EEN ANDERE LEIDER VOOR PHILIPS. Nieuwe slager voor de “kumpenie”

De Slager. Of ook : Orkaan Gilbert. Zo raakte Philips-topman Jan Timmer de voorbije jaren bekend. Na zijn drastische sanering lijkt Philips weer florissante tijden tegemoet te gaan. Het slagersmes kan worden ingeruild voor het lancet. Philips vraagt niet langer een leider, wel een koördinator. Kan Timmer die draai maken ? En wat zijn de gevolgen voor Philips in België ? In Eindhoven gonst het van de spekulaties.

Mei 1990 was het gedaan met Cor Van der Klugt. De pensioengerechtigde president-direkteur van Philips had de financiële wereld op het verkeerde been gezet met een veel te optimistische voorstelling over de gang van zaken bij Philips. Een doodzonde voor een baas van een beursgenoteerd concern dat wereldwijd in de belangstelling staat. Wisse Dekker, president van de raad van kommissarissen (nvdr vergelijkbaar met de Belgische raden van bestuur), was toch al geërgerd door Van der Klugts privé-escapades en greep naar zijn zwaarste wapen. Van der Klugt moest aftreden. Waarna Jan Timmer, ruim een jaar eerder dan gepland, zijn opwachting maakte.

OPVOLGING VOORBEREIDEN.

Vijf jaar later maakt Timmer een klinkende winst van 38 miljard frank bekend. Philips is uit de rode cijfers. Nu blijft het enkel nog wachten op een antwoord op een tweede vraag : blijft Timmer ? Of gaat hij ?

In en rond het Eindhovense concern gonst het van geruchten en spekulaties. Officiële woordvoerders houden de kaken stijf op elkaar ; de nervositeit in de Philips-gelederen is voelbaar. De sleutel ligt bij de persoon in kwestie. Timmer, die nooit een konkrete uitspraak deed over een mogelijke vertrekdatum, verkeert in de positie om zelf te bepalen of hij op kortere termijn (in de praktijk, op zijn vroegst over ruim een jaar) plaats zal maken.

Argumenten pro zijn vertrek zijn er, zowel teoretische als praktische. Zo is zes jaar aan de absolute top tegenwoordig heel wat voor iemand in een wereldconcern. Timmers era verloopt bovendien ongekend hektisch. Hij maakt tropenjaren. Vroeg of laat treedt slijtage op, zo niet geestelijk dan wel lichamelijk.

De pensioenleeftijd voor Philips-bestuurders is 66. Timmer is net 62. Hij zou dus eventueel nog vier jaar door kunnen gaan. Dat schept echter levensgrote opvolgingsproblemen. Timmer weet zich omringd door diverse kroonprinsen. Ambitieuze types waarvan er zeker een paar durven hopen dat hun grote uur nog zal aanbreken. Konflikten rond machtswisselingen zijn een nachtmerrie voor elke organizatie. Rust in de tent is van onschatbare waarde. Een juiste timing van de opvolging voorkomt ongelukken. Philips draait momenteel heel aardig (zie grafieken). Afgezien van eventuele kalamiteiten wordt voor het weer opgebloeide bedrijf ook 1995 financieel een prima jaar. Timmer laat in elk geval geen janboel na indien hij vertrekt. En zijn momenteel zorgvuldig gepolijste imago van sanerende krachtpatser wordt zo niet aangetast door eventuele toekomstige misslagen.

DE KUMPENIE.

Ze zeggen het niet hardop Philips is een goeie klant maar diverse vooraanstaande headhunters menen dat Timmer er goed aan doet om zich op zijn minst over zijn positie te beraden. Bij iedereen klinkt diep respekt voor de manier waarop hij de zieltogende “kumpenie” weer levensvatbaar maakte. Maar ook die ene vraag : indien Timmer al energie genoeg heeft om door te gaan, is hij straks dan nog de juiste man op de juiste plaats ?

Het zal duidelijk zijn dat Jan Timmer model staat voor de voorzitter-leider ; niet voor de voorzitter-koördinator (zie : Leider geen koördinator). Hij is de krisismanager pur sang, de topman die zich bedient van keiharde, radikale maatregelen. Als hoogste baas van Philips was Timmer in 1990 en 1991 verantwoordelijk voor massa-ontslagen. Hij initieerde pijnlijke ingrepen ; hij besloot te stoppen met het honderden miljoenen verslindende Megachip-projekt ; hij was degene die in de herfst van 1990 honderden topmanagers de oren waste : hij rekende ze ijskoud voor dat zij, en alleen zij, verantwoordelijk waren voor het feit dat Philips op de rand van een faillissement stond.

Anno 1995 is Philips in rustiger vaarwater beland. De turn-around is bijna gemaakt ; financieel staat het concern er beter voor dan iemand vijf jaar geleden durfde dromen. Timmers herstelprogramma “Operatie Centurion” werkt.

SLAGERSMES OVERBODIG.

Binnen Philips is een verandering van kultuur waarneembaar. Verreweg de meeste onderdelen van het tot voor kort hopeloos in zichzelf gekeerde concern zijn opener, slanker, sneller, zakelijker en vooral rendabeler.

