Maandag 26 september maakt Vlaams minister-president Yves Leterme (CD&V) de krijtlijnen van het regeringsbeleid voor volgend jaar bekend. Hierin speelt de begroting van minister Dirk Van Mechelen (VLD) een belangrijke rol. Van Mechelen heeft een overschot van 250 miljoen euro. Wat gaat de regering daarmee doen?
In tegenstelling tot vorig jaar is het op budgettair vlak geen hete zomer geworden. De opmaak van de Vlaamse begroting verliep in een aangename sfeer, zonder donder- of bliksemslagen. Na het opmaken van de meerjarenbegroting deze lente hoefde de regering geen grote knopen meer door te hakken. Bij de jongste controle op 22 juli kwam begrotingsminister Dirk Van Mechelen (VLD) – de stille, sobere en sympathieke cijferaar – op een batig saldo van 250 miljoen euro. Achter de schermen smeedt deze accountant van de Vlaamse coalitie samen met Yves Leterme (CD&V) en Frank Vandenbroucke (SP.A) de fundamenten van een nieuw alternatief Marshallplan in Vlaanderen. Alleen de grijze wolk van stijgende energieprijzen wierp een schaduw over de besprekingen.
Historicus Dirk Van Mechelen, tevens burgemeester van Kapellen, legt uit: “Hier staan we voor grote uitdagingen. Als de huidige evolutie in de gas- en olieprijzen zich doorzet, zal dat de overheid in het algemeen en de onderwijssector in het bijzonder een pak duiten kosten. Daarom gaan we een proactief beleid voeren. Hiervoor reserveren we nu een nieuwe enveloppe van 15 miljoen euro. Met dat geld gaan we op korte termijn een team van specialisten aanwerven, dat de energiefactuur in de scholen en andere overheidsgebouwen drastisch moet verlagen. Schooldirecteuren – zoals mijn echtgenote – zijn pedagogisch bezig. Ze houden zich niet bezig met enkel of dubbel glas. Hetzelfde geldt voor ambtenaren. Op het vlak van duurzaam energiegebruik zijn nog vele verbeteringen mogelijk. Zo was ik vorige week op werkbezoek bij Bekaert, dat een nieuwe film ontwikkelde om 75 % van de ultraviolette stralen door glas te filteren. Als je dat systeem op schoolgebouwen toepast, kan de energiefactuur voor onderwijs flink omlaag.”
TRENDS. Maar dan was het idee van een energiecheque van 75 euro – de waarde van een vaas – toch geen toonbeeld van strategisch overheidsmanagement?
DIRK VAN MECHELEN (VLAAMS MINISTER BEGROTING). “Het idee was eigenlijk om de extra BTW en accijnzen op de gestegen olieprijzen terug te geven aan de consument. Het doel is de mensen hun koopkracht te herstellen. De regering heeft dat nu op tijd gedaan. De modaliteiten vormen het eeuwige probleem in de politiek. Zo is het klasseren van monumenten een middel, maar het doel is ons erfgoed te beschermen en te waarderen. Daarom geloof ik meer in functiewijzigingen van onroerend goed. Door gebouwen te klasseren, kan je een gebouw niet meer van bestemming veranderen. Maar het een sluit het ander niet uit.”
De kritiek luidt dat deze coalitie te weinig ambitie heeft.
VAN MECHELEN. “Integendeel. Wij zijn een investeringsregering. Zo legden wij de afgelopen vier jaren 630 miljoen euro cash op tafel voor de bouw van het Deurganckdok. Ook de renovatie van de ring rond Antwerpen – die 98 miljoen euro kostte – is in baar geld betaald. Daarnaast investeren we 1,35 miljard euro in de aanleg van de Oosterweelverbinding, het kroonjuweel in het Masterplan Antwerpen. De verbinding moet in 2011 af zijn en zal 3 miljard euro kosten. Dankzij een spectaculaire stijging van de schenkings- en registratierechten beschikken we nu over een overschot van 250 miljoen euro op de begroting van 2005. Daarmee kunnen we nu bijkomende maatregelen cash financieren (zie tabel: Extra inspanningen voor 2006).
“Naast infrastructuur investeren we ook in welzijn en onderwijs. We gaan vanaf dit jaar het technisch onderwijs opwaarderen. Vandaag werken veel opleidingen nog met verouderd materiaal. Vorige week was hier nog een garagist op bezoek, die klaagde over het feit dat hij niet meer aan goede vaklui raakte. De jeugd krijgt nu les op basis van auto’s die meer dan een decennium oud zijn. Die wagens hadden toen amper elektronische snufjes, terwijl de voertuigen van nu bijna op een pc lijken.
“Samen met de initiatieven in de meerjarenbegroting betekent dat een extra investering van 300 miljoen euro in het Innovatie- (50 %) en Infrastructuurfonds (50 %). Ten slotte wordt in 2006 het Fonds voor Eenmalige Uitgaven met 125 miljoen euro vers geld gereactiveerd. Al die inspanningen zullen een vliegwieleffect op de economie hebben.”
Maar is er in Vlaanderen nog plaats om te ondernemen?
VAN MECHELEN. “Aan dat probleem wordt nu iets gedaan. Zo zullen we op korte termijn het economische netwerk rond het Albertkanaal uitbreiden, door 800 hectare op de as Antwerpen-Ruhrgebied in relatief korte tijd te ontwikkelen. Ook de sanering van vervuilde industriegronden biedt mogelijkheden. Nu is het nieuwe ontwerpdecreet over brownfields – vervuilde bedrijfsterreinen – klaar, waarmee we onder meer de logge procedures versoepelen. Op dit ogenblik staat er al een twintigtal projecten op de rails, waaronder Boelwerf, Petroleum Zuid en Balmat. Ook zullen we de Limburgse Reconversiemaatschappij aanwakkeren. Die beschikt nog over de nodige middelen om brownfields te herontwikkelen.”
