Diefstal.

De economie drijft op een perverse reflex tot (zelf)bedrog. Niet voor niets was de figuur Hermes uit de Griekse mythologie de god van de kooplui én van de diefstal. Niemand van hen zal het toegeven, maar managers verlangen ernaar misleid te worden, beleggers willen beduveld worden en klanten voelen zich heimelijk graag bekocht.

De bedrijfsleider die zijn strategische visie aan duurbetaalde consultants “uitbesteedt” en dan met het gereputeerde visitekaartje van die orakels geld gaat ophalen bij de banken. Een gerenommeerde headhunter die als alibi dient om een politieke of interne benoeming erdoor te drukken. Of de revisor die de boeken mag controleren, als hij inventief genoeg is om de balans te optimaliseren. Dergelijke praktijken zijn schering en inslag in de zakenwereld.

Eerlijke mensen worden niet bedot, zo luidt de volkswijsheid. Vakspecialisten spreken van de psychodynamiek van het bedrog. Bedriegers en bedrogenen weten zich onbewust verenigd in een entente cordiale van gelijklopende belangen: ze maken deel uit van één en hetzelfde complot. Zo hadden de beleggers in L&H of Enron er alle belang bij om hun wensen op winst vervuld te zien. Jo Lernout, Pol Hauspie of JefSkilling zelf hadden er alle belang bij dat vertrouwen niet te beschamen. En analisten of consultants haalden bij de bedrijfstop de mosterd om er hun prognoses op te baseren. Ze maakten allemaal – willen nillens – deel uit van een subtiele samenzwering die de grenzen tussen werkelijkheid en fantasie deed vervagen.

Het vergt moed om deze spiraal van gesofisticeerde zelfmisleiding te doorbreken. Daarvan kan RoelPieper, ex-voorzitter van Lernout & Hauspie, in dit nummer meespreken (zie blz. 32). “Er zijn heel veel bedrijven die inkomsten vooruit boeken. Een gevaarlijke praktijk,” merkt hij op. De remedie is nochtans simpel. Pieper: “Wie een product verkoopt dat niet af is, moet dit terugboeken.” Met ComputerAssociates, waar hij in de raad van bestuur zetelt, beet Pieper doorheen die zure appel. “Een krankzinnige beslissing,” getuigt hij. “Onze omzet viel fors terug en we boekten een enorm verlies. Maar van elke 100 dollar omzet die we eigenlijk verkochten, legden we 99 vast voor de toekomst en boekten we 1 dollar vandaag. Dat vertaalde zich in stabiliteit, betrouwbaarheid én integriteit.”

U begrijpt, ook voor financiële journalisten vergt het moed en een flinke dosis argwaan om het spel van zelfbedrog te doorgronden. Zo beet Trends-journalist RoelandByl zich drie weken lang vast in de perikelen van het Mortselse technologiewonder Xeikon (zie blz. 26). Zijn vaststelling eind vorige maand dat het Amerikaanse filiaal Xeikon Inc. nog een tachtigtal drukpersen in stock had staan en voor 22 miljoen euro in het krijt stond bij het moederhuis, deed prompt de speculaties over artificiële omzetcreatie in de pers opflakkeren.

De digitale drukpersenbouwer Xeikon werd alom bejubeld met zijn strategische aanpak om de markt met een hecht netwerk van distributeurs en OEM-partners te bevoorraden. Concurrenten werden op die manier alliantiepartners en er werd fiks bespaard op het eigen marketingbudget. De lengte van het distributiekanaal groeide echter, én de afstand tot de klant werd groter. Het ideale alibi, kortom, om drukpersen in de markt te duwen, zonder zich voldoende rekenschap te geven van de vraag van de klant. Fraude of zelfbedrog? Diefstal of koopmansgeest? De waarheid ligt soms – subtiel – in het midden.

Piet Depuydt, Hoofdredacteur Trends [{ssquf}]

Managers verlangen ernaar misleid te worden, beleggers willen beduveld worden.