DISTRIBUTIE. KAN WERKEN OP ZONDAG ?

Begin deze maand opende Virgin Record zijn eerste megastore in België. Koherent aan zijn commerciële politiek in de rest van wereld is de multinationale winkelketen ook in ons land zeven dagen op zeven open. Met deze zondagopening haalde de muziekdoos van Richard Branson zich de woede op de hals van het NCMV, de organizatie van de zelfstandige ondernemers, die meteen een klacht indiende bij Arbeidminister Miet Smet. Ondanks het feit dat de meeste zelfstandigen tot 30 % van hun weekomzet realizeren op zondag, spreekt het NCMV hier over “een flagrante overtreding van de arbeidwetsgeving inzake zondagsrust”.

De mogelijkheid tot zondagwerk kwam enkele weken terug ook ter sprake tijdens het sociaal overleg van de sektor warenhuizen voor een nationale kollektieve arbeidsovereenkomst 1996-1997. De onderhandelingen over een KAO bij GB, Cora en Bigg’s zijn afgesprongen, maar, merkwaardig genoeg, volgens Erwin De Deyn, nationaal sekretaris van de socialistische vakbond BBTK, is het onvermijdelijk om over het openen van warenhuizen op zondag te diskussiëren.

– ERWIN DE DEYN. Eén van onze eisen om te komen tot een nieuwe KAO betreft meer zekerheid qua aantal uren voor de deeltijdse werknemers en vastheid van betrekking voor de werknemers met een tijdelijk kontrakt. Het is zo dat meer en meer kontrakten weinig uren voorzien, 18 uur per week en zelfs soms maar 8 à 12 uur per week. Personen met dergelijke kontrakten zijn mensen die niets anders vinden en die, in steeds meer gevallen, daar onvoldoende mee hebben om rond te komen. De werkgevers van de warenhuizen hebben daarop geantwoord dat de stand van zaken qua privé-komsumptie en omzetevolutie dermate is dat zij op dit ogenblik geen marge hebben om in te gaan op onze vraag de detailhandelsomzet in de voeding kent een kleine vooruitgang, terwijl in de niet-voeding een achteruitgang in omzet van 5 tot 6 % geldt. De idee was dan : wij hebben geen marge, maar zijn bereid om te zoeken naar een marge. Jullie moeten ons de mogelijkheid bieden om ze te creëren en één van die mogelijkheden is meer zondagopeningen en, dus uiteraard, meer personeel om die winkels te openen.

– TRENDS. U bent bereid om op dit voorstel in te gaan ?

– Wij hebben daarover niet kunnen diskussiëren, want dat debat was intern nog niet gevoerd. Wij moesten antwoord geven binnen de paar dagen. Het spreekt vanzelf dat we over zo’n gevoelig iets niet op één, twee, drie een standpunt innemen. We weten dat dit zeer moeilijk ligt bij de achterban. Het gaat hier om werknemers die gedurende de week reeds een enorme flexibiliteit aan de dag moeten leggen : late openingsuren, zaterdagwerk… Je kan hier niet vergelijken met het doorsnee klassiek bedrijf waar het personeel werkt van maandag tot vrijdag, van 9 tot 17 uur.

– Bij uw tegenhanger, de kristelijke bediendenbond LBC, wenst men niet te praten over uitbreiding van zondagwerk en wordt geijverd voor een inperking van wat nu bestaat. U distantieert zich openlijk van hun stellingname ?

– Opgelet. Wij staan ook niet te trappelen voor zondagwerk. De BBTK als vakbond houdt zich aan wat nu bestaat aan reglementering dienaangaande : een verbod op zondagwerk (volgens de basiswet van ’71 op arbeidsduur) waarop vier afwijkingsmogelijkheden zijn. Ik persoonlijk vind dat we niet blind kunnen zijn voor een aantal ontwikkelingen, in het binnenland en op Europees vlak. Steeds meer supermarkten en superettes (Unics, AD Delhaize, Nopri… dus zelfstandigen die aangesloten zijn bij grote distributiebedrijven, maar ook zelfstandige superettes) maken gebruik van de wettelijke mogelijkheid om op zondagvoormiddag werknemers tewerk te stellen. Tien jaar geleden was dit de uitzondering, nu is er een onmiskenbare trend, overal in Belgë.

– Er zijn ook meer en meer zondagopeningen de volledige dag in de meubelsektor, de elektrobranche, de doe-het-zelf-sektor. Dit is wel illegaal ?

– Ja. Daartegen kan de Inspektie van het ministerie van Arbeid en Tewerkstelling optreden. Ik stel vast dat dit niet altijd gebeurt. Dit veronderstelt ten eerste een klacht, ten tweede zijn de Inspektiediensten enorm onderbemand. Maar, er moet ook de vraag gesteld worden : is er wel een wil om op te treden. Ik stel ook vast dat alle mogelijke (wettelijke) achterpoortjes gezocht worden om de illegale zondagsopeningen in de legaliteit te brengen. Zo is bijvoorbeeld, net voor de zomervakantie, Deinze erkend als toeristische gemeente. Er gaat wel af en toe een orgelkoncert door in de kerk. Voorts komt daar nooit een toerist, behalve een winkeltoerist. Winkels in een toeristisch gebied mogen op zondag open zijn, van Pasen tot september. Het is een publiek geheim dat er op de Kortrijkse steenweg in Deinze tal van meubelwinkels zijn die op zondag open zijn…

– Zondagarbeid is niet per se een negatieve ervaring. In het akkoord van ’87 over de drie zondagopeningen in de warenhuizen, waarvan één vóór Kerstmis, is de volledige vrijwilligheid van de werknemers voorzien. Iedereen mag, niemand moet. Doorgaans zijn er te veel vrijwilligers ?

– Ja. Dit is een rechtstreeks gevolg van de kompensatie, die in de meeste bedrijven 300 % bedraagt.

– Is dit de voorwaarde waarop u bereid bent het principe van zondagarbeid algemeen te aanvaarden ?

– Het is niet de bedoeling van de warenhuizen om alle zondagen open te doen, wel een aantal zondagen. Zij hebben de idee gelanceerd en zij gaan ze niet terug in de onderste lade steken. Als vakbond heb je dan twee mogelijkheden : ofwel erken je het niet, ofwel onderzoek je op een korrekte en niet sentimentele, emotionele manier wat de ontwikkeling is. Er bestaat weinig statistisch materiaal (ook in Zweden, Spanje, Portugal, het Verenigd Koninkrijk waar zondagwerk in warenhuizen wordt toegepast), maar ik zou bijvoorbeeld wel willen weten of openen op zondag werkelijk voor meer omzet, en dus tewerkstelling, staat of alleen een verschuiving van het aankoopgedrag, van de week naar de rustdag, inhoudt. Maar één zaak staat vast : de konklusies die we uit de analyse zullen halen, zullen altijd en onvoorwaardelijk getoetst moeten worden aan wat dat betekent voor de tewerkstelling. Zowel wat ik noem kwantitatieve tewerkstelling (het aantal arbeidsplaatsen), als de kwalitatieve tewerkstelling (wat betekent een en ander voor de manier waarop de werknemer kan werken, met welk soort kontrakt… ?).

CATHY BUYCK

ERWIN DE DEYN (BBTK) 300 % kompensatie voor zondagarbeid kan ook worden omgezet in tewerkstelling.