Toch is het jaarlijkse budget voor bodemsanering teruggeschroefd van 57 naar 10 miljoen euro. Ondanks alle inspanningen van het chemische bedrijf Proviron raakt de ontwikkeling van Plassendale in Oostende maar niet van de grond. Hoe komt dat?
VAN MECHELEN. “Het probleem zit bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (Ovam), die tegelijk regisseur en actor speelt. Dat is belangenvermenging. De twee taken moet je scheiden. Daarom heb ik de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) de opdracht gegeven een eigen instrument uit te bouwen om samen met de privé-sector bodemsaneringsprojecten uit te werken. Ovam moet zich beperken tot een controlerende functie. Initiatieven zoals Boelwerf in Temse en Waterside in Vilvoorde, waar een sterke man als burgemeester Jean-Luc Dehaene (CD&V) de kar trekt, bewijzen dat publiek-private samenwerking kan lukken. Vrijdag 23 september starten we met Antwerpen Spoor Noord. Op de gesaneerde site van het koeriersbedrijf ABX komt een nieuwe hogeschool voor Antwerpen, waarbij sport- en recreatiefaciliteiten worden aangelegd in combinatie met een stadsbos. Dat zal een heropleving van de Damwijk betekenen. We moeten veel minder sectoraal en veel meer over de grenzen van de publieke en particuliere belangen denken.”
Even terug naar de meerjarenbegroting. De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (Serv) stelt zich vragen bij de extra beleidsruimte die Vlaanderen daarvoor in 2009 zou hebben. De door u vooropgestelde 2,15 miljard euro zou niet realistisch zijn.
VAN MECHELEN. “De Serv is bij mij geweest vóór ze hun cijfers in juli hebben bekendgemaakt. We moeten eerlijk zijn: als de spelregels worden gewijzigd op het moment dat de mensen van de Serv bezig zijn met hun verslag, is het niet makkelijk. Voor de Serv was dat een probleem. Ik heb begin juli bij de publicatie van het Serv-rapport dan ook niet gereageerd. Een aantal zaken is op korte tijd veranderd. In 2004 hebben we vastgesteld dat de opbrengst van de gewestbelastingen substantieel verhoogd is. Hetzelfde geldt voor de registratierechten (+16 %) en de schenkingsrechten (+72 %). De opbrengst van de schenkingsrechten lag in 2002 op 32,9 miljoen euro. Vorig jaar was dat al 122 miljoen euro en de cijfers van vandaag liggen nog een stuk hoger: 141 miljoen euro. Wij hadden een knik verwacht na de afloop van fiscale amnestie, maar Bank Delen zei tegen mij: Dirk, you ain’t seen nothing yet.”
Is het effect van de fiscale amnestie te vergelijken met de verlaging van de registratierechten?
VAN MECHELEN. “Toen ik met het decreet over de vermindering van de registratierechten kwam, zei het Rekenhof: ‘Let op, je vermindert van 12,5 % naar 10 %. Dat kan een gat van 200 miljoen euro in de begroting slaan’. Dat klopt dus niet. In 2002 lag de opbrengst van de verlaagde registratierechten op 921 miljoen euro, in 2003 op 1 miljard en vorig jaar op 1,15 miljard euro. En ook in 2005 doen we het elke maand beter.
“Er is bovendien de fiscale capaciteit ( nvdr – het deel van de Belgische personenbelastingen dat door de Vlamingen wordt betaald), die nu sterk in het voordeel van Vlaanderen begint te spelen. Met andere woorden: bij de doorstorting van de personenbelasting treedt nu progressief een sleutel in werking waardoor de middelen voor Vlaanderen substantieel hoger komen te liggen.
“We zijn nu met een raming bezig. In de begroting voor 2006 ga ik 36,6 miljoen euro extra inschrijven. Maar als onze prognoses uitkomen – dat zullen we zien met de budgetcontrole – dan zou de aanpassing van de fiscale capaciteit voor Vlaanderen oplopen tot 75 miljoen euro. Dat zijn serieuze bedragen die binnenkomen.”
Yves Leterme en Guy Verhofstadt hebben in juli ook een deal gesloten met u en Johan Vande Lanotte. Vlaanderen gaat de hoger dan verwachte inkomsten niet uitgeven en Vlaanderen moet volgend jaar minder bijdragen tot de gezamenlijke schuldafbouw.
VAN MECHELEN. “Yves is ook iemand die kan tellen en dat maakt de tandem met hem sterker. Hij kwam tot een akkoord met de federale regering dat wij volgend jaar 75 miljoen euro minder moeten bijdragen tot de gezamenlijke schuldafbouw. Tussen 2006 en 2010 loopt dat voor Vlaanderen op tot meer dan een half miljard euro. We hebben ons daardoor een pak extra beleidsruimte gekocht.” Eric Pompen
Alain Mouton Eric Pompen
“Bekaert ontwikkelde een film om 75 % van de ultraviolette stralen door glas te filteren. Als je dat in schoolgebouwen gebruikt, kan de energiefactuur voor onderwijs flink omlaag.”
“De jeugd krijgt nu les met oude auto’s waarin amper elektronische snufjes zitten. Maar de voertuigen van nu lijken bijna op een pc.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier