DE GEVAREN VAN CREOOLS KAPITALISME

Bij zakendoen in het (verre) buitenland hoort routineus een boekje over vreemde culturen en cultuurschok. Je weet maar nooit of je door verkeerde omgangsvormen een contract zou mislopen. Er bestaan minder boekjes over wat men in Latijns-Amerika creools kapitalisme noemt, een subtieler bijverschijnsel van de globalisering – een creool is een afstammeling van de Spaanse kolonisten. Het is een type zakenrelaties dat in een context van complexe, globale businessdeals de hele wereld verovert. Zakenovereenkomsten, kennisuitwisseling, directe buitenlandse investeringen – ze komen tot stand tussen plaatselijke en buitenlandse elites, waarvan de toplaag zich deze maand in het Zwitserse skioord Davos manifesteert.

Deze kosmocraten delen een gemeenschappelijke, kosmopolitische bedrijfscultuur, die ingelepeld wordt aan topuniversiteiten en managementscholen. Engels is de voertaal. De kosmocraten delen dezelfde werkomgeving in glanzende torengebouwen van megasteden; voelen zich evenzeer op hun gemak in Brussel, Londen, New York, als in Santiago, Sjanghai, Bombay of Sidney; smeden globale netwerken in business-seats van intercontinentale vluchten en op internationale meetings in exclusieve resorts met golf-yards. Dat geeft de kosmocratie een globale helikoptervisie. Met gevaar van eenzijdigheid en blinde vlekken in hun geostrategische planning.

In diplomatieke en politieke kringen is het niet anders. Driekwart van de sleutelposten op het departement dat het Amerikaanse beleid voor Latijns-Amerika uitstippelt, is in handen van Cubaanse vluchtelingen die dat continent bekijken door hun Cubaanse bril. En de Belgische Afrikapolitiek wordt ingekleurd door onze vormen van creools kapitalisme.

Tot ‘onverwacht’ de weerbots komt: plundertochten van gepeupel dat banken en bedrijven stukslaat en expats in paniek naar de internationale luchthaven jaagt. Tegenwoordig duiken zelfs via democratische verkiezingen politieke creaturen op, zoals een onbehouwen, provocerende Hugo Chávez in Venezuela, een Mahathir Mohamad die het Westen arrogant de les spelt of een omhoog gestuwde indiaanse herder uit het Andesgebergte als Evo Morales, die diplomatiek onaanvaardbare taal gaat uitkramen (zie blz. 60).

De Davoselites vergeten dat noodzakelijke macro-economische hervormingen vooral het creoolse kapitalisme smeren en best zouden worden bijgestuurd op het micro-economische vlak. Zodat ook lagere bevolkingslagen delen in de creatie van welvaart door globalisering. Te dikwijls moet de bestaande middenklasse inbinden, zoals Geoffrey Garrett van het Ronald W. Burkle Center for International Relations betoogt in Foreign Affairs. De pas verkozen linkse president van Chili, Michelle Bachelet, dankt haar po-pulariteit aan de roep voor een beleid dat meer aandacht schenkt aan globalisation’s missing middle en aan de minder bedeelden die zich afzetten tegen dat uitdijende creoolse kapitalisme.

Erik Bruyland