De grote trek naar het Westen

Niet heel Midden-Europa is een winnaar, net zoals niet heel Oost-Europa een verliezer is. De revelatie van 2003 wordt Slovenië. Roemenië en Slovakije dreigen te degraderen.

Een beknopte vergelijking tussen Brno, de tweede voornaamste stad van de Tsjechische Republiek, en Constanta, de tweede stad van Roemenië, kan een idee bieden van de groeiende kloof tussen Midden- en Oost-Europa.

Het gemiddelde loon in Brno zal in 2003 400 dollar per maand bedragen, en het zal nog stijgen. In het Roemeense Constanta verdienen ze gemiddeld 60 dollar, en dat zal ook zo blijven. De gothische kathedraal van Brno wordt momenteel gerestaureerd, de exquise barokke pleintjes worden geleidelijk heraangelegd. In Constanta daarentegen rotten de Romeinse ruïnes, Ottomaanse moskeeën en functionalistische villa’s uit de jaren twintig volledig weg en zitten ze vol met ratten. Brno wordt omcirkeld door nieuwe snelwegen, zodat de lokale bevolking hun zomerhuisjes of het nabijgelegen Wenen snel kan bereiken. Het is geen rijke maar ook geen echt arme stad, met ziekenhuizen die de vergelijking met die in de Europese Unie kunnen doorstaan, met scholen die vaak een stuk beter zijn. Het is waar dat er in Constanta hier en daar aan innovatie wordt gedaan. De haven, die zich tot ver in de lusteloze Zwarte Zee uitstrekt, is druk en ordelijk genoeg. In de hoofdstraat vind je mobiele telefoons en iets verderop hier en daar een supermarkt of een autodealer. Maar een mens zou er echt niet ziek willen worden of bij valavond tussen de wilde honden lopen die de straten onveilig maken.

Dit is maar een weerspiegeling van grotere geopolitieke realiteiten. Brno zal vanaf 2005 deel uitmaken van de EU. Voor Constanta zal dat op zijn vroegst pas in 2009 het geval zijn. Maar de laatkomers, Roemenië en het naburige Bulgarije, hebben in 2003 tenminste iets waarover ze zich kunnen verheugen: hechte banden met Amerika en een lidmaatschap van de Navo. Beide zeggen ze graag dat zij op 11 september 2001 tot de Navo zijn toegetreden. En natuurlijk, zij hebben Washington sindsdien onvoorwaardelijk gesteund in zijn oorlog tegen het terrorisme.

Met de export vanuit de beide landen, met name van het Roemeense automerk Dacia, zal het in 2003 beter gaan. Obscure deals met het Midden-Oosten zullen ook harde cash in het laatje brengen. Maar dat volstaat niet om het neusje van de zalm uit Constanta en andere steden ervan tegen te houden om naar het Westen te trekken.

Toch weer droefenis in Polen

Voor Polen, de lompe reus van Midden-Europa, zal 2003 opnieuw een zware dobber zijn. De ex-communistische regering van Leszek Miller zal alles ontwijken, behalve toetreding tot de EU. Daarvoor zal het zich heel duidelijk en hartstochtelijk uitspreken, en niet in de laatste plaats omdat Miller er zijn politieke leven op heeft verwed dat het referendum over toetreding in 2003 positief zal uitvallen. Polen zal genoegen moeten nemen met uiterst ongunstige toetredingsvoorwaarden. Toch zal Miller zijn ‘ja’ krijgen, heel nipt, met een duwtje in de rug in de vorm van een duidelijke steun van paus Johannes Paulus II en de onophoudelijke campagne van de Poolse president Aleksander Kwasniewski.

Het zal een Pyrrusoverwinning zijn. Polen zal in 2003 nog meer verdeeld zijn tussen rijk en arm, stad en dorp. Marginale Polen, vooral die op het platteland, zullen troost zoeken bij ultrarechtse populisten. Met voorop Andrezj Lepper, de heethoofdige aanvoerder van de boeren die een vastberaden maar niet geslaagde boerenopstand in Warschau zal leiden.

De Poolse economie zal stagneren. De zloty zal verzwakken doordat financiers over het referendum zitten te piekeren. De werkloosheid zal rond de 20% schommelen. Er zal niet genoeg worden ondernomen om de verlieslijdende zware industie te herstructureren. De neiging om meer te importeren en uit te geven dan zijn stand toelaat, zal ervoor zorgen dat het land met een ongezonde handelsbalans opgescheept blijft zitten. Het goede nieuws is dat Warschau de meest dynamische stad in de regio blijft, en de Polen kunnen zichzelf troosten met de gedachte dat hun stem zal worden gehoord zodra ze deel uitmaken van de EU.

Voor Hongarije en de Tsjechische Republiek zal het een makkelijker jaar worden. Beide landen zullen instemmen met harde maar politiek aanvaardbare voorwaarden om tot de EU toe te treden. Hongarije zal met zijn verleden blijven worstelen. De leden van Peter Medgyessy’s ex-communistische regering zullen absolutie krijgen voor hun zonden; van de leden van de conservatieve oppositie zal ook blijken dat ze hebben samengewerkt met de geheime politie. De Tsjechen zullen ervoor zorgen dat hun overstromingsschade wordt weggewerkt en dat ze er economisch op vooruitgaan. De intelligentsia van Brno blijft gewoon zitten waar ze zit en sluit hypotheken af. Tsjechië zal de eerste keus in de regio voor buitenlandse investeerders blijven, ook al zal dat uit de buurt van de rivieroevers zijn. Vaclav Havel, de filosoof-president van het land, zal na dertien jaar aftreden. Hij zal worden vervangen door een non-entiteit, die het respect van de Tsjechische kiezers voor de regeringsinstellingen eens te meer verder zal ondermijnen.

Slovakije zal in 2003 dan weer struikelen maar niet echt vallen. De nieuwe regering zal nog populistischer zijn dan haar voorganger en minstens even corrupt blijken. Ze zal weinig lovende woorden over hebben voor de Slovaakse zigeunerminderheid. Maar nu er minder staatsbedrijven zijn om van te stelen en mensenrechtengroeperingen de regering met haviksogen in de gaten houden, zal het met Slovakije in 2003 geleidelijk de goede kant opgaan.

En kijk maar uit voor het piepkleine Slovenië, het buurland van Italië aan de Adriatische kust en het eerste stukje van het oude Joegoslavië dat onafhankelijk werd. Het sluit zo naadloos aan op het West-Europese model dat het nauwelijks te geloven is dat het een generatie lang door het communisme is geknecht.

Jonathan Ledgard [{ssquf}]

De auteur is correspondent Centraal- en Oost-Europa voor The Economist.

(2003)

Tsjechië zal de eerste keus in de regio voor buitenlandse investeerders blijven.

(2003)

De Poolse toetreding tot de EU wordt een Pyrrusoverwinning. Veel Polen zullen hun heil zoeken in extreem-rechtse populisten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content