Zeker, in een groot en wijdvertakt concern als Philips valt altijd wel wat te saneren. Maar het slagersmes kan worden ingeruild voor lancet, naald en garen. Timmer blijft desondanks schuiven met portefeuilles. Het Zwitserse Groepsraadslid Thierry Meyer kreeg recent nog de bons omdat hij zijn beloften niet waar maakte. Vooral de Europese tak van Philips’ veruit belangrijkste produktsektor, Consumer Electronics, blijft hét zorgenkind.

Oud zeer speelt hier. Timmers voorganger Van der Klugt verordonneerde bijna tien jaar geleden al dat de nationale organizaties (NO’s) zich ondergeschikt dienden te maken aan de belangen van de produktsektoren. Maar ook vandaag slaagt Eindhoven er niet in om bedrijven als Philips Frankrijk en Philips Duitsland in het gareel te krijgen. De NO’s claimen onveranderd hun autonomie op cruciale terreinen als marketing en produktaanbod. Door bijvoorbeeld in te gaan op speciale produktwensen van de klant (belletje hier, toetertje daar) doorkruisen ze het centrale beleid dat om uniformiteit van produktaanbod vraagt. Diverse Philips-managers menen dat enkel Timmer genoeg power heeft om de impasse te doorbreken.

LAST MET SCHIJNWERPERS.

Topondernemers kunnen doorgaans moeilijk afscheid nemen. Sommigen menen dat ze pas kunnen vertrekken wanneer “het karwei af is”. Alleen : het karwei is nooit af. En nu Philips weer een normale onderneming is, die moet worden getoetst aan normale criteria, vragen de bedrijfsgemeenschap en de belanghebbende buitenwereld om een strategie, een toekomstvisie, een koncept voor de komende jaren. Van de topman wordt verwacht dat hij die nieuwe missie met passie en overtuigingskracht uitdraagt. Hier wringt de schoen. Timmer kommuniceert slechts krampachtig met de buitenwereld. “Het is wennen om in de schijnwerpers te staan, ” gaf hij zelf ooit toe, “dat alles wat je doet en zegt breed wordt uitgemeten. ” Hij ontwijkt alle aanvragen voor een interview. Geen tijd, is de officiële reden. Insiders menen evenwel dat hij zich niet graag bloot stelt aan onverwachte, kritische vragen. Bij de prezentatie van de jaarcijfers neigt Timmer ertoe de onderwerpen keurig af te bakenen.

Timmer richt zijn boodschappen liever richting eigen organizatie. Dàt kan hij. De positieve uitkomsten van recent motivatie-onderzoek onder Philips-personeel kunnen voor een belangrijk deel op het conto worden geschreven van de grote baas. Timmer is een man naar het hart van de “gewone” Philips-werknemer. Wars van decorum, niet uit de hoogte. Iemand die in simpele, luttele frazen zegt waar het op staat.

DENKER ?

De lessen in krisismanagement zijn echter achter de rug en Timmer moet zich nu bezighouden met strategie, een begrip dat hem eigenlijk tegenstaat. In de medio vorig jaar verschenen interne Philips-brochure Centurion, building the winning team werpt een medewerker hem voor de voeten : “Ik zie geen konkreet doel. Waar gaan we heen ? Hoe ziet Philips er in de toekomst uit ? ” Timmer antwoordt : “Onze eerste prioriteit is de onderneming financieel gezond maken. Daarna kunnen we pas strategische doelen ontwikkelen. ” Meer doener dan denker. De Philips-president koestert zo weer eens zijn bekende imago.

Het gebeurt wel vaker dat topondernemers vaag blijven of zich verschuilen achter weinig zeggende standaardverklaringen. Op zich is dat begrijpelijk. De materie die je in de top behandelt is vaak ongelooflijk complex.

Keuzes bepalen en kommuniceren, dat zijn echter in het huidige stadium de twee hoofdtaken voor de leiding van Philips. Welke rol wenst het concern te spelen in de wereld van de multimedia ? Moet Philips een uitvindersconcern blijven op het terrein van de konsumentenelektronika ? Wat zijn de prijskaartjes als dergelijke vragen worden beantwoord met “ja” ?

Timmer kan, in goed overleg met de raad van kommissarissen en wellicht ook met zijn vrouw bepalen of hij de flexibiliteit bezit om de ontwikkeling van “leider” naar “koördinator” te kunnen doormaken.

De positie van Timmer staat bij Philips’ kommissarissen hoog op de agenda, bezweren zegslieden die van opvolgingsproblematiek en kommissariaten hun vak hebben gemaakt. Want het mag dan wel zo zijn dat Timmer, op grond van zijn enorme staat van dienst, waarschijnlijk zelf kan beslissen wat hij wil, de verantwoordelijkheid voor benoemingen en kontraktverlenging berust uiteindelijk bij de kommissarissen. Waarbij in de regel een prominente rol is weggelegd voor de voorzitter van dit gremium, in casu Floris Maljers, tot voor kort de hoogste Unilever-baas.

Uitsluitsel mag spoedig worden verwacht. Indien niet in de komende weken, dan toch zeker in de loop van dit jaar.

JAN TIMMER (PHILIPS) Een leider. Maar ook een koördinator ?

WOELIGE TIJDEN ZIJN VOORBIJ Maar Timmer draagt hun erfenis mee.