De ontnuchtering: Vlaanderen is geen topregio.

Vlaanderen in Actie (VIA), het ambitieuze plan van de Vlaamse regering-Peeters I, krijgt een herkansing op 17 december. Slaagt de tweede zit? Er is werk aan de winkel, vindt de minister-president: “We moeten niet te hoog van de toren blazen. We horen bij de middelmaat.”

opinie. Vlaanderen verdient actie (blz. 14).

trends.be

Waarom Vlaanderen geen topregio is:

de cijfers + het plan via

http:// www.vlaandereninactie.be/documenten/

Vlak voor het kabinet van de minister-president op het Martelarenplein klampt een Oostendse Brusselaar ons aan. Hij wil bij hem binnenlopen om eens “goed zijn gedacht te zeggen” over de politieke crisis. “Zijn ze niet beschaamd?!” Actie wil de man. Actie wil ook minister-president Kris Peeters (CD&V). Hij focust zich op ‘Vlaanderen in Actie’, het strategische plan om Vlaanderen een duurzame plaats te geven in het keurkorps van Europese topregio’s. Om ons te overtuigen van het initiatief, krijgen we 1,8 kilo documenten op ons bord geserveerd: de Lissabon- normen, het pact van Vilvoorde, Vlaanderen vergeleken met andere regio’s, enquêtes en plannen. Honderden pagina’s voor u samengevat in de krachtlijnen. Mannen in actie: Kris Peeters, Karel Vinck (voorzitter VIA) en, achter de schermen, Koen Geens (kabinetschef economie).

Doorbraken willen ze realiseren. De link met het boek De weg naar doorbraak van Vinck is nooit ver weg. De aanpak die wordt gehanteerd om VIA te doen slagen, vertoont dan ook grote gelijkenissen met de aanpak van de topmanager bij de bedrijven die hij saneerde: Eternit, Bekaert, Union Minière (nu Umicore) en de NMBS. De ‘sense of urgency’ erin hameren, een visie uitspreken en een duidelijk traject uitstippelen om die strategie in acties om te zetten.

VIA is een geërfd plan met als gangmaker voormalig minister-president Yves Leterme. Peeters nam het plan over maar paste enkele zaken aan (zie kader: Actie in Vlaanderen in Actie). Inhoudelijk blijven er 6 domeinen en 34 projecten over die concreet worden aangepakt in vier ateliers. Peeters: “VIA vertaalt zich ook als visionair, internationaal en ambitieus. Vlaanderen moet niet denken dat we aan de top staan. Uit de benchmarking van Vlaanderen blijkt dat we een goede middenmotor zijn, maar geen topregio. De naakte cijfers leren dat we niet te hoog van de toren moeten blazen. Sterker nog: er heerst zelfgenoegzaamheid, een culture of contentment. Laat ons niet onszelf in slaap wiegen en denken dat alles for granted is.”

De pacten van Lissabon en Vilvoorde vervallen op 2010. VIA wil werken op de korte termijn én 2020 als streefdatum vooropstellen op de langere termijn. “Als wij ons willen voorbereiden op 2020 dan moet er een aantal grondige, diepgaande acties plaatsvinden”, stelt Vinck. “Door het huidige ritme te extrapoleren, komen we er niet. Er zijn doorbraken nodig. Een doorbraak is de kortste weg om op de kortste tijd bij de koplopers te komen, als dusdanig erkend te worden en er te blijven. Dat behelst drie belangrijke facetten. Snel zijn: er is geen tijd om even op je lauweren te rusten, want je wordt geconditioneerd door de andere spelers. Koploper zijn: wij zijn dat nog niet, maar wij willen dat in 2020 zijn. En je moet ook bij die koplopers worden gerekend. Niet alleen wij moeten overtuigd zijn dat we koploper zijn, maar ook degenen die met ons werken, met ons betrekkingen hebben.”

TRENDS: Bent u een vrijwilliger, mijnheer Vinck?

KAREL VINCK (VIA-VOORZITTER). “Ja. Omdat ik overtuigd ben dat er iets moet gebeuren. Als dit mijn kleine bijdrage kan zijn aan de noodzakelijke grote inspanning om Vlaanderen positief te laten evolueren, dan doe ik dat met plezier.”

Uw eerste baas bij Eternit zei ooit: “Quand on est spécialiste de la merde, on reste spécialiste de la merde.”

VINCK. “Maar hier ben ik niet de specialist van de merde.”

Beschouwt u dit dan niet als een grote herstructurering?

VINCK. “De herstructureringen in de vier bedrijven waar ik actief geweest ben, waren bijna altijd op basis van doorbraken. Het heeft iedere keer geleid tot productiviteitsverbeteringen niet van 3 of 4 %, maar wel van 25 tot 30 %. Iedere keer door die aanpak van doorbraken. Door de contacten die we tot nu toe gehad hebben met experts en anderen, denk ik dat dit nu ook mogelijk moet zijn. Conceptueel is het mogelijk.”

Het verschil is misschien wel de sense of urgency, die in uw bedrijven iets hoger aanwezig was?

KRIS PEETERS (VLAAMS MINISTER-PRESIDENT). “Dat is politiek de moeilijkste opdracht. Als je aan de afgrond staat, is het iets makkelijker om te zeggen dat er iets moet gebeuren. In een sfeer van zelfgenoegzaamheid is de oefening moeilijker. Het is gemakkelijker om in een crisissituatie te zeggen: en nu erdoor of we overleven niet.”

VINCK. “Het is duidelijk dat er een grote communicatiecampagne moet komen. Maar ik kan u verzekeren dat het in het begin bij de NMBS ook niet gemakkelijk was. Er werd nogal snel gedacht dat het bedrijf toch altijd zou blijven bestaan en dus hervormingen niet nodig waren. Het heeft een jaar geduurd vooraleer we de mensen konden overtuigen dat er iets moest gebeuren.”

Zou het niet beter zijn één symboolfiguur te hebben die het trekt tot 2014 of 2020, in plaats van een jaarlijks wisselende voorzitter?

PEETERS. “We wilden dat Karel of Jo ( nvdr -Jo Walgrave, de gewezen voorzitster van de Nationale Arbeidsraad, volgt Vinck volgend jaar op) niet aandoen.”

VINCK. “Ik ben met pensioen op dat ogenblik.” (lacht)

PEETERS. “Eén voorzitter zou een voordeel kunnen zijn, maar door elk jaar een nieuwe aan te wijzen, kan je er de dynamiek in houden.”

De kritiek op VIA luidt dat er te weinig focus is. In welke richting evolueren de doorbraken?

PEETERS. “Per domein willen we conclusies trekken, samen met de captains of society. Voor innovatie is een doorbraak dat ook het overheidsapparaat erbij betrokken wordt, net als de gezondheidszorg en de culturele sector. Ook het deel internationalisatie is een nieuw en bijkomend accent. Elk jaar stijgt het aantal Chinese octrooien met 25 %. Meer dan ooit moeten we ons in internationaal verband gaan ontwikkelen. De kmo’s moeten daarin meespelen. We moeten de innovaties valoriseren. Dat vind je ook in die prioriteiten terug.”

VINCK. “Neem talent. We moeten de vaardigheden en talenten van heel onze bevolking opkrikken. Er zijn al heel wat zaken gebeurd om de band tussen onderwijs en bedrijfswereld voort uit te breiden. Daarin moeten we nog meer systematiek brengen. Op dezelfde manier moeten we ons afvragen hoe we ons met Imec, IBBT (instituut voor breedbandtechnologie, red.), VIB (Vlaams instituut voor biotechnologie, red.) kunnen inbouwen in de bestaande, zeer doeltreffende netwerken, die ook door de Chinezen worden ontdekt. China levert elk jaar een miljoen PhD’s af. Dat is een formidabele groep.

“Rond mobiliteit en logistiek: een beter evenwicht tussen reizigers en vrachtvervoer. We kunnen daarvoor een beroep doen op Europa, dat zes corridors erkend heeft van Europees belang, waarvan er twee vertrekken in Vlaanderen: een naar Lyon of Basel-Genua en een naar Duisburg-Berlijn-Warschau en verder naar Rusland. Die dragen bij aan onze economie en welvaart. Ze vergen wel infrastructuurwerken: de ontsluiting van Antwerpen, maar ook de IJzeren Rijn, waarvoor we de steun krijgen van de Duitsers. Dat zijn doorbraakdossiers.”

Het dossier van de IJzeren Rijn sleept al meer dan tien jaar aan. Daarop kun je toch geen doorbraak bouwen?

PEETERS. “Er zijn doorbraken op korte en lange termijn. Een eerste doorbraak is de uitdieping van de Westerschelde, in december.”

Hoopt u toch.

PEETERS. “Inderdaad. Wat mobiliteit betreft, zijn we er met zijn allen altijd vanuit gegaan dat we dat moeten maximaliseren: steeds meer en meer. Voor het personen- en vrachtvervoer moeten we ons durven afvragen wat de kost is van een verplaatsing. Dat is het debat van internaliseren van externe kosten als milieu, lawaai, enzovoort. Waardoor we misschien gaan naar minder mobiliteit, omdat men de rekening maakt: wat kost de verplaatsing en wat ben ik ermee wanneer ik op een ander punt ben?

“In Nederland wil minister Eurlings van Verkeer tegen 2011 met een slimme kilometerheffing uitpakken. We hebben afgesproken dat Vlaanderen daarin mee stapt, zeker voor het vrachtvervoer, en dat we daarbij maximaal met Nederland, Luxemburg en andere landen gaan samenwerken. In Vlaanderen is het wegenvignet afgevoerd, maar de slimme kilometerheffing niet. Nederland wil nadien ook werk maken van het personenvervoer. Wij willen na de invoering van het systeem voor vrachtwagens eerst een evaluatie kunnen maken.”

VINCK. “Ik kan u significante cijfers geven voor het spoorvrachtvervoer. Er zijn drie types maatregelen die je moet nemen. Ten eerste: het opruimen van bottlenecks. Ten tweede: een uniek signalisatiesysteem in Europa, in plaats van de huidige 23. En ten slotte: opera- tionele maatregelen zoals treinen die gemiddeld 450 meter lang zijn, naar 700 meter verlengen. Pas die drie maatregelen toe in een coherent beleid en de resultaten zijn spectaculair. Je realiseert een verhoging van de capaciteit met 50 %, van de stiptheid met 30 % en een verlaging van de kostprijs met 20 tot 30 %. Dàt is een doorbraak. Maar je moet alle drie de maatregelen nemen, in een coherent en geïntegreerd beleid.”

We kunnen niet op alle vlakken goed zijn. U hebt niet gekozen voor bepaalde sectoren, bepaalde types industrieën.

PEETERS. “Het een sluit het ander niet uit. We kunnen ons niet beperken.”

VINCK. “Voor Vlaanderen heeft de Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid (VRWB) zes clusters bepaald, waarvoor we een aantal projecten hebben geselecteerd die we, met steun van de overheid, zeer coherent ontwikkelen. Waarom? Omdat we denken dat we daar sterk in zijn en die troeven moeten we uitspelen, onder andere met Imec, IBBT, VIB. Maar die zes clusters zijn niet exclusief. Je moet altijd de ruimte laten om in te spelen op een opportuniteit, zelfs als ze niet in die clusters past.”

Innovatie is een speerpunt in VIA, maar alle landen willen innovatief zijn. Hoe kan u het verschil maken?

VINCK. “Iedereen linkt in de westerse economie inderdaad alles aan innovatie. Maar zie dat niet te eng. Innovatie gaat over drie zaken. Ten eerste: deze van producten en diensten, waar iedereen automatisch aan denkt. Ten tweede: innovatie van processen, waarbij er veel – te veel? – belang wordt gehecht aan productieprocessen. Het moet, zeker in Vlaanderen, vooral gaan om meer toegevoegde waarde en aandacht hebben voor marketing, communicatie en de netwerken errond. Ten derde, en dit wordt vaak vergeten, moet je innovatie hebben in socio-economische structuren. Dat zijn de ondersteunende maatregelen, veelal de bevoegdheid van de overheid, bijvoorbeeld in het onderwijs, de gezondheidszorg, cultureel, fiscaal. Zodat heel dat kader waarin innovatie in bedrijven moet gebeuren, ook wordt ondersteund. Ik ben naar Scandinavië geweest en daar heb ik geleerd dat het derde type innovatie tegelijkertijd en harmonieus moet gebeuren. De eerste twee kunnen niet zonder de derde en de derde moet samen met de andere twee gebeuren.”

Hoeveel geld heeft u veil voor VIA?

PEETERS. “Eigenlijk het gehele Vlaamse budget. Het is niet vergelijkbaar met het Waalse Marshallplan waarvoor extra budgetten zijn uitgetrokken. Heel de Vlaamse begroting moet en kan daarin meegaan. We hebben natuurlijk wat extra geld voor de omkadering en dergelijke.”

Heeft u wel voldoende middelen en bevoegdheden om deze ambitie te realiseren?

PEETERS. “U verwijst naar de regionalisering. Het zou sterk helpen, mocht een aantal bevoegdheden ons worden toevertrouwd. Het hangt bijvoorbeeld sterk samen met het al dan niet kunnen geven van een korting op de vennootschapsbelasting. Het rapport van professor Soete heeft nogmaals aangetoond dat het voor innovatie efficiënter werken is met financiële incentives dan met subsidies. Ik hoop dat de volgende federale regering die elementen meeneemt.”

Hoe tevreden zijn jullie over de vooruitgang die is gemaakt? Waar zijn jullie fier op?

PEETERS. “De competentieagenda aangaande talent, van Frank Vandenbroucke (SP.A), is een mooie realisatie. Daar is heel mooi werk geleverd en zal ook nog geleverd worden. Daar is nu overleg met alle actoren in het veld.”

VINCK. “De innovatiesteun.”

