De grootbanken ING België en BNP Paribas Fortis willen meer bankkantoren verzelfstandigen. Dan hoeven ze ze niet te sluiten, en kunnen ze toch besparen.
Maandag 3 oktober staat in rood omringd in alle agenda’s van de medewerkers van ING België. Die dag kondigt de bank een zware herstructurering aan. De verwachting is dat het plan een mix zal zijn van maatregelen die vooral het kantorennet treffen: sluiting, verzelfstandiging en fusies van kantoren. Vakbondssecretaris Pia Desmet (BBTK) vreest dat duizenden personeelsleden van ING België getroffen zullen worden.
“Als retailbank is ING de voorbije jaren blijven stilstaan in België, terwijl de rest wel grote stappen heeft gedaan”, zegt een bankier met een ING-verleden. “Als de bank echt ingrijpend zou saneren, moet ze 3000 van de 9000 personeelsleden doen afvloeien. Dat is een enorm sociaal passief, dat geen enkele bank kan dragen. Daarom wordt ingezet op een grote verzelfstandigingsoperatie van het kantorennetwerk.”
Door een groot aantal bankkantoren te verzelfstandigen, haalt ING België de personeelsleden van zijn loonlijst. De betrokken werknemers zouden desgevallend in dienst komen van een zelfstandige bankagent (zie kader Zelfstandige agenten stellen 10.000 mensen te werk). Een bijkomend voordeel is dat, als er later toch kantoren worden gesloten of overtollig personeel moet afvloeien, het sociaal passief niet ten laste van de bank maar van de zelfstandige agent valt.
Correct en sociaal
BNP Paribas Fortis haalde die truc enkele jaren geleden uit. De bank kondigde in 2013 de sluiting van 150 bankkantoren aan. 50 daarvan werden uitgebaat door zelfstandigen, die samen met hun medewerkers aan de deur werden gezet. Daardoor verloren 200 mensen hun baan. “Het was voor BNP Paribas Fortis gemakkelijker en goedkoper om een overeenkomst met een agent op te zeggen, dan met de vakbonden compromissen te moeten sluiten over een zwaardere afslanking van de eigen kantoren”, vertelt een betrokkene.
“Wij vrezen een beetje dat de banken enkel voor de verzelfstandiging kiezen uit besparingsoverwegingen”, zegt Albert Verlinden, voorzitter van de Beroepsvereniging voor Zelfstandige financiële Bemiddelaars (BZB). “Het is een manier om hun loonlasten te drukken, maar tegelijk is er een risico dat ze in een later stadium de band met hun franchisenemers doorknippen. We zijn de jongste jaren al vaak geconfronteerd met drama’s bij zelfstandige agenten die aan de deur worden gezet.”
Verlinden drukt erop dat de BZB allerminst gekant is tegen een verzelfstandiging van het bankennet, “maar het moet op een correcte, transparante en sociale manier gebeuren. Zo mag een agent toch verwachten dat hij inzage krijgt in de strategie en het businessplan van de bank, en dat daar enige continuïteit in zit. Tenslotte investeert hij in het kantoor en neemt hij het sociaal passief over. Enige zekerheid dat ze hun business de komende jaren kunnen runnen, is voor deze zelfstandigen essentieel.”
Meer franchisenemers
Eind 2015 telde ons land nog iets meer dan 6500 bankkantoren (zie tabel). Dat is een halvering in vergelijking met de vroege jaren 2000. Iets meer dan 3000 kantoren zijn eigendom van gevolmachtigde agenten. 3500 zijn eigen kantoren van de banken, maar ook daarvan wordt een duizendtal uitgebaat door zelfstandigen. Dat betekent dat zelfstandige agenten ruim meer dan de helft van de bankkantoren in België uitbaten. Het aantal zuiver statutaire bankkantoren (eigendom van de bank en uitgebaat door personeel in loondienst van de bank) bedraagt ongeveer 2500.
Van de grootbanken werkt enkel KBC nog met een volledig eigen bankennet. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich Belfius, dat voor 80 procent van zijn kantoren op zelfstandigen draait. Ook de meeste middelgrote en kleine kredietinstellingen leunen heel sterk op zelfstandige bankagenten. Banken als Argenta, Crelan, AXA Bank en Record Bank werken zelfs exclusief met agenten.
De grootbanken ING België en BNP Paribas Fortis willen nu meer franchisenemers. ING België telt vandaag nog 709 kantoren, waarvan 458 eigen kantoren en 251 kantoren die door een zelfstandige bankagent worden gerund. De bedoeling zou zijn te evolueren naar een 400-tal zelfstandige kantoren terwijl het mes gezet wordt in de eigen kantoren met een te kleine klantenportefeuille.
In dat kader wil ING ook zijn 100 procent-dochterbedrijf Record Bank opslorpen. Record Bank heeft een net van 500 zelfstandige bankagenten, die doorgaans ook actief zijn als verzekerings- en kredietmakelaar. Door Record Bank in de groep te integreren, vergroot ING zijn pool zelfstandigen, waardoor er meer mogelijkheden zijn voor fusies en overnames van kantoren, en een groter draagvlak voor de verzelfstandigingsoperatie wordt gecreëerd.
Plafond
Bij BNP Paribas Fortis werd eerder dit jaar een cao goedgekeurd die de bank de mogelijkheid biedt meer kantoren te verzelfstandigen. Van de bijna 800 kantoren van BNP Paribas Fortis zijn er momenteel 237 in handen van zelfstandigen. De bedoeling zou zijn dat aantal gevoelig op te trekken. Er is sprake van een streefdoel van minstens 500 zelfstandige agentschappen.
