De parel van Cumerio ligt in Bulgarije

De EU moest deze week al of niet zijn fiat geven voor een overname van Cumerio door Norddeutsche Affinerie. Het Bulgaarse koperbedrijf van Cumerio is een van de belangrijkste redenen voor de Duitse interesse. Meer dan 400 miljoen euro heeft Cumerio geïnvesteerd in een productiesite die op kostenvlak kan wedijveren met de modernste Chinese concurrenten.

Pirdop (Bulgarije)Tien jaar geleden bezocht Trends de immens grote site van het toenmalige Union Minière in het Bulgaarse Pirdop. De puinhoop van het zogenaamde ‘Hiroshima-Nagasakigebied’ brandt nog na op het netvlies. In 1997 kocht Union Minière voor 80 miljoen dollar het Bulgaarse koperbedrijf MDK. Het ging vooral om de tien jaar oude kopersmelter die van zeer degelijke Finse makelij is. Maar voor de rest leek het alsof op de fabriek een atoombom was ingeslagen.

Vandaag verrijst op krek hetzelfde deel van de site een ultramoderne koperraffinaderij. Cumerio – de afgesplitste koperdivisie van Umicore, de nieuwe naam van Union Minière – investeert 70 miljoen euro in een iets kleinere kopie van de raffinaderij in Olen. De bouw is volop aan de gang en wordt uitgevoerd door het Vlaamse bouwbedrijf Cordeel. In het voorjaar – toen ook de smeltoven 55 dagen werd stilgelegd voor een periodiek onderhoud en een capaciteitsuitbreiding – liepen er meer dan duizend externe mensen rond op het terrein: Canadezen, Italianen, Belgen, Polen, Portugezen, Oostenrijkers, Duitsers en uiteraard Bulgaren. “Er gebeurde geen enkel ongeval in die 55 dagen,” zegt een trotse Ivailo Vasilev, het lokale productiehoofd, in vloeiend Engels.

In het tweede kwartaal van 2008 moet de nieuwe raffinaderij opstarten. De bouw zit op schema. “Mijn belangrijkste taak is te zorgen dat de timing gehaald wordt,” zegt Nicolas Treand, de kersverse algemeen directeur. Hij was general manager van Melexis Bulgarije. “Dit is een hele verandering,” zegt Treand op zijn eerste werkdag in Pirdop. “Bij Melexis moest ik plastic overschoenen aantrekken als ik in de productie ging, hier moet ik ze aandoen als ik uit de productie ga. Maar ik had erger verwacht. Ik heb mijn contract in Brussel getekend en had enkel een foto op internet gezien.” Woordvoerder Frank Vandenborre lacht: “Ja, dat was de mooiste foto die we konden vinden.”

NA is geïnteresseerd in Bulgarije

Cumerio is al maanden in een complexe overnamestrijd verwikkeld. Het Duitse Norddeutsche Affinerie (NA) kondigde eind juni een bod aan op Cumerio. Na het afsluiten van dit artikel heeft de Europese Commissie zijn (positieve of negatieve) oordeel over de overname gegeven. “Voor NA is Bulgarije enorm belangrijk,” zegt Luc Delagaye, CEO van Cumerio. “De strategie van NA mikt net als de onze op waardecreatie in Zuidoost-Europa. NA is puur Duits en wil via Cumerio naar een groeimarkt.”

En de Zwarte Zeeregio – Turkije, Griekenland, Bulgarije, Roemenië – is veelbelovend. Terwijl in West-Europa de kopermarkt eerder stabiel is, groeit die rond de Zwarte Zee met 4 tot 6 % per jaar. In absolute cijfers is de regio vandaag even belangrijk als bijvoorbeeld India. Bovendien is de site van Cumerio er het enige grote en efficiënte koperbedrijf.

De kopersmelter behoort tot de goedkoopste in de wereld, op hetzelfde niveau als de Chinese concurrenten (zie grafiek: Cumerio heeft Chinese kostprijzen). De nieuwe raffinaderij zal ook tegen Chinese kostprijzen werken. Bij Cumerio staat de kostenefficiëntie hoog in het vaandel geschreven. Ook al kost een werknemer in Bulgarije gemiddeld acht keer minder dan in België, toch wordt er met zo min mogelijk mensen gewerkt. In 1997 werkten er in Pirdop 2700 mensen. Nou ja, werken… Toen we in 1997 een rondleiding kregen van de toenmalige CEO, Philippe Rombaut, zaten heel wat werknemers te keuvelen en sprongen ze plotseling overeind wanneer ze Rombaut zagen aankomen. Niets meer van dat vandaag. Er zijn nog 800 werknemers. En geen enkele stond te lummelen bij de rondleiding nu. In 2006 vloeiden nog honderd bijkomende werknemers af. Dat gebeurde zonder sociale onrust. De mensen stapten vrijwillig op, gingen op pensioen of werden geholpen bij het vinden van een andere baan, onder meer bij de toeleveranciers.

400 miljoen euro aan investeringen

Sinds 1997 heeft Union Minière/Cumerio ruim 300 miljoen euro geïnvesteeerd. Daar komt tot 2008 nog eens 112 miljoen euro bij. De resultaten mogen er zijn. Het koperconcentraat uit de naburige mijnen wordt verwerkt in de smeltoven, waarvan de jaarcapaciteit is opgedreven van 100.000 naar 275.000 ton. In de toekomst kan met een redelijk beperkte investering 315.000 ton gehaald worden. De smelter wordt nu de nummer drie van Europa.

Een belangrijke investering gaat naar het naleven van de milieuvoorschriften. In 1997 was dat letterlijk het indijken van de grootste risico’s. De Blue Lagoon was een groot bekken vervuild met zware metalen en arseenhoudend slib, waarvan de dijken barstjes vertoonden. Een dijkbreuk zou een catastrofe betekenen in het dorp Pirdop. Vandaag is de Blue Lagoon een grasveld, dat er door de loodzware zomerzon wel geel uitziet.

De paniek is dus voorbij. Vandaag is het de EU die de milieu-investeringen stuurt. De EU heeft alle grote bedrijven de IPPC-normen (Integrated Pollution Prevention and Control) opgelegd. Tussen 2005 en 2007 investeert Cumerio 30 miljoen euro om deze normen te bereiken. De nieuwe rookgasbehandelingsinstallatie, die begin augustus werd opgeleverd, hapt daar een grote brok uit. Al in 2006 ontving Cumerio zijn IPPC-vergunning en is daarmee een voorloper.

Lokale markt wordt belangrijker

De koperraffinaderij van Olen werd gebouwd in de jaren twintig van de vorige eeuw voor de verwerking van koper uit Congo. Met de implosie van het Congolese Gécamines kwam die toelevering sinds 1992 in het gedrang. Daarom ging Union Minière op zoek naar een nieuwe eigen koperleverancier. Er werden verschillende mogelijkheden onderzocht, maar het werd het Bulgaarse MDK.

De Bulgaarse anodes (het resultaat van de eerste verwerking van het concentraat dat uit de mijnen komt) werden naar Olen gestuurd voor raffinage tot kathodes (zuiver koper voor 99,998 %). Maar vandaag is de situatie veranderd. De lokale markten rond de Zwarte Zee beginnen te groeien.

Inmiddels heeft Olen een alternatieve bevoorrading ontwikkeld en kunnen er dus meer anodes in Pirdop blijven voor lokale raffinage. Pirdop heeft vandaag een kleine, oude raffinaderij die 65.000 ton kathodes produceert. Die worden lokaal verkocht. Een goede 100.000 ton anodes wordt per trein naar Olen gebracht en de resterende 65.000 ton worden verkocht aan kleinere lokale koperraffinaderijen, die ze omwerken tot kathodes. Maar op die manier verliest Cumerio een deel van de verwerkingsvergoeding die ze krijgt van de mijnbouwers. “Dit opportuniteitsverlies, samen met de groeiende lokale markt, heeft ons in 2006 doen beslissen een nieuwe raffinaderij met een capaciteit van 180.000 ton te bouwen,” zegt Luc Delagaye. “Dit is een belangrijke stap in onze groeistrategie.”

De fabriek is net zoals in Olen modulair opgebouwd en kan uitgebreid worden tot de dubbele capaciteit. Na die investeringen zal Cumerio in Bulgarije over een smelter van 275.000 ton beschikken en een raffinagecapaciteit van 180.000 ton. “NA heeft al verklaard dat het Olen kan bevoorraden vanuit Duitsland,” blikt Delagaye vooruit. “In dat geval kan de volledige productie in Bulgarije blijven. En dan kunnen we investeren in een verdere uitbreiding van de raffinage in Bulgarije. We kunnen naar 250.000 ton in 2012 zonder al te zware investeringen.”

Cumerio heeft in Bulgarije nu een smelter en een raffinaderij. Volgt de derde fase in de productiecyclus – de producten – later? Strategisch is het een logische verdere stap. “Door overname van lokale spelers kunnen we in producten gaan,” zegt Luc Delagaye. “Voor acquisities hebben we echter strenge criteria. We screenen de markt en dat zal zo blijven met NA.” Voor een overname staat Turkije als grootste afzetmarkt vooraan. Roemenië maakt ook kans omdat de automarkt er belangrijk is.

Hoger dan de Eiffeltoren

De communistische naoorlogse periode heeft in Pirdop en het naburige Zlatitsa sporen nagelaten. Het centrum bestaat zoals in al dit soort dorpen uit een groot kaalgeslagen plein, een fontein en een groot gemeentehuis in klassieke stijl. En ook de onvermijdelijke standbeelden van Bulgaarse helden uit de bevrijdingsstrijd tegen Turkije zijn er. Maar wegen, scholen en hospitalen zijn onderkomen. Cumerio neemt dan ook zijn maatschappelijke roeping op en investeert in beide dorpen in onderwijs, infrastructuur, gezondheid, jonge mensen en sport.

Voor de 15.000 inwoners van Pirdop en Zlatitsa is de aanwezigheid van Cumerio een zegen. En voor Cumerio is het ook een “gouden investering”, zoals Luc Delagaye zegt. “We waren een pionier, maar de jaren 2000 tot 2004 waren wel moeilijk. Het project zat in volle opbouw en toen zat de kopermarkt erg tegen. Maar we hebben nooit getwijfeld. De raad van bestuur heeft er altijd achter gestaan. We zitten in een cyclische business, maar koper is het materiaal van de toekomst. Er komen steeds meer toepassingen. Hoe meer snufjes op een auto, hoe meer elektrische motoren er nodig zijn en dus hoe meer koper. Een gemiddelde wagen heeft 25 kilo koper, een wagen van het hogere gamma tot 50 kilo, net als een hybride wagen. Koper heeft bijvoorbeeld ook een betere antibacteriële werking dan inox. Een ziekenhuis in Birmingham vervangt momenteel alle klinken, relingen en touch plates door koper.”

In Pirdop en Zlatitsa zullen ze het graag horen. Het zijn typische Bulgaarse dorpen, die gedomineerd worden door de 325 meter hoge schouw van de Cumeriosite, hoger dan de Eiffeltoren. De schoorsteen was in de communistische tijden ontworpen op 320 meter, maar toen men vernam dat in Turkije een schouw stond van 322 meter, werd er vijf meter bij gebouwd. Ze staat er nog steeds, maar is het symbool geworden van het oude MDK. Het nieuwe MDK beweegt zich lager op de grond met hypermoderne installaties.

WWW.TRENDS.BE

Het Trendsartikel uit 1997 over de overname door Union Minière in Bulgarije.

+

Op de website kunt u de beslissing van de Europese Commissie over de overname van Cumerio volgen.

Guido Muelenaer