PEETERS. “Klopt. Daar zijn zeker stappen in gedaan. Nog onvoldoende om de 3 % te halen, maar voormalig minister van Economie Fientje Moerman heeft daar toch heel wat initiatieven genomen die door vriend en vijand werden geapprecieerd. Ik geef het maar mee en u gaat dat wellicht toch niet schrijven, maar op het vlak van logistiek (lacht) is er ook mooi werk geleverd. Ik denk aan Flanders Port Area, waar we er toch in geslaagd zijn om de vier havens weer met elkaar te laten samenwerken.”

VINCK. “Neem misschien iets softer, zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat concept is klaar en duidelijk bij de ondernemingen ingeburgerd, zowel bij de grote als bij de kmo’s.”

Gaan we de pacten van Vilvoorde en Lissabon halen of zijn ze te hoog gegrepen?

PEETERS. “De Lissabonstrategie tegen 2010 halen? (stilte) Voor sommige dingen wel, voor anderen niet. De makers ervan zijn ook wel bijzonder ambitieus geweest. Maar natuurlijk moet er ambitie zijn. Doelstellingen zetten en evalueren waarom er sommige niet worden gerealiseerd, is noodzakelijk. Anders kom je nergens. Om bijvoorbeeld even naar innovatie terug te keren: we behalen momenteel een percentage van 2,09. We hebben nog een weg af te leggen, maar als die 3 % niet zou gedefinieerd zijn, wat zou er dan in de praktijk gebeuren?”

VINCK. “Absolute cijfers moet je ook kunnen relativeren, want ze zeggen vaak niets. Je moet vergelijken met andere landen en benchmarken.”

PEETERS. “Het belangrijkste dat ik hoop te realiseren met VIA is een mentaliteitswijziging. Wat een van de moeilijkste zaken is.”

KOEN GEENS (KABINETSCHEF ECONOMIE). “Cijfers zijn geen fetisj. De Vlaamse overheid moet 1 % van de 3 % leveren om de innovatiedoelstellingen te halen. Dat doen we goed. De privésector doet dat over het algemeen ook niet slecht, maar het volstaat dat enkele multinationals hun O&O-afdeling uit ons land verhuizen opdat dat cijfer in elkaar zou vallen. België is voor de VS het zesde grootste investeringsland. Leg dit voor aan de man op straat en niemand zou dit denken. Als de Amerikanen zich zouden terugtrekken, kan je daar weinig aan doen. Het vertrek heeft wel een impact op de cijfers. China heeft de 3 % nog lang niet gehaald, maar heeft zo een enorme schaal, dat de investeringen natuurlijk impressionant zijn.”

Wanneer is voor jullie het forum geslaagd?

PEETERS. “Als jullie daar positief over schrijven (lacht). Als de deelnemers naar huis gaan met het gevoelen dat ze er echt werk van gaan maken en voor de doorbraken van Karel Vinck willen gaan. Dan ben ik een zeer gelukkig man.”

VINCK. “We moeten een aantal concrete doorbraken hebben die een significant verschil kunnen maken.”

PEETERS. “Het internationale deel is voor mij zeer belangrijk. Sommigen willen Vlaanderen omschrijven als een gesloten regio, met niet alle vensters breed open, op zichzelf terug getrokken. Dat beeld is een fout beeld.”

Is het plan niet te ambitieus?

GEENS. “U moet eens nagaan wat er indertijd door Gaston Eyskens en zijn tijdsgenoten gerealiseerd is om van Vlaanderen en België, het zesde investeringsland van de VS te maken. Dat was fenomenaal. Dus, onze ambitie is niets te hoog gegrepen.”

In de voorbereiding gebruikten we de werktitel “Mannen maken plannen”. Maar iedereen maakt er: Voka, Unizo, … Kan er eindelijk een kader komen waarin die plannen thuishoren, zodat alle neuzen in dezelfde richting wijzen?

PEETERS. “Ook vrouwen hebben plannen.”

GEENS. “En doorgaans concreter.”

U begrijpt vrouwen.

PEETERS. ” (lacht) Wij willen niet het zoveelste plan lanceren, maar deze actie maximaal depolitiseren en over de regeerpe- riode trekken. Daarom zeggen mensen als Karel Vinck en anderen ook dat ze dit mee willen trekken. Ook de captains of society zitten mee in het Forum. Ten derde is er de bottom-up-benadering. Alle plannen die bestaan en nog kunnen ontluiken, kunnen hierin worden meegenomen. Ik hoop dat dit op Vlaams niveau het laatste plan is dat wordt gelanceerd, want het bevat alles wat we kunnen en moeten doen. Maar ook vooral omdat het niet alleen door de politiek wordt gedragen, maar door een breed maatschappelijk veld.”

Door An Goovaerts en Luc Huysmans/foto: Piet Goethals