De biografie van Gita Deneckere over Leopold I is een van de merkwaardigste boeken uit 2011. De historica van de universiteit van Gent ondertitelt haar werk als “De eerste koning van Europa”.
Het Europees netwerk van koning Leopold I was bijzonder imposant. De auteur legt dat vooral bloot op basis van de uitgebreide briefwisseling van de monarch. Die brieven vormen de leidraad van het volumineuze werk van ruim 700 bladzijden. Ze geven het boek een sprankelende en bijna literaire frisheid. Leopold wordt vaak ontsluierd als een machteloze man, met net dezelfde gevoelens als Jan met de pet. Als vader was hij een miskleun, met alleen een duidelijke voorliefde voor zijn enige dochter Charlotte. Zijn opvolger Leopold was een karaktergestoorde, zijn jongere broer Philippe een onverbeterlijke nietsnut.
Toch gaat het werk hoofdzakelijk over de Europese politieke connecties van onze eerste vorst. Leopold (1790-1865) was een man van de eerste helft van de negentiende eeuw. Na de nationalistische revoluties van 1848 mijmerde hij vooral over het verleden, samen met zijn oude vriend Klemens von Metternich. De kanselier van het Oostenrijkse keizerrijk en beschermheer van de Europese orde na het Congres van Wenen was van de macht verdreven. Beide heren zagen hoe het oude Europa steeds meer aan nationalistische demonen ten prooi viel. Italië vormde zich als natiestaat, later deed Duitsland hetzelfde. Met Otto von Bismarck, de kanselier van Pruisen, lag Leopold van meet af aan op ramkoers. Voor Bismarck was het Huis Van Saksen-Coburg de steen des aanstoots van Europa. Maar de Belgische vorst was bij diens aanstelling in 1862 sowieso al erg verzwakt.
Leopolds invloed en netwerk waren vooral efficiënt tussen 1820 en 1855. Met uitgebreide adviezen aan zijn nichtje, de Britse koningin Victoria, de koning van Portugal en de Russische tsaar. De Britse koningin noemde Leopold steevast “my dear Uncle”. Nicht Victoria was getrouwd met een neef van Leopold, Albert van Saksen-Coburg. Zelfs met de Franse keizer Napoleon III werden, na aanvankelijke huivering en weerzin, de plooien gladgestreken. Steeds weer stond het behoud van een Europese, internationale, overkoepelende vrede voorop. Leopold I huiverde van elke nationalistische oprisping, want die zou Europa uiteindelijk in de afgrond storten.
Paradoxaal genoeg was het ontstaan van de Belgische staat een van de eerste inbreuken op de Europese ordening na het Congres van Wenen. Leopold I heeft ‘de Belgische natie’ nooit bijzonder beklemtoond, ze had iets folkloristisch, net zoals Vlaanderen en zijn taal. “J’ai toujours aimé notre bon vieux flamand; c’est la langue d’une grande partie du pays. Je désire que cette langue se développe, car notre pays a toujours été flamand.”
Gita Deneckere. Leopold I. De eerste koning van Europa. De Bezige Bij, Antwerpen, 2011. 736 blz, 39,95 euro
WOLFGANG RIEPL
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier