EEN HEEL GROTE MENEER

Vorige week overleed Milton Friedman, de grootste economische denker van de voorbije halve eeuw. Intellectuele eerlijkheid en rechtlijnigheid primeerden voor hem.

Begin 1969 verliet George Shultz zijn post als decaan van de businessschool van de University of Chicago om zich bij de regering van president Richard Nixon te voegen. Met veel tegenzin gaf Shultz toe aan de druk van de politieke strategen rond Nixon om de oplopende inflatie te lijf te gaan met strakke prijs- en looncontroles. Milton Friedman, goede vriend en collega van Shultz aan de University of Chicago, maakte in zijn wekelijkse column in Newsweek brandhout van die prijs- en looncontroles. In september 1971 nodigde Nixon Friedman uit op het Witte Huis. ” Don’t blame your friend George for these wage and price controls,” zo luidde de verwelkoming van Nixon. Friedman keek Nixon strak aan en antwoordde: ” No problem. I don’t blame George. I blame you, Mr. President. ” Nixon stond even perplex.

“Very blurred thinking”. Deze anekdote typeert de vorige week op 94-jarige leeftijd overleden Milton Friedman. Intellectuele eerlijkheid en rechtlijnigheid primeerden voor hem. Ik beschouw het als een unieke levenservaring dat ik – gespreid over ruim twintig jaar en een zestal ontmoetingen – in totaal ruim twintig uren met Friedman heb kunnen discussiëren. De jongste e-mail die ik van hem mocht ontvangen dateert van 23 september. Hij maakte daarin zijn beklag dat nu zelfs The Economist zich bezondigde aan ” very blurred thinking” over het grote tekort op de lopende rekening van de Amerikaanse betalingsbalans. Onze jongste en helaas laatste ontmoeting dateert van december vorig jaar, toen we ruim drie uur discussieerden in zijn schitterende appartement in Taylor Street in San Francisco (inclusief adembenemend uitzicht op de baai en Alcatraz). Dit gesprek resulteerde onder meer in een interview gepubliceerd in Knack.

Als we het belang van een econoom meten aan zijn invloed op enerzijds de collega-economen en anderzijds de beleidsmakers en de maatschappelijke evolutie, kan er geen enkele twijfel over bestaan dat Milton Friedman de belangrijkste econoom van de tweede helft van de twintigste eeuw was. Bekijken we de hele twintigste eeuw, dan is de keuze tussen hem en John Maynard Keynes moeilijk.

Het is zonder meer stuitend op zoveel plaatsen te moeten lezen en horen dat Friedman niet veel meer was dan de godfather van het extreme liberalisme en het oerconservatieve denken, de goeroe van politici als Ronald Reagan en Margaret Thatcher. En inderdaad, Friedman verdedigde zijn hele leven de vrijemarkteconomie op een weergaloze manier. Zijn intussen al vijftien jaar geleden overleden vriend George Stigler zei ooit: “Milton heeft maar één probleem: hij verdedigt zijn principes té briljant. Intellectuele tegenstanders verlaten de ring altijd hopeloos gefrustreerd. Vervolgens proberen ze hun inhoudelijke impotentie te verdoezelen achter louter ideologische salvo’s.”

Geen fan van wiskunde. Maar Friedman was veel meer dan een begenadigde verdediger van de vrijemarkteconomie. Voor alles was hij een briljant econoom. Hoewel zelf een zeer talentvolle wiskundige, geloofde hij absoluut niet in de mathematisering die de jongste decennia het economische onderzoek steeds meer overwoekerde. Milton Friedman stond voor de rigoureuze toepassing van neoklassieke prijstheorie, gekoppeld aan empirisch onderzoek. Ook zijn baanbrekende macro-economische inzichten over consumptie en monetair beleid stoelden op micro-economische analyse. What is your evidence, waren de vier woorden die Milton Friedman waarschijnlijk het meest in zijn leven heeft uitgesproken. Economisch onderzoek had voor hem altijd op de eerste plaats te maken met het proberen te begrijpen van het leven van elke dag.

Economenland, en de humane wetenschappen in het algemeen, verliest met Milton Friedman – amper 1,60 meter groot – een heel grote meneer. Niemand is onmisbaar, maar Friedman laat alvast voor ondergetekende een gat achter dat zeer moeilijk opvulbaar lijkt.

De auteur is directeur van de denktank VKW Metena.

De column ‘De blik van… ‘ verschijnt wekelijks, met Johan Van Overtveldt en Rudy Aernoudt in beurtrol. Door het overlijden van Milton Friedman is de column van Rudy Aernoudt verplaatst naar volgende week.

Johan Van Overtveldt