‘DE PANIEKSTEMMING IS WEG’

De focus van de financieel directeurs verschuift stilaan weer naar de lange termijn. Toch hebben ze het moeilijk om de externe financiering te verzekeren, niet alleen sinds de Lehman-crisis, maar ook door de eurocrisis.

Zeven Belgische financieel directeurs bespreken met Trends de belangrijke evoluties in hun vak en de uitdagingen waarmee Belgische ondernemingen te maken krijgen. De onzekerheid is groot, en dat komt niet alleen door de euro- crisis en de problemen van de Europese banken.

Terwijl de bezorgdheid over de liquiditeit van hun onderneming de voorbije jaren overheerste, gaat de aandacht van de CFO’s stilaan weer naar de lange termijn. Maar die langetermijnplanning vertaalt zich nog niet in concrete investeringen. Bedrijven concentreren zich liever op een doorlichting van de operaties om de kosten in kaart te brengen. Het is de bedoeling de kosten op die manier onder controle te houden.

Dat blijkt uit de vijfde CFO-barometer, een peiling van het consultancybureau CSC, in samenwerking met een extern marktonderzoeksbureau. Tachtig Europese financieel directeurs werd gevraagd naar de positie, uitdagingen en vooruitzichten van hun financiële departementen. Net als hun Europese collega’s voelen de Belgische CFO’s de toenemende druk van het management en de aandeelhouders.

“DE ENIGE ZEKERHEID IS ONZEKERHEID”

Volgens Sam Strijckmans, de Europese financieel directeur van de tapeproducent Nitto, is de paniekstemming onder de Belgische financieel directeurs grotendeels verdwenen. Vorig jaar zat de schrik er nog zeer diep in, met als gevolg dat bedrijven zich koortsachtig concentreerden op liquiditeit. Als we maar genoeg financiële middelen aanhouden, kunnen we de impact van een nieuwe liquiditeitscrisis – wat de financiële crisis voor de meeste bedrijven was – beperken, klonk de redenering.

Ondanks de aanhoudende onstabiliteit van de financiële markten stellen bedrijven vast dat de terugval niet zo diep is als in de periode na het faillissement van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers van eind 2008. Toch heeft de crisis haar impact, vooral op de timing van nieuwe investeringsprojecten, die steeds vaker uitgesteld worden.

De aard van de crisis is ook veranderd, zegt Luc Verstuyft van het ingenieursbureau Arcadis. De crisis van 2008-’09 was een liquiditeitscrisis, maar de crisis in de eurozone beïnvloedt het consumptiepatroon van de Belgische gezinnen. De vinger wordt vaker op de knip gehouden, waardoor bedrijven minder omzet draaien en investeringen uitstellen. Boven op de eurocrisis komt in België nog politieke en fiscale instabiliteit, vertegenwoordigd door de regering-Di Rupo.

Volgens Christophe Deroose van hr-dienstengroep Acerta vormt de Belgische overheid een onberekenbare factor. “De regering heeft ook in de tweede jaarhelft dringend geld nodig. Het risico bestaat dat weer maatregelen worden genomen zonder diep na te denken over de gevolgen.” Als voorbeeld haalt hij de verlaagde toelagen voor de kinderbijslagfondsen aan, waardoor de sector de volgende jaren structureel verlieslatend wordt. De nieuwe maatregelen zetten de al lage marges in de hr-sector voort onder druk en maken het moeilijk om op lange termijn te plannen.

De crisis van 2008-’09 heeft ertoe geleid dat bedrijven een stuk scherper staan, verklaart Koen Peeters, financieel directeur van Studio 100. Niet alleen de kosten, maar ook de keuzes in de klanten- en productportefeuille. Via de keuze van klanten en producten kunnen bedrijven een hogere winstmarge halen en worden ze weerbaarder.

“Als groeibedrijf is nieuwe financiering voor ons zeer belangrijk. Het aantrekken van nieuwe middelen is veel onzekerder dan vijf jaar geleden. Dat maakt onze waakzaamheid voor kortetermijnfactoren, zoals de liquiditeit en de kosten, veel groter. Het is ook de reden waarom wij bijvoorbeeld rechtstreeks naar de belegger stapten met een obligatie-uitgifte om liquide middelen op te halen.”

Philippe Delvaux, de financieel directeur van Unilever Belgium, beaamt dat de productmix een belangrijke factor is om de winstmarges op te krikken. Bij de operationele divisies van Unilever wordt voortdurend gehamerd op het belang van return-on-investment, om de winstgevendheid te stimuleren.

Verstuyft relativeert de discussie over de heersende onzekerheid. Bedrijven hebben altijd al te maken gehad met onzekerheid, al moet ook hij toegeven dat die onzekerheid fors toenam. “De enige zekerheid is onzekerheid”, voegt Strijckmans toe.

“DE FOCUS LIGT OP DE GROEILANDEN”

Ann Cools, de financieel directeur van de Belgische dochter van bewakingsmaatschappij G4S, bevestigt dat het grootste deel van de overnames en de investeringen naar de groeilanden gaat. “Hun belang in de totale omzet stijgt enorm en die landen beschikken ook over de grootste budgetten.” In één adem voegt ze eraan toe dat “de investeringen in Europa beperkt blijven tot winstgevende nichemarkten. Grote investeringen gebeuren hier niet meer.” Strijckmans bevestigt dat de focus bij Nitto ook bij de groeilanden ligt (Brazilië, India en China). Nitto vermijdt Noord-Afrika vanwege de politieke onrust. Net daarom gaat er ook veel aandacht naar Turkije, waar het net een nieuwe overname heeft afgerond.

Verdwijnt alle economische activiteit uit België? “Onze loonkosten liggen in Turkije beduidend lager”, zet Strijckmans de toon. Hij voegt eraan toe dat je “als productiebedrijf in België alleen kunt overleven via de levering van producten met een hoge toegevoegde waarde.” Toch heeft België volgens Strijckmans ook zijn voordelen. “De interne kennis in bedrijven is in ons land zeer groot, de kwaliteit van de werknemers is zeer hoog en hun trouw aan het bedrijf is groter dan bijvoorbeeld in China. Dat maakt het dagelijkse werk een stuk eenvoudiger.”

Ondanks de strenge veiligheidsregulering is ook G4S niet van plan België te verlaten. “Hoewel onze Belgische kernactiviteit, bewaking, streng gereguleerd is, zijn hier heel wat internationale instellingen die belangrijke klanten van onze groep zijn”, zegt Cools. De aanwezigheid van die instellingen is een belangrijke troef voor ons land.

Voor Studio 100 blijft creativiteit de kernactiviteit en die kan volgens Peeters niet zomaar gekopieerd worden. Al speelt in België het overheidsbeleid de bedrijven parten. “In Frankrijk en Australië, waar we ook actief zijn, voert de overheid een langer en consequenter beleid, waardoor in beide landen een bloeiende en winstgevende creatieve industrie ontstond. In België ontbreekt zo’n consequent beleid.”

Toch mogen we niet op onze lauweren rusten en geloven dat we kunnen overleven met onze kennis en creativiteit. Volgens Bruno Forret, financieel directeur van consultancy- en softwarebureau 3E, gespecialiseerd in hernieuwbare energie, wordt Azië in een snel tempo een kenniseconomie. “Het opleidingsniveau stijgt snel en de werkkrachten zijn goedkoper. Hoe Europa denkt voor te blijven als kenniseconomie is maar de vraag.”

Volgens Strijckmans worden lokaal geproduceerde goederen belangrijker vanwege de groeiende transport- en milieukosten. “Klanten van Nitto vragen zich af of het zin heeft producten met een lage eenheidswaarde over de hele wereld te transporteren en op die manier het milieu zwaar te belasten.”

“Bedrijven anticiperen op het groeiende belang van milieuwetgeving”, vult Verstuyft aan. “Op elke vragenlijst van klanten krijgen we de vraag hoeveel CO2 we uitstoten”, voegt Strijckmans eraan toe. “We zien dan ook bij onze industriële klanten de trend groeien om weer lokaal te kopen.”

“ER WORDT STEEDS MEER GEVRAAGD VAN DE CFO”

“De tijd dat de chief financial officer zich alleen bezighield met de boekhouding en de presentatie van de budgetten is voorbij”, zegt Deroose van Acerta. “De CFO zit veel dichter bij de CEO dan vroeger en heeft daardoor ook een grotere impact op het beleid”, zegt Verstuyft. Alle deelnemers rond de tafel zijn het erover eens dat het takenpakket van de CFO sterk toeneemt.

“De overlap tussen de taken van de financieel directeur en de operationeel directeur neemt toe”, stelt Deroose. “De trend bestaat om alle informatiebeveiliging toe te vertrouwen aan de CFO, hoewel wij geen of weinig kennis hebben van IT-infrastructuur. Maar van ons wordt verwacht dat we de informatie in ons bedrijf kunnen controleren en beschermen.”

De snelle technologische evolutie vormt zeker een uitdaging, zegt Verstuyft, die toegeeft dat klanten dankzij de technologie soms geduchte concurrenten worden. De taak van de CFO is volgens hem te begrijpen hoe de markt evolueert en de gepaste maatregelen voor te stellen aan het management.

Delvaux van Unilever bevestigt dat de CFO de rol van ‘wijze man’ speelt in de onderneming en de gevolgen van alle beslissingen moet kunnen inschatten. Toch is Delvaux ook van mening dat de financieel directeur de nodige afstand moet bewaren van de algemeen directeur. “De CFO is de bewaker van de integriteit van de onderneming en moet ervoor zorgen dat de regels gerespecteerd worden.”

Communicatie vormt een belangrijk onderdeel van het takenpakket van de CFO. Het is van groot belang dat alle neuzen in dezelfde richting staan. Strijckmans en zijn collega’s bezoeken elke drie maanden alle productieploegen om informatie te geven over het wel en wee van Nitto. Sinds de crisis van 2008-’09 was daar een grote behoefte aan. “Het voornaamste wat onze werknemers willen weten is of we als bedrijf goed bezig zijn.”

Van de CFO wordt ook verwacht dat hij geregeld meegaat naar de klant. Cools van G4S bevestigt dat haar externe rol toeneemt en ook haar medewerkers worden er vaker op uitgestuurd om klanten te bezoeken. Volgens Forret van 3E is dat een positieve evolutie en kun je als CFO beter aan risicobeheer doen als je ervaring opdeed in de operationele activiteiten van de onderneming.

Toch vormt het leveren van tijdige, correcte en kwalitatieve gegevens volgens Strijckmans de absolute basistaak van de CFO. “Als die er niet zijn, verlies je het vertrouwen als departement. Analyse kan pas als die basis er is.”

MATHIAS NUTTIN EN BERT LAUWERS, FOTOGRAFIE CHRISTOPHE KETELS (IG)

“De overheid is een onberekenbare factor in onze voorspellingsmodellen”

Christophe Deroose, Acerta “Bedrijven anticiperen nu al op het groeiende belang van milieuwetgeving”

Luc Verstuyft, Arcadis