DODELIJK SPELLETJE

Marc Buelens
Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Vraag aan managers of ze ‘the game of chicken’ kennen en je krijgt vraagtekens in hun ogen. Vraag het aan politici en ze lachen breed. Ja, dat spel kennen ze heel goed, ook al is het vaak dodelijk.

The game of chicken is het meest bekend geraakt door de film met James Dean ‘Rebel without a Cause’, waar twee stoere jongens aan hoge snelheid naar een klif rijden. De eerste die stopt, is verloren. Hij zal later door de bendeleden worden uitgescholden als lafaard, hij is de ‘chicken’

Voor speltheoretici is dit een heel eenvoudig spel. Er valt niet veel te winnen, behalve een beetje eer. Er valt wel wat te verliezen: de schande. Het is de facto ‘zero-som’: de eer van de ene is de schande van de andere. Maar het spel kan wel door beide partijen tegelijkertijd worden verloren: beide auto’s kunnen de klif afdonderen.

Je moet geen doctoraat in de mathematische speltheorie hebben gehaald om het eerste advies van speltheoretici te voorspellen. Met zo weinig te winnen en zo veel te verliezen, is er maar één enkele goede raad: begin er niet aan. Dit is een spel voor dwazen, voor ontspoorden, voor gestoorden. Laat je niet uitdagen, speel andere spelletjes.

Waarom kennen politici ‘the game of chicken’? Omdat het in de politiek schering en inslag is. Iedereen weet bijvoorbeeld dat er vervelende maatregelen moeten komen rond de pensioenen. Maar de eerste partij die echt maatregelen neemt, wordt bij de volgende verkiezingen afgestraft. En telkens men maatregelen uitstelt, wordt het probleem erger. De maatregelen die later genomen moeten worden, zullen zo pijnlijk zijn dat ze de maatschappij kunnen ontwrichten. En toch is er geen enkele politieke partij die er echt aan begint. Ze laten wat proefballonnetjes los, zien dat de kiezer hevig reageert en haasten zich om te zeggen dat het maar gedachtenexperimenten waren.

Opwarming van de aarde. Elk geïnformeerd burger zou stilaan moeten weten dat het menens is met de opwarming van de aarde. De voorzichtige consensus is dat er wereldwijd grote problemen zullen ontstaan. Dat soort consensus laat in de pers nog wat ruimte voor de beate optimisten (de soep zal niet zo heet (sic) worden gegeten als ze wordt geschonken), de platte demagogen (iedereen gaat graag met vakantie naar warmere landen, waarom is het dan zo erg dat het hier wat warmer word) en de doemdenkers (men is in de modellen vergeten dat het ijs in Groenland veel sneller smelt dan verwacht). De hoofdprijs gaat naar de nederige briefschrijvers die het beter weten dan 96 % van de wetenschappers: zij weten immers dat consensus tussen academici niet veel voorstelt, want er zijn nog wetenschappelijke vergissingen geweest. Het percentage vergissingen zal alleszins veel lager liggen dan het percentage vergissingen van zelfbewuste briefschrijvers.

Het is echter menens. Gedaan met het modelleren, het zoeken naar consensus. We weten gewoon dat we met volle snelheid naar de klif rijden. Tijd dus voor politieke actie. Tijd om uit alle macht te remmen. En de politieke reactie van de grote CO2-vervuilers was duidelijk. De Verenigde Staten nemen het probleem zeer ernstig, maar een te plotse verandering van politiek zou een te grote bedreiging zijn voor de (olie)industrie. De VS ‘geloven’ dat de oplossing moet komen van nieuwe technologie. China neemt het probleem nog ernstiger, maar ze vragen ons te geloven dat ze echt niet het geld én de technologie hebben om er iets aan te doen. Duitsland toont echt zijn goede wil, maar vraag toch geen algemeen snelheidsverbod op de autostrades. Daar ‘geloven’ ze bij onze oosterburen toevallig niet in. Iedereen moet blijkbaar volgens het oude model nog wat economisch groeien om over enkele jaren de airconditioning te kunnen betalen, de dijken en de plasmatelevisies.

Groei anders oriënteren. The game of chicken is een dodelijk spel. Enkel verdwaasden spelen het. We zijn verdwaasd geraakt door tientallen jaren economische groei gebaseerd op olie, staal, steenkool en beton. Het echte drama is dat de economische groei niet eens hoeft stil te vallen. Ze moet gewoon anders georiënteerd geraken. De behoeften aan nieuwe soorten auto’s, energiecentrales, woningen, adviesverlening, verzekeringen zullen onvoorstelbaar groot zijn. Bedrijven die de wereld vervuild hebben en superwinsten hebben geboekt, zullen even grote winsten kunnen boeken door de smeerlapperij op te ruimen en alternatieve modellen te vermarkten. De wereld is nu eenmaal niet inherent rechtvaardig.

Het drama is echter dat een beperkt aantal bedrijven de politici gegijzeld houden omdat ze op hun volgende algemene vergadering en niet over vijf jaar, meer winst moeten rapporteren. En de politici zijn de gevangenen van hun kiezers, die nu een job willen in een voorbijgestreefde sector. Zo sturen de politici hun auto’s duizelingwekkend snel naar de klif. Het verschil met ‘Rebel without a Cause’ is dat wij niet staan toe te kijken, maar dat we op de passagiersbank zitten. De chauffeur is blijkbaar blind of doof, wat er juist met hem aan de hand is, zullen we nooit te weten komen. Hij zou uit alle macht moeten remmen, maar om een of andere reden vindt hij de rempedaal niet. Dus maar hopen dat 96 % van de wetenschappers zich vergist hebben.

De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.

Reacties: marc.buelens@trends.be

Marc Buelens

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content