Er is wel een plafond in de cao ingebouwd: de zelfstandige kantoren mogen in maximaal 30 procent van de totale tewerkstelling voorzien tegen 2020. Op die manier willen de vakbonden de statutaire kantoren en het bankpersoneel beschermen.
BNP Paribas Fortis ziet de verzelfstandiging duidelijk als een alternatief voor de sluiting van kantoren: “We willen bereikbaar blijven voor onze klanten en ervoor zorgen dat klanten terechtkunnen in een kantoor in hun nabije omgeving”, zegt woordvoerder Hans Mariën. “Tegelijk kan de bank zich blijven aanpassen aan de veranderende omgeving en nog meer inzetten op advies en expertise.”
“Ik heb het gevoel dat de banken eindelijk begrepen hebben dat bij de meeste kantoorsluitingen het inkomstenverlies groter is dan de kostenbesparing”, zegt Albert Verlinden. “In die zin is de verzelfstandiging van kantoren een aantrekkelijk alternatief. Je verliest de klant niet en toch kun je besparen.”
Want daar gaat het om: er moet bespaard worden (zie kader Banken besparen vooral op personeel). “De banken vergelijken hun cost/income-ratio’s (verhouding tussen kosten en inkomsten) over de landsgrenzen heen, terwijl de markt niet altijd vergelijkbaar is”, vindt Pia Desmet, federaal secretaris van BBTK. “De Belgische takken van ING en BNP Paribas hebben hogere kosten dan die van de moederbedrijven omdat hun kantorennet groter is dan in Nederland en Frankrijk. Maar dat heeft ook te maken met de klantenbenadering. De doorsnee-Belg houdt van nabijheidsbankieren en wordt graag persoonlijk bediend.”
Digitalisering
Om de kosten te drukken, hebben heel wat banken de voorbije jaren hun kantorennet afgebouwd. Niet zozeer voor de kosten van het vastgoed, maar vooral om de personeelskosten te verminderen. Daarbij gebruiken ze vaak de oprukkende digitalisering als excuus: klanten beheren hun bankzaken meer en meer online en mobiel, en dus worden de kantoren overbodig.
Volgens Desmet is dat een drogreden: “De digitalisering was het perfecte excuus voor regelrechte besparingsoperaties. Eerst hebben de grootbanken de klant uit het kantoor naar de betaalmuur geduwd. En nu willen ze dat alles via het internet en de smartphone gebeurt. Op die manier kunnen ze verder besparen op kantoren en mensen. De realiteit is echter dat de digitale verkoop van financiële producten erg weinig oplevert.”
Verschillende studies bevestigen dat. Slechts de helft van de klanten zou zijn online of mobiele banktools actief gebruiken. En als apps frequent gebruikt worden, is het vooral om de stand van een rekening te checken of om een overschrijving uit te voeren. Niet om een lening of een levensverzekering af te sluiten. “Daarvoor wil de Belg toch een beroep doen op een vertrouwenspersoon”, zegt Desmet. “Wat mij betreft, hebben de banken de digitale trein niet gemist, ze hebben gewoon verkeerd ingeschat hoe de klant erop zou reageren.”
Albert Verlinden is het daarmee eens: “Vandaag stellen de banken vast dat de digitalisering hen zo goed als geen nieuwe inkomsten oplevert, terwijl de klant ontevreden is omdat zijn kantoor in de buurt gesloten wordt. De zelfstandige agenten kunnen dat gat opvullen. Maar dan moeten ze wel correct worden behandeld. Als een bank vanuit een positieve reflex kiest voor samenwerking met zelfstandigen, moet hij niet een jaar later de commissies verlagen.”
De commissies voor bankagenten zijn de voorbije jaren flink gedaald. Bij sommige kleinere banken en voor sommige producten soms met de helft. Bij de grotere banken was er gemiddeld een daling met 10 tot 20 procent. “Maar wat gaat de toekomst bieden?”, vraagt Verlinden zich af. “De banken zouden het liefst een heel nieuw commissiesysteem invoeren, in functie van hun verdienmodel. Voor producten waar ze niets aan verdienen, zoals vandaag spaarboekjes, zou amper nog een commissie betaald worden.”
Persoonlijke service
Het aantal zelfstandige bankagenten is de voorbije jaren redelijk stabiel gebleven, na een forse daling in het begin van de jaren 2000. Toen waren ze nog met meer dan 7000, nu zijn er iets meer dan 3600 bankagenten. Vooral de zelfstandigen die in bijberoep een lokale spaarkas openhielden, zijn ervantussen gegaan. Dat is het professionalisme ten goede gekomen. De bankagent anno 2016 heeft een groter kantoor of exploiteert meerdere agentschappen, en biedt een complete dienstverlening aan.
“Bij ING hebben ze node vastgesteld dat een agent meer opbrengt en minder kost dan een eigen kantoor. Dan is de rekening snel gemaakt”, zegt een collega-bankier. “Oudere klanten, en dat zijn vaak de meer bemiddelde, willen een persoonlijke service en vinden die gemakkelijker bij een zelfstandige agent.”
Patrick Claerhout
“De digitalisering was het perfecte excuus voor regelrechte besparingsoperaties” Pia Desmet (BBTK)
“Ik heb het gevoel dat de banken eindelijk begrepen hebben dat bij de meeste kantoorsluitingen het inkomstenverlies groter is dan de kostenbesparing” Albert Verlinden, voorzitter BZB
“De banken hebben de digitale trein niet gemist, ze hebben gewoon verkeerd ingeschat hoe de klant erop zou reageren” Pia Desmet (BBTK)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier