‘De Wever en Magnette helpen elkaar, en ze hebben dat door’

In zijn laatste maanden als Europees commissaris trekt Karel De Gucht zijn registers nog eens open. In de Verenigde Staten zit veel protectionisme achter de vrijemarktfaçade, in de Europese Unie pleegt de nationale politieke elite vaandelvlucht en in België zijn de dingen niet wat ze lijken.

In Japan kun je maar een autoherstelplaats openen als er een andere sluit. Hoe kunnen de Europese autoproducenten dan uitvoeren naar dat land? Hun klanten kunnen er nergens terecht voor het onderhoud van hun wagen.” Het openwrikken van de internationale markten is een werk van lange adem, maar voor Karel De Gucht zit die opdracht er wellicht bijna op. Als de federale regering hem niet opnieuw voordraagt, moet hij zijn mandaat als Europees commissaris voor Handel in november vaarwelzeggen.

Tenzij Open Vld zich bij de komende coalitiebesprekingen in een gunstige positie wringt. Dan kan De Gucht nog hopen dat hij zijn handtekening mag zetten onder een vrijhandelsakkoord met Japan of de Verenigde Staten. Met beide landen lopen de onderhandelingen nog. “Na de Europese Unie, de Verenigde Staten en China is Japan de vierde economie ter wereld. De handel tussen de Verenigde Staten en Europese Unie gaat over 800 miljard euro per jaar. Dat is meer dan 2 miljard per dag.”

Als het geld nu al zo rijkelijk vloeit, zouden de onderhandelingen toch vlotter moeten gaan?

KAREL DE GUCHT. “Nee, dat is niet zo. Achter het beeld van de Verenigde Staten als land van de vrije markt gaat nogal wat protectionisme schuil. Neem de Buy American Act. Bedrijven kunnen alleen meedoen aan openbare aanbestedingen als ze minstens een bepaald percentage in de Verenigde Staten produceren. Europese schepen mogen van Antwerpen naar Houston varen, maar van daaruit kunnen ze geen vracht vervoeren naar een andere Amerikaanse haven. Europese luchtvaartmaatschappijen mogen geen binnenlandse vluchten doen in de Verenigde Staten, wat de uitbouw van hubs enorm beperkt.”

Komt er nu Amerikaans hormonenvlees op ons bord?

DE GUCHT. “Nee. Als de Amerikanen rundsvlees willen uitvoeren naar de Europese Unie, zal het hormonenvrij moeten zijn. Een ander discussiepunt zijn de genetisch gewijzigde gewassen (ggo’s). In de Europese Unie zijn er 53 toegelaten. Er komt pas een nieuwe ggo bij als een wetenschappelijk rapport aantoont dat er geen enkel risico is.”

U hebt dreigende handelsoorlogen met China moeten ontmijnen. Over het dumpen van zonnepanelen hebt u een compromis kunnen sluiten. Zet u door met uw klachten tegen Huawei en ZTE, de Chinese giganten in telecomapparatuur?

DE GUCHT. “Het akkoord zegt dat China een beperkte hoeveelheid zonnepanelen kan invoeren tegen een lage prijs. Boven die prijs moeten ze serieuze invoerheffingen betalen. Dat heeft het bloeden bij de Europese producenten van zonnepanelen gestelpt. We zien opnieuw investeringen in die sector, onder andere bij het Duitse SolarWorld.

“China dreigt er van zijn kant niet langer mee de invoer van Europees polysilicon, de grondstof voor zonnepanelen, te bestraffen met zware heffingen. Hetzelfde geldt voor wijn, een belangrijk dossier. De Europese Unie voert jaarlijks voor 8 à 9 miljard euro wijn uit naar China.

“Als compensatie hebben we de dumpingklacht tegen Huawei en ZTE laten vallen. De andere klacht blijft. Die gaat over ongeoorloofde overheidssteun aan Huawei en ZTE, bijvoorbeeld in de vorm van goedkope exportkredieten. China moet voor een oplossing zorgen, of we gaan door met de klacht. De deadline nadert.”

China is lid van de Wereldhandelsorganisatie. Als Europees commissaris voor Handel moet u de Chinezen de les lezen over respect voor de vrijhandelsregels. Tegelijk staat u onder druk van de lidstaten om niet te hard van stapel te lopen.

DE GUCHT. “Ik zit inderdaad in een krachtenveld. De Chinezen bespelen dat, via deals met individuele lidstaten. Ze poten hier een fabriek neer en elders een onderzoekscentrum. Die lidstaten worden dan terughoudend tegenover maatregelen tegen China. Nadat ze de Chinese premier op bezoek hadden gekregen, keerden enkele lidstaten zich plots tegen mij in het dossier van de zonnepanelen.

“China is voor ons een belangrijke markt. Het gewicht van dat land in de wereldwijde economie neemt almaar toe. Maar dat betekent ook dat de Chinezen meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor de correcte werking van de wereldmarkt. Ze dienen zich te houden aan een aantal regels, inzake overheidssubsidiëring bijvoorbeeld. Ik denk ook aan de Chinese all-informule, die ons in Afrika ongelooflijk veel parten speelt. Daar strijken de Chinezen met duizenden neer om bijvoorbeeld een haven aan te leggen. De bouw, de financiering en het beheer van de haven doen ze allemaal zelf. Onze Europese bedrijven kunnen daar niet tegenop.”

Hoe realistisch is het onze westerse regels van vrijhandel te willen opleggen aan zulke grote landen? Zijn wij niet te naïef?

DE GUCHT. “Nee. Vergeet niet dat Europa de grootste handelsmacht ter wereld is, met een kleine 20 procent van de wereldwijde handel. En we hebben een handelsoverschot. Vanaf 2020 zal 90 procent van de groei ontstaan buiten Europa. Als we daar niet op inpikken, zullen we niet groeien.

“Bovendien globaliseert de productieketen. Het aandeel van ingevoerde goederen in de uitvoer van de Europese Unie bedraagt 13 procent, voor België is dat zelfs meer dan 30 procent. Een autarkisch Europa heeft dus geen enkele zin.”

Over Europa gesproken: hoe kijkt u aan tegen het groeiende euroscepticisme?

DE GUCHT. “Dat neemt schrikbarende vormen aan. Maar je moet eens goed kijken wie daar verantwoordelijk voor is. In Frankrijk heb je Marine Le Pen, in Nederland Geert Wilders. Een aantal traditionele partijen denkt dat te moeten imiteren.

“Daarnaast nemen de nationale politieke elites geen verantwoordelijkheid voor wat ze zelf hebben beslist in de Europese Unie. Het is altijd Europa dat het heeft gedaan. De controle op de nationale begrotingen bijvoorbeeld. Het zijn de lidstaten die de controles hebben opgelegd, niemand anders.”

Sommige staatsleiders willen een aantal Europese bevoegdheden terug naar de lidstaten brengen.

DE GUCHT. “Europa kan zich niet met alles bezighouden, omdat het daar de legitimiteit niet voor heeft. Als de Fransen het niet eens zijn met een Franse wet, stellen ze Frankrijk niet ter discussie. Maar als de Europeanen het niet eens zijn met een Europese wet, stellen ze Europa wel aan de orde.

“De Europese Unie moet zich niet onledig houden met de verzegeling van flesjes olijfolie op de tafels van restaurants. Zo vermijden we dat er minderwaardige olie in bestaande flesjes terecht komt, luidt het argument. Het zal wel, maar heb je voor zoiets Europese wetgeving nodig?

“Er zijn gevallen waar de Europese Unie moet tussenkomen, zoals de grootte van legbatterijen voor kippen. Er is lang gediscussieerd over de vraag of Europa daar regels voor moest vastleggen. Maar het gaat niet alleen om dierenwelzijn, ook over het vermijden van concurrentievervalsing. Kleinere hokken geven een kippenboer een competitief voordeel.

“Je moet telkens een afweging maken, en blijven opletten voor regelneverij. Als de Europese Unie bezig is met pietluttigheden, ondergraaft ze de basis voor fundamentele veranderingen, zoals de eenmaking van de energiemarkt.”

Mario Draghi, de voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), verzekerde dat hij alles ging doen om de euro te redden. Is de eurocrisis daarmee voorbij?

DE GUCHT. “Uw vroegere hoofdredacteur (Johan Van Overtveldt, nvdr) heeft de euro minstens tien keer begraven. Ik kan alleen maar vaststellen dat de euro nog altijd bestaat. Waarom? Hadden we de euro losgelaten, dan was het gedaan met Europa. Daar was en is de politieke elite van overtuigd. De ECB is boven zichzelf uitgestegen toen ze zei dat ze het nodige ging doen om de euro te redden. Dat geldt nog altijd, en de financiële markten weten dat.”

Over naar België. Enkele partijen, waaronder de N-VA, willen een begrotingsevenwicht uitstellen tot 2018. Uw mening?

DE GUCHT. “Een advies van de Hoge Raad voor Financiën pleit voor een structureel begrotingsoverschot in 2017. Ik heb in het verleden heel wat federale begrotingsonderhandelingen gevoerd. Ik weet wat kan en wat niet kan. De beste methode is vijf jaar lang 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) structureel te saneren, of 1,75 miljard euro per jaar. Aan het eind van de rit komt dat neer op 2,5 procent van het bbp. In één keer 2 procent van het bbp saneren, is te zwaar. In een jaar tijd kun je geen 7 miljard euro structureel besparen. Door de inspanning te spreiden in de tijd kun je structureel 10 procent halen.”

Ergert u zich eraan dat de ploeg van Elio Di Rupo een belastingregering wordt genoemd?

DE GUCHT. “Voor de liberalen was dit niet de regering van hun dromen, maar ze hebben hun verantwoordelijkheid genomen. De maatregelen konden niet rekenen op veel enthousiasme, maar Nederland en Frankrijk gingen veel verder. De verhouding tussen de besparingen en de belastingen ligt nu beter dan tijdens het Globaal Plan van gewezen premier Jean-Luc Dehaene twintig jaar geleden. Het is oneerlijk van de ploeg-Di Rupo een belastingregering te maken.”

Sociaaleconomisch lijken de N-VA en de Open Vld op elkaar. Maar de Open Vld voert niet uit wat het beloofd heeft, zeggen ondernemers dan.

DE GUCHT. “Dat zegt u. De Open Vld zat in een regering met zes partijen waarmee het compromissen moet sluiten. Het grote verschil met de N-VA is ons engagement om in deze regering voor onze voorstellen te vechten. De N-VA zegt niet eens of het in zo’n beleidsploeg wil stappen.”

De PS komt met dertig belastingvoorstellen en de Open Vld kan er twintig naar de vuilbak verwijzen. Goed gedaan, zegt de ondernemer, maar er blijven er tien over.

DE GUCHT. “Hoeveel zijn er in de vuilbak gegaan dankzij de N-VA? Dankzij de N-VA is er een belastingvermindering in de vuilbak gegaan: de jobkorting in Vlaanderen.”

Vicepremier en Franstalig liberaal Didier Reynders heeft uw partij niet geholpen met zijn verklaring dat de zogenoemde pestbelastingen vooral de Vlamingen hebben geraakt.

DE GUCHT. “Het was ook niet zijn bedoeling ons te helpen. En dat van die pestbelastingen is niet juist. Ik heb dat in de regering vaak meegemaakt: van vele maatregelen werd berekend hoeveel ze Vlaanderen en hoeveel ze Wallonië zouden kosten. Je moet gewoon de juiste maatregelen nemen.”

U bestempelde België ooit als een permanente diplomatieke conferentie. Wordt het opnieuw van dat, als we de bitsige debatten bekijken tussen N-VA-voorzitter Bart De Wever en PS-voorzitter Paul Magnette?

DE GUCHT. “België is per definitie een permanente diplomatieke conferentie. Voor een meerderheid in de federale regering heb je minstens vier partijen nodig, misschien vijf of zes. De mensen rond de tafel hebben een vetorecht, zodat je enkel kunt beslissen bij consensus. Dat is een soort diplomatieke conferentie.

“Het debat tussen De Wever en Magnette is een symbooldebat, want de Vlamingen kunnen niet voor Magnette stemmen, en de Franstaligen niet voor De Wever. Er is geen federale kieskring. De Wever en Magnette helpen elkaar, en ze hebben dat ook door. Zo kan De Wever blijven kappen op een Franstalige politicus die in Vlaanderen niets te verliezen heeft, en zo het vijandbeeld verder opblazen. In Wallonië werkt zogezegd niets. Ik heb daar mijn twijfels bij.”

JOZEF VANGELDER, ALAIN MOUTON, FOTOGRAFIE THOMAS SWEERTVAEGHER

“De nationale politieke elites nemen geen verantwoordelijkheid voor wat ze zelf hebben beslist in de Europese Unie”

“Hadden we de euro losgelaten, dan was het gedaan met Europa”

“In een jaar tijd kun je geen 7 miljard euro structureel besparen”