Alcoholisme op het werk pak je het best snel en zonder omwegen aan, met de keiharde boodschap dat het om ontoelaatbaar gedrag gaat. En dat er bij herhaling zware sancties volgen.
Er wordt wat afgedronken in het bedrijfsleven. In het openbaar en in het geniep. Work hard, play hard. Met het werk mag al eens worden uitgegaan. Er mag worden gevierd. Deals worden beklonken met een mooie fles. En het overspannen kaderlid kan thuis niet meer relaxen of hij moet twee glazen whisky hebben achterovergeslagen. Tot 10 % van de bevolking kan worden gerekend tot de zogenaamde probleemdrinkers. Zeven op tien van de probleemdrinkers is aan het werk. Daarmee zit het bedrijfsleven opgezadeld met een enorm probleem, want probleemdrinkers zijn vaker ziek, veroorzaken meer ongevallen, presteren minder, irriteren collega’s, maar niemand durft echt optreden. Vaak zijn de chefs de laatsten die het te weten komen. De signalen waren natuurlijk overduidelijk, maar zij hebben ze niet opgemerkt.
Het is een delicaat probleem. Alcohol is een deel van onze cultuur. We hebben er leren mee leven, tenminste dat denken we. Tot iemand wordt doodgereden door een dronken chauffeur, die om de meest mysterieuze redenen de controle over het stuur verliest. Een grote plezier- en genotsindustrie draait rond het gevaarlijke goedje. En wie gaat er nu de pret bederven? Want alcohol wordt graag geassocieerd met plezier, feest, open contact, ja soms zelfs volkomen ten onrechte met creativiteit. Alcohol neemt de censuur weg, dat wel, maar het maakt het brein alleen maar wat primitiever. Het is daarom dat alcohol en dansen, zingen, en roepen zo goed samengaan. Maar voor je het weet, is jouw lust, mijn last geworden. En is dat niet de definitie van een maatschappelijk probleem?
En hoe moet je optreden als een van je medewerkers al te regelmatig aan de fles zit? Onderschat het probleem niet. Alcoholisten zijn sluw. Na een tijdje zijn al hun intellectuele vermogens gericht op hun valse vriend, de alcohol. Jij, als chef bent ten hoogste een gelegenheidsdrinker. Zij kennen veel meer excuses, uitvluchten, redelijke verklaringen, aanvaardbare verontschuldigingen dan jij in je stoutste dromen zou durven denken. Om te beginnen liegen ze over hun drinkgedrag. Ze liegen uiteraard niet echt, ze verkeren in het onvermogen de volledige waarheid te vertellen. In extreme gevallen kan je hun opgebiechte consumptie met drie vermenigvuldigen. Hebben ze slechts (sic) vijf pintjes gedronken, denk dan maar ‘vijftien’. Je zult dan dichter bij de waarheid zitten dan je denkt. Kijk even naar je eigen drinkgedrag bij een feestdiner. Een drietal glazen zeg je in alle eerlijkheid, en je bent geen alcoholicus. Maar je telt niet al te goed. Je bent begonnen met twee (kleine??) glaasjes champagne, dat glas witte wijn is bijgevuld en heb je half laten staan, en dat glas rode wijn is tweemaal bijgevuld, en dat heb je ook half laten staan. En je hebt even ‘genipt’ van de pousse-café van je partner. Dat brengt je in feite op bijna zeven eenheden!
Alcohol is een scheikundige stof die je volledig in haar macht kan krijgen. De slachtoffers zijn het vermogen om te beslissen de facto kwijtgeraakt. En alle plechtige beloftes, meineden, tranen en vernederingen ten spijt, zelfstandig is het bijna onmogelijk echt ‘zuiver’ te blijven. Zonder hulp van hun partner, in ergere gevallen de arts, of in extreme gevallen een ontwenningskliniek, geraakt de verslaafde niet vrij.
Hoe pak je dan zo’n probleem van een medewerker aan? Vooreerst mag je er echt niet te lang mee wachten. Eén keer is in principe natuurlijk al te veel, maar ongelukjes, vooral op eenmalige feestjes, kunnen altijd wel gebeuren. Maar bij het tweede incident moet je onmiddellijk datgene doen wat je als goede chef zal onderscheiden van de zwakke: je moet de moed der duidelijkheid hebben. Dit is onaanvaardbaar gedrag, dit moet onmiddellijk, radicaal en volledig stoppen, er is sprake van ‘zero tolerance’.
Het best natuurlijk wordt zo’n probleem op het werk als een prestatieprobleem benaderd. Het gedrag overtreedt formeel het arbeidsreglement, het gedrag is een medewerker onwaardig, de productiviteit lijdt eronder, enzovoort. In principe moet je altijd luisteren naar je medewerkers. Maar hier is een grote uitzondering. Dit is een slecht nieuwsgesprek waar slechts één ding telt: de boodschap moet keihard en overduidelijk overkomen. Men mag gewoonweg niet ingaan op onderhandelingsuitspraken (‘maar ik werk toch hard’), flauwe excuses (‘ze drinken allemaal op afdeling x’) en belachelijke ontkenningen (‘ik had last van de warmte’). Je mag enkel luisteren naar een concreet plan van aanpak: ik zal deze avond naar mijn arts gaan, ik zal de collega’s verwittigen, etc.
Je gaat hierbij uiteraard best progressief te werk. Je verwittigt dat het incident nu een onderdeel is van het personeelsdossier en dat bij een eventuele herhaling er zware sancties zullen volgen.
In ieder geval is duidelijkheid het sleutelwoord. Dat geldt overigens ook voor preventie. Preventie is uiteraard veruit te verkiezen boven repressie. En dat beleid moet glashelder zijn. De leiding moet dus uiteraard het voorbeeld geven. En bovendien, je … Oei, wat moet er hier nu komen. Mijn brein heeft dringend alcohol nodig. Voor de inspiratie.
De cocktails wachten. Dat wordt weer feesten. En morgen heb ik dan een houten kop. Maar dat is geen probleem. Ik slaap mijn roes wel op het werk uit.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier