De ideale schoonzoon

De aandeelhouders van Philips stemmen vandaag over de benoeming van Frans Van Houten als chief executive officer. De stemming is een formaliteit. Van Houten is al in juli 2010 aangewezen als opvolger van Gerard Kleisterlee.

Van Houten is de ideale schoonzoon. Zijn carrière heeft alle ingrediënten. Marketing- en verkoopervaring bij Philips Data Systems in België en Zweden. Leiding van de start-up Philips AirVision in Los Angeles, een ontwikkelaar van tv-schermpjes in vliegtuigen die hij binnen het jaar verkocht. Drie jaar verantwoordelijkheid voor de wereldwijde marketing en verkoop van de krimpende communicatienetwerksystemen van Philips Kommunikations Industrie in Duitsland, (dat in 1996 aan AT&T werd verkocht). En Aziatische ervaring. Van Houten verkaste na de telecom naar Consumentenelektronica, waar hij in 1997 mee de dvd lanceerde en in 1998 promoveerde tot operationeel directeur van de boomende Digital Video Group in Palo Alto, Californië. Het jaar nadien mocht hij op zijn 39ste vanuit Singapore het Philips-verkoopapparaat voor consumentenelektronica in China en de rest van Asia-Pacific, het Midden-Oosten en Afrika uitbouwen. Zijn bazen van toen noemen de scherpe, zelfbewuste, ongeduldige en doortastende Van Houten “heel serieus en formeel”. Die ernst herinneren zich ook medekotstudenten van Van Houten, toen die aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam economie, management en marketing studeerde. “Leidinggeven is voor hem iets heel natuurlijks”, vertelt de latere ASML-voorzitter Dough Dunn over Van Houten.

Rudy Provoost, de West-Vlaamse CEO van Philips Lighting, was lang getipt als de volgende Philips-CEO en kent Van Houten goed. Tussen 2002 en 2004 leidden de twee samen de Consumentenelektronica bij Philips. Provoost beheerde het commerciële traject, Van Houten de innovatie en ontwikkeling van nieuwe activiteiten. Provoost noemde hem in een interview met Trends “mijn alter ego”.

In het spoor van de vader

Hij was onder de indruk van de manier waarop Van Houten het interne innovatienetwerk van Philips aanstuurde. Dat zit bij de Van Houtens in de familie. Vader George van Houten klom bij Philips op in het Centrum voor Fabricage Technieken en werd in 1983 baas van de researchdivisie NatLab en lid van het directiecomité. Zijn zoon Henk, de twee jaar oudere broer van Frans, is sinds oktober verantwoordelijk voor Philips Research.

Van Houten profileerde zich pas echt als baas van de halfgeleiderdivisie van Philips vanaf november 2004. Dat was een linke opdracht. De halfgeleidermarkt zat op een top na de rampzalige crash van 2001 en Philips deed het minder goed dan de markt. De risicoschuwe Kleisterlee wilde van de cyclische, kapitaalverslindende halfgeleiderbusiness af. In Van Houten vond hij een geestesgenoot. In 2005 viel de vergelijkbare omzetgroei van de halfgeleiderdivisie terug tot nul, terwijl de markt nog 7 procent vooruitging (en 9 procent in 2006). In die omstandigheden was het een onwaarschijnlijke stunt dat het Philips-management, Van Houten op kop, de halfgeleiderdivisie in 2006 voor een waardering van 8,3 miljard euro aan een consortium rond KKR kon verkopen. Van Houten hield er een bonus van 400.000 euro aan over. Hij werd CEO van het nieuwe bedrijf, NXP. “NXP moet uiteindelijk integraal naar de beurs. Daarvoor heb je een hoge omzetgroei, goede brutomarges en een laag werkkapitaal nodig”, beloofde hij. NXP deed nog verschillende acquisities, sloot fabrieken in Duitsland en Frankrijk en sloeg begin 2008 een tweede onwaarschijnlijke slag door zijn draadloze activiteiten voor 980 miljoen euro aan een joint venture met STmicroelectronics te verkopen. Het was dweilen met de kraan open. Het Business Renewal Program dat zo’n 250 miljoen euro moest besparen, was ruim onvoldoende. In september 2008 kondigde NXP de sluiting van nog eens vier fabrieken aan en de schapping van 4500 jobs. De vakbonden respecteerden de duidelijkheid van Van Houten, maar de private-equityfondsen vonden het niet genoeg. Eind december werd Van Houten plots vervangen. De bedrijfswinst van NXP was in 2008 uiteindelijk 2,65 miljard negatief. Sindsdien werkte Van Houten als interim-manager, eerst bij de machinefabrikant ASM International, later bij ING, waar hij de bank- en verzekeringstak hielp te scheiden.

Beleggers vragen zich af of de figuurlijke ideale schoonzoon kan realiseren wat de schoonvader niet kon: groei. In zijn tien jaar miste Kleisterlee twee doestellingen: groei en rendement op geïnvesteerd kapitaal. Afwachten of Van Houten het, met een identiek salaris van 1,1 miljoen en een bonus van mogelijk 1,8 miljoen plus opties, beter doet.

Door Bruno Leijnse, illustratie Jens Claessens

Zijn vroegere bazen noemen de scherpe, zelfbewuste, ongeduldige en doortastende Van Houten “heel serieus en formeel”.