brussels initiatief, werkt lichtjes anders. Het helpt klanten om zelf winstgevende kunstportefeuilles samen te stellen, afhankelijk van de zelfgekozen risicograad en investeringsstrategie. Het bedrijf verkoopt ook statistische software om data uit de kunstmarkt te analyseren om toekomstige fluctuaties te voorspellen. Zowel privéverzamelaars, veilinghuizen, banken, verzekeringsmaatschappijen als kunstadviseurs gebruiken hun software.

Fabian Bocart, de directeur kwantitatieve research bij Tutela Capital, en Philip Hoffman, geven zeven tips.

1. Onzekerheid is de enige zekerheid

Kunst verzamelen is risky business, zeker puur als belegging. “De kunstmarkt is bijzonder volatiel. Het enige wat we zeker weten, is dat de prijzen omhoog en naar beneden gaan. Wij ontwikkelen statistische modellen die de maximale stijgingen en dalingen uit het verleden projecteren naar de toekomst”, vertelt Bocart. “Als je een Canaletto koopt, kan hij 3 procent in waarde stijgen tegen volgend jaar, maar evengoed 27 procent dalen. Over 25 jaar kan het werk maximaal 127 procent gestegen zijn en maximaal 58 procent gedaald. Dat is het risico van een Canaletto-investering. Bij Warhol ligt de volatiliteit veel hoger. In een jaar tijd kan een werk van de popartkunstenaar 5 procent stijgen of 40 procent dalen. In 25 jaar kan de waarde 209 procent stijgen, maar evengoed met 80 procent zakken.”

2. Divide et impera

Wie slim in kunst investeert, beperkt zich het best niet tot één stroming of één tijdperk. Met een diverse collectie kan je het risico op geldverlies verkleinen. “Als de prijzen voor Warhol in elkaar storten, dan volgen die voor tijdgenoot Basquiat wellicht. Maar die voor een oude meester als Canaletto niet”, zegt Bocart. “Een diverse collectie samenstellen is moeilijk voor een verzamelaar, die vaak verknocht is aan één periode of één stijl. Vanuit een beleggingsoogpunt is een heterogene mix een beter idee”, vult Hoffman aan.

3. Koop niet met je hart

Verzamel niet met je hart, maar met je portemonnee. Koop soms werken van economisch interessante artiesten waar je minder van houdt, maar die wel veel geld kunnen opbrengen. Op termijn kan je die werken doorverkopen en met de opbrengst nieuwe en mooiere stukken aanschaffen. Het resultaat is dus een grotere collectie. “Wij kopen museale meesterwerken van 500.000 tot 10 miljoen euro. Daarbij zitten zowel Chinese vazen, impressionisten, oude meesters als hedendaagse kunst. Soms verkopen we de kunstwerken weer na één dag. Een extreem voorbeeld is de Peter Doig die we voor 880.000 euro kochten en die een jaar later bij Sotheby’s 2,2 miljoen op-bracht.” Gemiddeld haalt The Fine Art Fund Group 25 procent winst op al zijn investeringen, de performance fee niet meegerekend. In 2011 waren ongeveer twee derde van de werken die Hoffman kocht en verkocht hedendaagse kunst. Impressionisme, moderne kunst en oude meesters klokten af op 10 procent. Dat kunst het ultieme redmiddel kan zijn, ondervond Bocart zelf toen hij als trader in exotische opties werkte voor Fortis Bank. “Landen kunnen failliet gaan, maar kunst nooit. Rubens is in 500 jaar nog nooit bankroet geweest.”

4. Bepaal je risicoprofiel

Naar analogie met veilige en risicovolle beleggingsformules stelt Bocart voor zijn klanten veilige en risicovolle kunstinvesteringsprofielen samen. “Wie op safe wil spelen, vermijdt hedendaagse kunst. Het ideale portfolio bestaat uit 30 procent moderne kunst, 35 procent im-pressionisten, 25 procent postim- pressionisten en 10 procent oude meesters. Met die mix verlies je in het slechtste geval een kwart van je investering.” Wie agressiever wil investeren, moet meer risico nemen. “In het meest agressieve kunstportfolio kan je tot 40 procent verliezen na een jaar, maar je investering verdriedubbelen na 25 jaar. Dat portfolio bestaat uit 85 procent hedendaagse kunst, 11 procent surrealisme en 3 procent oude meesters, moderne kunst en impressionisme.”

5. Verkoop op het juiste moment

Er is een verborgen liquiditeitsrisico voor kunstinvesteerders, je moet kunstwerken op het goede moment kunnen verkopen om winst te maken. De top tien artiesten die in 2012 het vlotst van de hand gaan zijn Willem De Kooning, Zao Wu Ki, Yayoi Kusama, Alexander Calder, Emil Nolde, Donald Judd, Richard Prince, Basquiat, Hassam en Monet. Wie werken van deze namen heeft, kan ze nu gemakkelijk verzilveren. Die lijst is uiteraard niet eeuwig, wat nu liquide is, is misschien onverkoopbaar over vijf jaar.

6. Koop ‘verbrande’ kunstwerken

Goede timing en gerichte communicatie zijn belangrijk. Het heeft geen zin om je kunstwerk tegelijk aan alle kunsthandelaars ter wereld aan te bieden. Dan riskeer je dat niemand het nog wil ‘omdat iedereen het al gezien heeft’. Zo’n verbrand werk krijg je aan de straatstenen niet kwijt. Maar ‘verbrande’ kunstwerken zijn interessant voor investeerders. “Het is de kans om topwerken te kopen die niemand wil”, zegt Bocart. “Zelfs een illiquid kunstwerk heeft een prijs, je kan goed kunnen afdingen.” Vandaar dat veel verzamelaars en kunstinvesteringsfondsen ‘ after sale bids‘ proberen. Ze doen een laag bod voor onverkochte werken op veilingen. “Alle manieren om koopjes te doen zijn legitiem”, zegt Hoffman. Zo kon hij tijdens de bankcrisis van 2008 een topwerk dat in 2003 op 5,2 miljoen dollar was geschat voor 750.000 dollar overkopen van een verzamelaar die binnen de 48 uur cash nodig had.

7. Koop alleen serieuze werken

“Wie een middelmatige oude meester kan kopen voor relatief weinig geld – neem nu 5000 euro – zal nooit grote winst maken. Kan je een Canaletto van topniveau kopen, dan zou ik niet twijfelen”, zegt Hoffman. Koop beter één topwerk dan tien minderwaardige stukken voor hetzelfde geld. “Het is wel opletten met gemanipuleerde markten van bepaalde kunstenaars. Als we zo’n manipulatie of luchtbel opmerken, haken we meteen af. Een late Damien Hirst zou ik bijvoorbeeld niet kopen, een vroege wel. Een Warhol hebben we ook nog nooit gekocht. Daar is te veel speculatie aan de gang.” Er is een verschil tussen speculeren en investeren in kunst, zegt Bocart. “Speculeren is rekenen op het irrationale gedrag van andere speculatieve spelers die op korte tijd je activa willen kopen voor meer geld. Dat creëert luchtbellen en die zijn nefast voor de kunstmarkt.”

THIJS DEMEULEMEESTER

“Het ideale portfolio bestaat uit 30 procent moderne kunst, 35 procent impressionisten, 25 procent postimpressionisten en 10 procent oude meesters” Fabian Bocart, Tutela Capital

“Onze liefde voor geld is groter dan onze liefde voor kunst” Philip Hoffman, The Fine Art Fund Group