DE WITWASMACHINE VAN DE BBI

Na heel wat politiek gehakketak is er eindelijk duidelijkheid over de tarieven die de BBI hanteert om zwart geld te regulariseren. Maar absolute zekerheid over straffeloosheid is er niet.

De als ‘laatste’ bestempelde fiscale regularisatie van de regering-Di Rupo liep af in 2013. Daarna braken voor de fiscaal adviseurs gouden tijden aan bij gebrek aan duidelijke regels over wat berouwvolle fraudeurs of plotse bezitters moesten doen om hun zwart geld te legaliseren. 2014 werd het jaar van de fiscale shopping bij het witten van zwart geld. “Bij een lokale controleur kreeg je het ene tarief, terwijl de BBI in een andere provincie een hoger tarief aanrekende”, getuigt fiscalist Gerd Goyvaerts, vennoot bij Tiberghien Advocaten.

BBI-directeur Karel Anthonissen: “Onze poot in Gent had vorig jaar niet toevallig relatief het minste regularisatiedossiers onder zijn hoede. Onze diensten hanteerden zowat het hoogste tarief, en dat was bekend. Veel advocaten gingen dus liever elders onderhandelen.”

“In de fiscale advocatuur circuleerden vorig jaar lijsten met de verschillende regimes”, bevestigt Goyvaerts. “Mensen met zwart geld kwamen er vreemd genoeg het voordeligst van af bij de BBI-diensten in Franstalig België. Aan die chaos komt nu een einde dankzij een interne BBI-instructie.”

Belgisch surrealisme

Die instructie geeft bindende richtlijnen over de manier waarop zwart geld geregulariseerd wordt (zie Behandeling van belastingfraude). Dat gaf vorige maand aanleiding tot heel wat politiek gehakketak. De oppositie sprak er schande van omdat sprake zou zijn van geheime fiscale achterkamerdeals. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) sprak in het parlement van de “toepassing van de bestaande wetgeving”. Het ging dus niet om “richtlijnen voor belastingplichtigen of hun advocaten”. Van Overtveldt: “Mochten wij de richtlijnen publiceren of communiceren, dan zou men inderdaad kunnen spreken van een georganiseerde en gestimuleerde regularisatie.”

De minister verduidelijkte nog dat de regeling, in tegenstelling tot een “echte fiscale regularisatie”, niet van toepassing is op verjaarde kapitalen. De instructie had volgens hem enkel betrekking op zwarte inkomsten van de voorbije zeven jaar. Dat is de verjaringstermijn voor fiscale fraude. Een andere houding zou neerkomen op zuivere fiscale regularisatie. “Vandaar ook de naamswijziging naar ‘fiscale rechtzetting’. Het is een typisch Belgische, surrealistische oplossing”, oordeelt Goyvaerts. “Ceci n’est pas une régularisation, om René Magritte te parafraseren. De instructie werd eerst ook niet gepubliceerd, om te vermijden dat fraudeurs er rechten uit zouden kunnen putten.”

Intussen is het BBI-document dan toch aan het parlement overhandigd. Maar er is nog onenigheid over de interpretatie. BBI-directeur Karel Anthonissen stelde na Van Overtveldts verduidelijking dat voor zwarte kapitalen de fiscale regularisatie wel kan gebeuren. “Als hij bedoelt dat de fiscus slechts tot zeven jaar belastingen kan terugeisen, heeft hij gelijk. Maar we spreken hier over mensen die spontaan hun zwart kapitaal komen aangeven. Dan kan Financiën als benadeelde partij perfect een akkoord sluiten over die benadeling.”

Zoveelste witwasoperatie

De voorbije jaren waren er meerdere legale witwasrondes voor zwart kapitaal. Zowat alle advocaten adviseerden hun klanten dat ze er maar beter op in konden gaan. Waarom deden die koppige fiscale fraudeurs dat toen niet en moeten ze nu weer een kans krijgen? “Een terechte vraag”, erkent Anton van Zantbeek, vennoot van het in fiscaliteit gespecialiseerde advocatenkantoor Rivius. “Sommige klanten gingen er niet op in omdat ze te oud waren en ze het de moeite niet vonden. Soms was er ruzie in de familie, waardoor een gezamenlijke aanpak niet mogelijk was. Als de een zijn zwarte kapitaal wilde regulariseren, zou hij iemand anders in de problemen brengen. En sommigen waren inderdaad zo dom de advocaat niet te geloven. Ze stopten hun kapitaal in een vehikel in Luxemburg of elders. Nu zegt hun eigen bankier dat ze moeten regulariseren. Naar hem luisteren ze wel, want anders krijgen ze pas echt problemen.”

Dave van Moppes, fiscalist bij Tuerlinckx Advocaten: “Door de uitgebreide uitwisseling van financiële informatie tussen banken en buitenlandse overheden, is het bankgeheim erg verzwakt. Klanten kregen de voorbije jaren van hun Luxemburgse of Zwitserse bank te horen dat er een einde komt aan de geheimhouding. Het gebeurt ook dat mensen plots een zwart vermogen erven.”

Stel dat iemand een miljoen euro vindt op een Zwitserse rekening van zijn overleden tante. Het geld cash aanhouden is dikwijls geen optie. “Zwart geld is uit. Tegenwoordig kan je illegaal verworven kapitaal amper gebruiken. Interne informatie-uitwisseling tussen staten, datamining en het verbod van contante betalingen boven 3000 euro, dat alles brengt het al snel in de focus van de fiscus”, stelt VUB-professor Jef Vuchelen, die in de jaren negentig onderzoek deed naar de zwarte economie. “Ik denk dus dat de zwarte economie afneemt. In tegenstelling tot vroeger heeft de Belg liever 3 miljoen wit dan 5 miljoen zwart geld. Vandaar dat de mogelijkheid moet bestaan zwarte sommen boven water te brengen.”

“Er is geen alternatief”, meent Goyvaerts. “Zelfs Aziatische bancaire centra als Singapore geven vanaf 2017 informatie door. Ik weet dat er cowboys op de markt zijn met exotische structuren om geld te verbergen. Geen enkele advocaat zal daaraan meewerken. Dat komt neer op witwassen. Om de confrontatie met de BBI en eventueel het parket te vermijden, biedt een spontaan bezoek aan de BBI meestal een beter en legaal perspectief. De advocaat kan het dossier in alle anonimiteit aftoetsen.”

Wie niet spontaan bereid is tot regularisatie, kan als hij toch betrapt wordt, zware boetes krijgen van de BBI. “Naargelang van de omstandigheden kunnen die oplopen tot 200 procent van de ontdoken belasting”, waarschuwt Anthonissen. “Wie duizend euro probeerde achter te houden, wordt verzocht er drieduizend terug te geven. Wij hakken geen handen af, en bedriegers worden niet meer van de rotsen gegooid, maar een fiscaal-administratieve sanctie mag wel nog pijn doen. Overigens blijven we ook redelijk in de hoogte van de boete. In het dossier van zware horecafraude werd die voor de horecazaken gebracht op 10 procent. Kwestie van een reeks faillissementen te voorkomen.”

Als de belastingplichtige de boete niet wil betalen, wordt het parket ingeschakeld. “Dat kan leiden tot de verbeurdverklaring van de hele som die verborgen werd gehouden”, aldus Anthonissen. “Een opmerking: in België zit er momenteel niemand in de gevangenis voor fiscale fraude. Er is wel een probleem met de capaciteit bij het parket. Het gerecht onderzoekt maar een op de honderd gevallen van fiscale fraude per jaar. Als alle 2400 fraudeurs in de HSBC-affaire collectief zouden weigeren de BBI-boete te betalen, kan het gerecht dat moeilijk aanpakken.”

De zwarte erfenis

Hoe gaat de BBI concreet te werk bij een spontane aangifte van fiscale fraude? “In het geval van de tante met haar zwarte erfenis van 1 miljoen, zullen we bekijken welk deel van de erfenis berust op welk soort fiscale fraude”, legt Anthonissen uit. Dat onderzoek gaat over frauduleuze roerende inkomsten over de voorbije zeven jaar. “Stel dat het beginsaldo 800.000 euro was en dat er in zeven jaar 200.000 euro frauduleuze inkomsten bij zijn gekomen. Op die inkomsten volgt een normaal belastingtarief plus een boete van 50 procent. Voor het beginkapitaal, dat aan de oorsprong ligt van de frauduleuze inkomsten, geldt een tarief van 36,3 procent. Op wat overblijft (een 630.000 euro als je alle belastingen meerekent) moet de fortuinlijke neef of nicht uiteraard netjes 45 tot 65 procent successierechten betalen.”

Technisch gezien is er zoals gezegd geen echte regularisatie van zwart kapitaal, maar een ‘rechtzetting’, maar dat noemt Anthonissen een semantische discussie. Om die rechtzetting op het kapitaal te heffen, gaat de BBI uit van de fictie dat dit kapitaal valt onder “tekenen en indiciën” die wijzen op een grotere “gegoedheid” dan blijkt uit de belastingaangifte. Het kapitaal wordt beschouwd als een “divers inkomen”, waarop een tarief van 33 procent geldt. Daarop wordt nog een boete van 10 procent geheven. Advocaat Jan Tuerlinckx: “Zonder die boete zou het tarief lager liggen dan 35 procent of het stelsel tijdens de regularisatie van 2013. Het publiek zou moord en brand hebben geschreeuwd.”

In het geschetste geval is de boete van 50 procent het normale tarief bij fraude van roerende inkomsten. De situatie voor de rechtzetting van ontdoken successierechten — een wijdverspreid fenomeen — is veel minder duidelijk (zie Chaos op komst). Voor de beroepsinkomsten (en voor de zeldzame rechtzetting van btw-fraude) geldt slechts een boete van 20 procent. “Logisch”, oordeelt Goyvaerts. “Stel dat boven op de belasting van 50 procent nog een boete van 50 procent volgt, plus nalatigheidsintresten, dan komt dat neer op bijna een confiscatie van het inkomen. De incentive om fiscale fouten spontaan recht te zetten is dan wel erg theoretisch.”

De sp.a vindt dat deze boetes niet hoog genoeg zijn. De partij stapt naar de Raad van State om de BBI-instructie te laten vernietigen, omdat het parlement zich niet heeft kunnen uitspreken over de boetes, die volgens de socialisten lager liggen dan wat wettelijk voorzien is.

Anton van Zantbeek wijst erop dat de tarieven almaar hoger worden. “Toen de fiscus na de KB Lux-affaire over uitgelekte zwarte rekeningen massaal dossiers begon na te pluizen, gaf ik alle klanten de raad te regulariseren”, herinnert hij. “Ik kon toen onderhandelen over boetes van 10 procent op de zwarte inkomsten van de voorbije drie jaar. Nu is het al 50 procent. Een goede raad: regulariseer snel, want de tarieven zullen nog stijgen. De mentaliteit is veranderd. Vroeger was iedereen met zwart bezig, van de onderwijzer tot de bankier. Vandaag worden ze als criminelen beschouwd.”

Strafrechtelijk luik

Als er geen duidelijkheid bestaat over de oorsprong van het zwarte kapitaal, kan de BBI het dossier doorschuiven voor een strafrechtelijk onderzoek. Dan kan bij vaststelling van fiscale fraude in overleg met het parket worden onderhandeld over een minnelijke schikking. Voor kapitaal met een criminele oorsprong is geen uitweg mogelijk. “Bleek de tante die 800.000 euro te hebben verdiend als prostituee, dan moet slechts een gedeelte van die beroepsinkomsten worden teruggegeven”, redeneert Anthonissen. “Heeft ze echter banken overvallen, dan zal het geld verbeurd worden verklaard en kan de neef de erfenis maar beter weigeren.”

Het probleem van de huidige fiscale regularisatie is dat er, in tegenstelling tot vroegere witwasrondes, geen automatische strafrechtelijke immuniteit is. “Mijn cliënten vragen duidelijkheid over de strafrechtelijke afhandeling van hun fiscale dossier. Die kan ik hen niet geven”, zegt Gerd Goyvaerts. “Ik kan enkel de pseudozekerheid geven dat door de zogenaamde Una Via-regeling het dossier enkel door de BBI wordt behandeld en niet nog eens door het parket. Onder het containerbegrip van witwassen, dat niet verjaart, zou het parket op elk moment kunnen beslissen het dossier naar zich toe te trekken en de verbeurdverklaring vorderen.”

In de praktijk blijkt een en ander mee te vallen. Meer dan eens klopte advocaat Van Moppes bij het Antwerpse parket aan om zwart kapitaal dat meer dan zeven jaar geleden werd vergaard, te regulariseren via een minnelijke schikking. “Ik krijg dan te horen dat wij ons moeten wenden tot de fiscus”, zegt hij. “Als de BBI een dossier heeft afgehandeld, maakt het parket er meestal zijn handen niet meer aan vuil.” “Je zou kunnen proberen een schikking met het parket te treffen, maar voor hen is de zaak niet prioritair en daarom doen ze dat niet. Maar honderd procent zeker ben je nooit.”

“Dat kun je als jurist enkel betreuren”, vindt Goyvaerts. “Daarom is de permanente mogelijkheid om fiscale fraude te regulariseren te verkiezen. Maar politiek is dat niet te verkopen.”

HANS BROCKMANS, ILLUSTRATIE ANTON VAN STEELANDT

“WIJ HAKKEN GEEN HANDEN AF, EN BEDRIEGERS WORDEN NIET MEER VAN DE ROTSEN GEGOOID, MAAR EEN FISCAAL-ADMINISTRATIEVE SANCTIE MAG WEL NOG PIJN DOEN” Karel Anthonissen, BBI