De schoolbank naast de werkbank

Jongeren leren het meest op de werkvloer. Dat idee kennen de Duitsers al meer dan 100 jaar. Tegenwoordig rekruteren ze in heel Europa, vooral technische profielen.

Het idee van de Duitse mini-jobs is in ons land controversieel, waardoor we haast zouden vergeten dat Duitse ondernemers ook hameren op geïntegreerde opleidingen. Leren op de werkvloer zien ze als een geschikte remedie tegen talentschaarste en jeugdwerkloosheid. De eerste voorbeelden van opleidingen die deels in het hoger onderwijs en deels bij bedrijven lopen, dateren van de negentiende eeuw. Intussen stappen ieder jaar een half miljoen Duitse studenten in het systeem.

Onder druk van de moeilijke zoektocht naar ingenieurs en van de jeugdwerkloosheid proberen sommige Duitse bedrijven het systeem van geïntegreerde opleiding ook in ons land uit te bouwen. Begin dit jaar lanceerde Audi een project in scholen in Halle en Sint-Pieters-Woluwe om de kloof tussen het theoretische Belgische onderwijs en de industriële realiteit te dichten.

Met het KTA van Halle en Don Bosco in Woluwe startte Audi een geïntegreerd onderwijsproject waarbij een twintigtal leerlingen elektromechanica twee dagen per week naar de fabriek in Vorst trekken. De zestien- en zeventienjarigen krijgen de kans om met robots te werken onder begeleiding van leraars die ooit in de fabriek werkten. Gespreid over twee schooljaren volgen de leerlingen 600 praktijkuren in de Audi-fabriek.

Mismatch op de arbeidsmarkt

Begin juni was het de beurt aan Siemens om met de steun van Agoria en het VBO een Europees project ‘dual learning’ voor te stellen. De traditie van geïntegreerde opleiding van Siemens gaat in Duitsland terug tot 1891. Tegenwoordig dient ze vooral om het nijpende gebrek aan ingenieurs op te vangen.

“Volgens USG telt België 5000 vacatures voor ingenieurs en worden 1000 plaatsen niet ingevuld”, zegt André Bouffioux, de CEO van Siemens België-Luxemburg. “Dat is slecht nieuws, want om ons land uit de crisis te halen, hebben we nood aan innovatie, productiviteit en export. In die drie domeinen zijn de ingenieurs de drijvende krachten.”

Siemens hamert op initiatieven om kinderen al vroeg warm te maken voor wetenschap en om meer vrouwen naar het beroep van ingenieur te lokken. Het wil ook een meer structurele benadering die de instroom verhoogt en de vroegtijdige uitstroom beperkt. “Je kunt de drempel voor een master verlagen door studenten de kans te bieden in een 50/50-systeem theoretische studies met betaald werk te combineren.”

In Zuid-Europa wil Siemens jongeren aanspreken die moeilijk werk vinden. Dat verduidelijkt meteen waarom Siemens niet alleen voor kleinschalige lokale projecten kiest. Het programma Europeans@Siemens ging vorig jaar van start. 29 jongeren uit dertien Europese landen mochten naar Berlijn om een opleiding van 3,5 jaar te volgen. Na afloop keren ze terug naar hun thuisland om er voor Siemens te werken.

Lokale eigenheden

Na 120 jaar ervaring weet Siemens dat 80 procent van hen aan boord blijft. In Duitsland starten elk jaar 2300 studenten een dual learning-programma bij het technologieconcern. Het betaalt zijn studenten tijdens het eerste jaar een gunstig belast brutoloon van 500 euro. In het tweede jaar wordt dat 650 euro, in het afstudeerjaar 800 euro. In het Europese project loopt dat op tot 921 euro plus accommodatie en 30 dagen betaalde vakantie. Siemens telt bijna 500 leraars met ervaring en het investeert jaarlijks 183 miljoen euro in geïntegreerde opleidingen.

“We werken vanuit twee benaderingen”, zegt Walter Huber, adjunct- personeelsdirecteur van Siemens. “We kunnen onze trainingsprogramma’s naar andere Europese landen exporteren of we kunnen Europese studenten naar Duitsland halen en ze een opleiding geven. Maar het is niet onze bedoeling een goedwerkend systeem uit Duitsland eenvoudigweg te kopiëren in andere landen. Het is belangrijk de juiste elementen uit het Duitse systeem over te nemen en in te spelen op lokale eigenheden, zoals we dat al dertig jaar in Spanje doen.”

Huber onderscheidt enkele duidelijke succesfactoren van de Duitse geïntegreerde opleidingen: een nauwe samenwerking met de scholen en een geloofwaardig diplomasysteem dat gebaseerd is op uniforme erkenning en kwaliteitsstandaarden. Daarmee raakt hij een eerste gevoelige snaar. Toen Siemens in ons land rekruteerde, stootte het op argwaan.

“Daarnaast moeten bedrijven investeringen doen die slechts op lange termijn renderen. Maar de belangrijkste factor voor succes is de politieke bereidheid. Als de overheid de bedrijfsinitiatieven niet steunt, heeft een programma voor geïntegreerde opleiding geen enkele zin”, besluit Huber.

Alle kwalificaties

Zowel bij Agoria als bij het VBO is het geloof in geïntegreerde opleidingen groot. Beide organisaties stippen aan dat de achterstand in België een cultureel probleem is. Bij het VBO juicht voorzitter Pierre-Alain De Smedt de recente hervorming van het secundair onderwijs toe.

“Dual learning zit niet in onze genen zoals in Duitsland. Wij zijn daarom gelukkig met de beslissing van de Vlaamse regering om jongeren in het secundair onderwijs meer de kans te geven om zich te oriënteren in de richting van technische functies. Het geïntegreerde systeem kan zeer complementair zijn met die evolutie. Met het traditionele onderwijssysteem zal het moeilijk lukken om de mismatch op de arbeidsmarkt weg te werken.”

Ook bij Agoria verwijst CEO Paul Soete naar de onderwijshervorming. “Tijdens de besprekingen die de Vlaamse regering voerde over de hervorming van het secundair onderwijs kwamen geïntegreerde opleidingen niet ter sprake. In het hoger onderwijs zie ik wel al toepassingen voor opleidingen als retailmanagement. Wat we op dit moment nodig hebben om dual learning in België uit de startblokken te krijgen, zijn solide proefprojecten zonder te proberen een copy-paste te maken van het Duitse systeem.”

“Tegelijk is het belangrijk dat we ons niet beperken tot de ingenieurs. Dual learning moet mogelijk worden voor zowel hooggekwalificeerde ingenieurs als voor de technische werkkrachten die Audi bijvoorbeeld in Halle en Sint-Pieters-Woluwe aanspreekt. We moeten het hele veld bespelen.”

WOUTER TEMMERMAN