10% van het Europese BNP wordt gecreëerd door de maffia. Drie tot 5 miljard zwarte dollars vloeien maandelijks over de Russische grens. Europese en Amerikaanse ondernemers worden geconfronteerd met vuile investeerders. Een internationale getuigenis van politiemensen en fraude-onderzoekers.
Praag (Tsjechië).
“Wereldwijd creëert de georganiseerde misdaad jaarlijks een omzet van naar schatting 40.000 miljard frank (vier keer het BNP van België). Daarvan wordt zo’n 20.000 miljard witgewassen via het internationale bankwezen. De maffia wordt zo een ministaat die infiltreert in het economische leven.”
Aan het woord is Jonathan Harfield, money laundering officer van de European Bank for Reconstruction and Development ( EBRD). We treffen de fraudebestrijder op een conferentie over witwassen in Centraal- en Oost-Europa, die door de International Conference Group werd georganiseerd in Praag. Harfield schat dat 10% van het Europese BNP gerelateerd is aan de georganiseerde misdaad. “In landen als Rusland en de Baltische staten ligt dit cijfer enkele malen hoger,” vertelt hij. “Wie als exporteur of investeerder zaken doet in Gos-landen, kan de maffia niet ontlopen. Elk middelgroot bedrijf heeft er één of andere link – een bevriende ondernemer, een tussenpersoon, een lokale agent… – met de maffia.”
Maffialand Rusland
Professor Leonid Fituni van het Centrum voor Strategische en Globale Studies in Moskou, schat dat 40% van het Russische BNP wordt gecreëerd door de “schaduweconomie”. “De maffieuze organisaties controleren in Rusland 85% van de commerciële banken, 40% van de privé- en 60% van de staatsbedrijven,” becijfert hij.
Voor de voorzichtige ondernemer lijkt dit voldoende om de eerstvolgende jaren ver weg te blijven van Russische “zakenlui”. Maar EBRD-man Harfield spreekt dat tegen. “Vergeet niet dat je in Rusland wel winst kan maken,” stelt hij. “De maffia heeft goed begrepen dat men buitenlandse investeerders hun deel van de koek moet gunnen. Ze zullen de kip met het gouden ei niet slachten. Van belang is dus te weten of de onderneming met wie je zaken doet rechtstreeks of onrechtstreeks gelinkt is met de misdaad, als dader of eerder als slachtoffer.”
Informatie
is dus essentieel. Harfield raadt westerse ondernemingen aan Kroll Associates en andere intelligence brokers in te schakelen voor men zich naar Oost-Europese landen begeeft. Zelf paste hij in zijn contacten voor de EBRD ooit een eenvoudig trucje toe. Harfield: “Of we even kunnen gaan wandelen, vroeg ik aan de CEO van een groot bedrijf. Geen probleem, kreeg ik als antwoord, maar ik moest even wachten. Waarop de CEO zijn kogelvrij vest aandeed en zijn lijfwacht opriep. Met zo’n bedrijf wens ik geen zaken te doen.”
Volgens professor Fituni vloeit maandelijks drie tot vijf miljard dollar – overigens geen legaal betalingsmiddel in Rusland – illegaal weg uit de Russische economie. “Letse banken spelen een actieve rol in dit proces,” weet hij.
Ook onrechtsreeks, via “zuivere landen” is er dus een gevaar voor contact met misdaadsyndicaten. Centraal-Europa was volgens Paolo Clarotti, die voor de Europese Commissie deze regio opvolgt, “jarenlang het paradijs voor witwassers, die enkel konden worden tegengehouden door het faillissement van hun bank”. Jaromir Neuzil van het Tsjechische ministerie van Financiën erkent: “Onze witwaswetgeving staat nog in de kinderschoenen. We vermoeden dat de georganiseerde misdaad vanuit Rusland via offshorebedrijven heeft geïnvesteerd in Tsjechië, bijvoorbeeld in vastgoed. We willen vermijden dat ons bedrijfsleven wordt geïnfiltreerd door vuil geld, want dit geeft ons land een uiterst slechte reputatie bij bonafide investeerders.”
Collega Jaroslaw Kozlowski van de Poolse Beurscommissie: “Voor onze bankiers is een goede klant iemand die veel geld binnenbrengt. Ze knijpen uit commerciële overwegingen soms een oogje dicht wat de oorsprong van het geld betreft. Spijtig genoeg is dit een probleem dat we slechts vrij recentelijk erkennen.”
Schuldige eigendom
In de Verenigde Staten voorziet een federale wet verregaande maatregelen tegen wat guilty property wordt genoemd. Zelfs als er van geen enkele binnen- of buitenlandse veroordeling sprake is, kan het Federal Bureau of Investigation beslag laten leggen op goederen, die voortkomen uit drug- en andere zware misdaden. De informatie hierover moet een probable cause (een gerechtvaardigd vermoeden) inhouden van de criminele banden.
“We arresteren eigendommen, soms zelfs zonder gerechtelijke tussenkomst,” legt supervisory special agent William Vanderland van de FBI uit. Vanderland maakt deel uit van de zogenaamde asset forfeiture unit, de eenheid die naar criminele activa speurt. “Ondernemers die advies of steun verlenen aan criminelen en als redelijk persoon weten of zouden moeten weten dat ze hiermee bezig zijn, kunnen ook hún activa verliezen. We leggen beslag op boten van rederijen, vrachtwagens van transporteurs en het geld van de bankier. Voor alle duidelijkheid: louter fiscaal zwart geld van zogenaamde eerzame burgers blijft buiten schot.”
De FBI beschikt over een netwerk van legal attachés die informatie geven over de criminele gang van zaken in het buitenland. Op basis van die inlichtingen kan de FBI dan beslag leggen op buitenlandse activa. De FBI heeft voor de Benelux een legal attaché in Brussel. “De Nederlandse drugshandel wordt gevolgd,” stelt Vanderland. “Maar ook Antwerpen wekt onze aandacht. Deze stad ligt mooi centraal tussen Moskou, Brooklyn (zetel van de Russische maffia) en Tel-Aviv. Antwerpen, met zijn Russische gemeenschap, zijn haven en zijn diamantcentrum, is één van de wereldhoofdsteden van de Russische georganiseerde criminaliteit (zie kader Diamant.) De Russische clans worden in vergelijking met de Italiaanse wereldwijd stilaan machtiger, rijker en dus gevaarlijker.”
De FBI hanteert de entreprise theory in zijn onderzoek. “De daders van de misdaden moeten uiteraard in de boeien worden geslagen,” aldus Vanderland. “Maar het is niet meer onze topprioriteit om de top van de maffia-organisatie achter de tralies te krijgen. Kijk naar John Gotti, die vandaag vanuit de gevangenis van Colorado nog steeds zijn organisatie leidt. Daarom concentreren wij ons op de vernietiging van de activa van de organisatie.”
Op naar Wall Street
De vrees voor de aantasting van het legitieme bedrijfsleven zit diep. Volgens officier Graham Saltmarsh, die werkt voor de Britse National Crime Squad geeft meer dan 40% van de multinationals toe dat ze problemen ondervinden met georganiseerde misdaadbendes. Hij signaleert de nieuwe trend in de witwasbusiness. “De maffia verhuisde naar Wall Street,” vertelt hij.
“Kleine beursmakelaars werden verleden jaar gedwongen om de prijs van aandelen in handen van de maffia omhoog te praten en het overgewaardeerde papier te dumpen bij nietsvermoedende kopers. Ook de Londense City dreigt een vrijhaven en een financieel centrum van gangsters te worden.”
Saltmarsh waarschuwt: “Eén van de remedies om de georganiseerde misdaad aan te pakken, is het doorbreken van de bankrekeningen en ander vertrouwelijk materiaal. Bankiers, advocaten en accountants mogen zich niet langer verschuilen achter de sluier van de geheimhouding en het cliëntenvertrouwen. De dagen van het bankgeheim zijn geteld.”
HANS BROCKMANS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier