Een fatale SS-vriend

Een “foute” Nederlander met vele Vlaamse vrienden speelde een hoofdrol in de ontvoering van holocaust-organisator Adolf Eichmann door een Mossad-commando. Stan Lauryssens ontfutselde de nu 80-jarige man deze onthutsende getuigenis.

Toen de Nijmeegse universiteit hem te saai leek, trok Willem Sassen naar de KU Leuven, waar hij aan de deur gezet werd omdat hij de dochter van een hoogleraar niet met rust kon laten. In Gent pakte de rijkswacht hem op omdat hij voordroeg uit het werk van de Vlaams-nationalist Cyriel Verschaeve. Zijn oudste zoon, die vandaag in Belgisch Limburg woont, is naar de priester-dichter genoemd.

Terug in Nederland botste Sassen op zijn studievriend Anthony Mertens. In zijn verbazingwekkende boek De fatale vriendschappen van Adolf Eichmann noemt Stan Lauryssens Mertens “de fascistische roerganger van de katholieke studenten in Nijmegen.” Na de oorlog leidde Mertens een tijdlang het jezuïetenblad De Linie. Begin jaren zestig kon hij aan de slag als cultuurredacteur bij De Standaard. In 1972 werd hij hoofdredacteur van het pro-apartheidsblad To the Point. Mertens’ historie zit door het boek geweven en vormt één van de vele zijtakken die deze uitgave zo boeiend maken.

LES VOOR HET IRA.

De hoofdlijn van het boek alleen al maakt de lectuur tot een even intrigerend als ijzingwekkend avontuur. Daarin kruisen de levens van Sassen en Adolf Eichmann elkaar. Tijdens de oorlog hebben ze elkaar evenwel nooit ontmoet. Op voorspraak van Mertens ontpopte Sassen zich zowel in Nederland als Vlaanderen tot “de stem van de SS“. Met verzonnen radioberichten over de trage opmars van de geallieerden trachtte hij tot op het laatste ongeloof en onrust te zaaien onder de bevolking.

Na de oorlog krijgt Sassens biografie bijna hallucinante trekken. Hij wordt gearresteerd in Nederland en later in Brussel, waar hij zes maanden in de cel zit. Tot tweemaal toe ontsnapt hij. Opnieuw belandt hij bij Mertens, die hem introduceert in een internationaal netwerk van collaborateurs en oorlogsmisdadigers. Sassen wordt naar Dublin gesmokkeld, waar hij een kantoor moet opzetten om vluchtende bruinhemden te helpen. Op Kerstmis 1947 duiken de Vlaamse nazi’s Achiel Hollants en Willem Smekens daar op. Journalist Smekens was bij verstek ter dood veroordeeld in Antwerpen. Hollants had in Berlijn voor de propagandadienst van Goebbels gewerkt. In Ierland hield het duo zich in leven door taalcursussen te geven aan nieuw gerekruteerde leden van het IRA en hen te onderrichten in de propagandatechnieken van het Derde Rijk.

Sassen ziet steeds meer vluchtelingen landen en vindt zijn rol er uitgespeeld. Met een Groninger kustvaarder, een stevig schip maar helemaal niet geschikt voor een oceaantocht, bereikt hij na twee helse maanden Argentinië. Bij zijn aankomst bezit hij niets meer. Hij moet zich terugtrekken in de krottenwijken van Buenos Aires, waar hij in kartonnen dozen overleeft.

GENERAAL PINOCHET.

Door taalvaardigheid, gewiekstheid en charme weet Sassen zich op te werken tot pr-adviseur van Evita Peron. Tussendoor ontdekt hij het geheim van Evita’s notoire man, die volgens Sassen homoseksueel was. Hij liet avontuurtjes met minderjarige meisjes ensceneren om zijn ware seksuele voorkeur gedekt te houden. Ondertussen vond Sassen steeds meer vrienden in het milieu van de nazi-vluchtelingen. Na een tijd wint hij het vertrouwen van Eichmann, de man die de Endlösung organiseerde in opdracht van Hitler. Eichmann leefde er onder een pseudoniem, maar hunkerde om opnieuw een man van aanzien te worden. Hij sprak zijn memoires in op banden, die Sassen mocht verwerken tot een boek.

Toen Sassen, die best wat geld kon gebruiken, inzag dat de wereld Eichmann vergeten was en de uitgevers geen geld veil hadden voor het verhaal, begint een ingewikkelde episode. Lauryssens kwam de volledige toedracht pas op het spoor toen een voormalig Mossad-lid uit de biecht sprak: ex-SS’er Sassen stond op de loonlijst van de Israëlische geheime dienst. Een Mossad-commando ontvoerde Eichmann uit Argentinië, waarna hij in Israël ter dood veroordeeld werd. In 1962 werd hij opgehangen.

Voor het nazi-netwerk was Sassen al gauw verdacht. Hij overleefde twee aanslagen en ging later in dienst als pr-adviseur voor de Paraguayaanse dictator Alfredo Stroessner en diens Chileense collega generaal Pinochet. De nu 80-jarige Sassen woont nog steeds in Santiago-de-Chili.

Na het boek Hitlers gewillige beulen van Daniel Jonah Goldhagen laaide het debat over de collectieve schuld van de Duitsers voor de oorlog en de holocaust fel op. Talloze reacties op het boek werden gebundeld in Wiens schuld? De bijdragen komen onder meer van Elie Wiesel, Jürgen Habermas en Gie van den Berghe.

Stan Lauryssens, De fatale vriendschappen van Adolf Eichmann. Van Halewyck, 377 blz., 798 fr. Elie Wiesel (ea), Wiens schuld? Van Reemst/Standaard, 263 blz., 995 fr.

LUC DE DECKER