De grote K

Weinig zaken zijn in 2016 zekerder dan de rapporten over een wetenschappelijke doorbraak in de kankerbestrijding, een die sommigen zelfs omschrijven als een mogelijke remedie. Jammer voor de patiënten, maar geen van beide is waar.

Kanker is een uiterst complexe aandoening en elke vooruitgang is slechts een stapje vooruit. Omdat de mensen langer leven, neemt de kans toe dat iedereen ooit met die vijand geconfronteerd wordt.

Desondanks brengt 2016 welgekomen nieuws wanneer er meer steun komt voor een nieuwe en veelbelovende klasse van behandeling. Immunotherapie maakt gebruik van het immuunsysteem van het lichaam om kanker te bekampen. De behandeling houdt in dat antistoffen het immuunsysteem activeren en verhinderen dat tumoren zich kunnen voordoen als gezond weefsel.

In 2011 introduceerde het farmabedrijf Bristol-Myers Squibb de antistof Yervoy, die de pogingen om het immuunsysteem te misleiden dwarsboomt. Yervoy was het eerste medicament dat het leven verlengde van patiënten met melanoom. Vergeleken bij de standaardbehandeling verlaagt het medicijn het risico op overlijden door de aandoening met ongeveer een derde. Bij 17 procent van de patiënten kwamen de tumoren zeven jaar lang niet terug. In 2014 bracht het farmabedrijf Merck de antistof Keytruda uit. Na een jaar leefde nog 74 procent van de mensen die Keytruda toegediend kregen, vergeleken bij 58 procent voor Yervoy. Sindsdien heeft Bristol-Myers Squibb Opdivo ontwikkeld, een ander medicament van dat type. Bij Roche, AstraZeneca en vele andere farmabedrijven zitten soortgelijke behandelingen in de pijplijn.

Beter samen?

Omdat verschillende immuno-oncologische medicijnen verschillende proteïnen beïnvloeden, is het nuttig dat 2016 waarschijnlijk een antwoord brengt op de vraag welke combinaties het beste werken. Er bestaat al een vaag idee dat twee immuno-oncologische medicamenten beter werken dan één. Bij een combinatietest op melanoom bedroeg de ‘progressievrije overleving (de periode waarin de kanker niet erger werd) 6,9 maanden voor Opdivo, 2,9 maanden voor Yervoy en 11,5 maanden bij patiënten die beide toegediend kregen. In een laat stadium van longkanker, waarvoor op dit ogenblik chemotherapie de beste behandeling vormt, bedraagt de overlevingskans na vijf jaar doorgaans amper 5 procent. Combinaties van immuno-oncologische geneesmiddelen hebben dat opgedreven tot 20 à 30 procent. Het komende jaar moet ook een licht werpen op het aantal kankers dat met de nieuwe medicijnen behandeld kan worden.

Het is wel duidelijk geworden dat dit soort therapie niet bij iedereen werkt. Begrijpen waarom dat zo is, is ook een van de belangrijke vorderingen die in de komende jaren moeten gemaakt worden. Een van de belangrijke lessen die uit de strijd tegen kanker kan getrokken worden, is dat het een verschrikkelijk gevarieerde aandoening is, en dat vooral wat zich op moleculair niveau afspeelt van belang is.

In de komende paar jaren openen zich aanzienlijke wetenschappelijke perspectieven. De producten van die inspanningen zijn duur. In de Verenigde Staten kost Yervoy 130.000 doller per patiënt en per jaar. Opdivo kost ongeveer 150.000 dollar. De prijs van medicatie is een kopzorg die niet wil weggaan. In 2016 wedijveren de Amerikaanse presidentskandidaten met elkaar om remedies aan te reiken.

De auteur is correspondente gezondheidszorg van The Economist.

Natasha Loder

Het komende jaar moet duidelijk worden welke kankers met immunotherapie behandeld kunnen worden.