De gasoorlog

Het Nederlandse Gasunie wil miljarden investeren in Vlaanderen. Het monopolie van Distrigas vertoont scheuren. Gasunie flirt met Vlaamse financiers. Distrigas, een geduchte lobbyer, manoeuvreert voor en achter de schermen. Goedkoper gas zal naar de Vlaamse industrie vloeien.

Groningen.

“Ik praat met de Vlaamse regering over een aansluiting voor Gasunie in Zeebrugge en een pijpleiding van de Vlaamse kust over Gent naar Zeeland. Gasunie onderhandelt eveneens met Vlaamse financiers. Een aanvraag tot bouwvergunning werd ingediend bij minister voor Ruimtelijke Ordening Baldewijns. Technisch is een aftakking op zee van de Interconnector naar Nederland mogelijk. Ook kan Gasunie in de Noordzee een verbinding knopen met het Britse gasnet. De Britse velden liggen op weinige kilometers van een onderzees leidingennet. Ik verkies echter het landtraject Zeebrugge-Gent-Zeeland en ben optimistisch,” zegt drs. George Verberg ferm. “Gasunie is zeer teleurgesteld dat de Interconnector niet landt op de Nederlandse kust. Ik zou jokken indien ik dat zou ontkennen. Toen de beslissing viel om Zeebrugge te selecteren, was de Europese wil om te liberaliseren nog zwak. Ik vermoed dat de Britse regering Zeebrugge verkoos omdat Distrigas een iets andere maat heeft dan Gasunie.”

Groningen was een trage provinciestad. Je rijdt na Utrecht nog twee uur door de weiden en de venen voor de kerktorens en het waanzinnigste museum van West-Europa (voor vijf zesden discreet betaald door Gasunie) opdoemen. Groningen heet vandaag de metropool van het Noorden, met culturele hoogstandjes en uitmuntende bouwkunst. Het nieuwe hoofdkantoor van Gasunie werkt helend op het gedrag, de stemming, de saamhorigheid van mensen. Nergens verschijnt het woord Gasunie op de flanken. Wie de onbenoemde creatie niet prompt herkent, is een nincompoop.

Wie “ontdekte” het Nederlandse gasfortuin ? Niemand minder dan de Vlaamse senator Victor Leemans. Hij verklapte in oktober 1960 in het Europees Parlement het opzienbarende nieuws van Nederlands 300 miljard kubieke meter aardgas. Grote commotie volgde. De vondst diende officieel nog geheim te blijven.

De Nederlandse staat bezit de helft van de aandelen Gasunie, Shell en Esso de tweede helft. Gasunie, opgericht in 1963, had zijn eerste hoofdkantoor boven een rij nachtclubs in de badplaats Scheveningen. Vandaag beheerst het bedrijf de helft van Nederlands primaire energievoorziening en 98,50 % van de huishoudelijke markt. Gasunie was opnieuw succesvol in ’95. Een omzetstijging van 12,5 % werd geboekt, van 15,1 naar 17,0 miljard gulden. Het resultaat voor belasting steeg met 2,5 procent tot 122 miljoen gulden. De cash flow werd 428 miljoen gulden (+2,1 %) en het aantal personeelsleden zakte tot 1726 (-2,3 %). Met de begeleidende tabel kan u benchmarken ; het toetsjaar is 1994, daarover zijn vandaag alle gegevens van de 6 gasbedrijven vrij.

Open markt.

George Verberg (54 j.), hoofddirecteur (de baas) van Gasunie, econoom en ex-directeur-generaal van energie, leert België kennen. Hij volgt de prille schermutselingen over de bevrijding van de Belgische gasmarkt en ziet de verklaringen van Jean-Pierre Depaemelaere, gedelegeerd bestuurder van Distrigas : “Ik was heel verbaasd en heb dat telefonisch gemeld aan de heer Depaemelaere om te ontdekken in Trends dat hij de industriëlen beklaagt die rechtstreeks onderhandelen met gasproducenten. Ik lees dat zij minder goed af zouden zijn bij bijvoorbeeld Gasunie, dan bij een gashandelaar als Distrigas. Ik verwerp deze mening met de allergrootste nadruk. Ik begrijp de redenering van de heer Depaemelaere niet. Wij stropen onze klanten niet. Als de gasmarkt in Europa vrijer wordt, kunnen de Belgische klanten de proef op de som nemen.”

Distrigas wil de liberalisering van de Belgische gasmarkt zolang als mogelijk bekampen (zie kader). Ondertussen sloot het met Energie Zuid-Nederland, een concurrent van Gasunie, een overeenkomst voor een pijpleiding van Zelzate naar Sluiskil in Zeeuws-Vlaanderen. De nieuwe gaslijn Zeebrugge-Zeeland en de pijp Zelzate-Sluiskil-Ossendrecht conflicteert met de EU-politiek. De Europese Commissie streeft third party access na, de toegang mits betaling van meerdere aanbieders over dezelfde leidingen. “De Europese Unie wil een liberalisering, dat houdt logischerwijze in dat meer bedrijven aardgas mogen transporteren. Nederland en Duitsland gaven steeds de vrijheid om concurrerende netten te bouwen. Daarvan werd tot voor kort geen gebruik gemaakt. Vandaag wel, Wingas bouwde pijpen naast Ruhrgas, Energie Zuid-Nederland zal dat doen in Zeeland en Noord-Brabant. Third party access beperkt de vermenigvuldiging van de infrastructuur, maar heeft niet tot doel om parallelle leidingen koste wat het kost te bannen. Gasunie verwelkomt concurrentie, alhoewel ik vermoed dat die ons 20 % klanten zal kosten,” reageert George Verberg. “Indien de Europese liberalisering meer handel uitlokt, wil Gasunie daarvan een substantieel deel verwerven. We hebben in Nederland de capaciteit om gas op te slaan en gas samen te stellen volgens de wensen van de klant.”

In het Verenigd Koninkrijk ook hier weer de pionier is de industriële gasmarkt vrij. De eerste stap naar een vrije markt voor de gezinnen is er ondertussen gezet. Wanneer volgt Nederland ? George Verberg : “Ik verwacht rond 2000 een eerste liberalisering op de markt van de huishoudens, dat is dus sneller dan politiek Den Haag denkt. De smaak van de keuzevrijheid is aangescherpt. Veel hangt af van de snelheid waarmee beter dataverkeer wordt geïnstalleerd. Dat heb je nodig om die markt op een concurrentiële wijze te bedienen.”

Liberalisering.

Bij de liberalisering van de gasmarkt is een level playing field een grote vereiste, zegt George Verberg, en : “Ik verwerp single buyer-formules zoals die nagestreefd werden bij de liberalisering van de elektriciteitssector door Electricité de France. Dat is paternalisme. De nuchtere, zakelijke klanten zullen die structuur van een centrale aankoper niet meer aanvaarden. Gasunie wil een soepele regelgeving.”

De Fransen koketteren met het begrip service public, ook Elio Di Rupo, PS-minister van Economische Zaken, hangt zijn huik naar die wind. George Verberg : “In de service public zie ik twee facetten. Ten eerste, een microfacet, dat van de oude vrouwtjes die in alle omstandigheden een minimum aan gas aangeleverd moeten kunnen krijgen. Gaz de France lost dit op met zijn monopolie, maar in het Verenigd Koninkrijk met een felle concurrentie tussen dertig leveranciers wordt dat eveneens opgelost. In geen van de beide markten is gas het voorrecht van de rijken. Ten tweede, een macrofacet, dat van de leveringszekerheid op de lange termijn. Niet enkel een monopolie zoals in België of in Frankrijk kan daarin voorzien. Gasunie bereidt zich voor op die leveringszekerheid op de lange termijn in een toestand van grote concurrentie. Daarom leggen we voorraadplekken aan. De regering kijkt toe op die voorraadvorming en daarvoor hoef je geen monopolie, vermomd als service public. Ook in een geliberaliseerde omgeving zijn langetermijncontracten essentieel. Je moet investeren, en deze investeringen zijn maar doenbaar de risicopremie zou anders te hoog oplopen mits er bestellingen zijn voor de lange termijn. Door de liberalisering ontstaat wel een grotere mengeling tussen contracten op de korte en de lange termijn. Vandaag overheersen nog de contracten op de lange termijn.”

Het Russische Gazprom de grootste aardgasonderneming ter wereld en Gasunie sloten een raamakkoord in de lente ’96. Gazprom bezit een derde van de wereldreserves en een koppeling is interessant voor belangrijke verbruikerslanden zoals Nederland, Duitsland en België. Vanaf 2001 leveren de Russen over 20 jaar 80 miljard kubieke meter aardgas aan Gasunie. De Nederlandse onderneming heeft een jaarproductie van 80 miljard kubieke meter. Gasunie sluit een dienstencontract af met Gazprom. Een grotere opslag van aardgas in Nederland wordt besproken door Gasunie met NAM en Amoco. Georges Verberg : “Onze exportcontracten willen we zeer soepel kunnen samenstellen. We moeten meer opslag creëren omdat de klanten meer voorraad willen aanhouden bij de producenten. Gazprom aanvaardt de liberalisering van de Europese markt. De Russen neigen niet naar een Opec-structuur, dat is voor mij helder. Ik heb aan Gazprom geen liberale geloofsbelijdenis gevraagd, zij blijkt uit de praktijk en uit mijn gesprekken.”

Is Gasunie geïnteresseerd in de aandelen van Gazprom ? Vorige week verkocht Gazprom de eerste schrijf van 1 % van een totaal van 9 % aan buitenlandse aandeelhouders. Het staatsbedrijf Gazprom is een ondoelmatige, gepolitiseerde moloch, maar buitenlandse beleggers zijn verlekkerd op een participatie. Zo ook Gasunie ? George Verberg : “Een aankoop is niet voorzien in ons raamcontract. Dat bekijken we apart. Bij de eerste ronde kochten we niet, dan kan veranderen.”

FRANS CROLS

GEORGE VERBERG (GASUNIE) Bouwaanvraag voor pijpleiding Zeebrugge-Gent-Zeeland is ingediend bij de Vlaamse regering.