De wereld viert graag. Zeker als het om overleden coryfeeën gaat. 2006 is onder meer een feest voor het 150ste geboortejaar van Sigmund Freud. Voor de eeuwige Weense pessimist is de mens afhankelijk van zijn (al dan niet heimelijke) driften. Dat gebrek aan individuele kritische scherpte en oordeelzin neemt nog toe naarmate mensen samenklitten in steeds grotere aantallen. In Massenpsychologie und Ich-Analyse, een essay uit 1921, tekent Freud een menselijk wezen dat bezwijkt aan zijn driften. Het gaat gepaard met een gebrek aan verantwoordelijkheidszin, een leven vol illusies, en een weg richting barbarendom.
Vanwaar deze knipoog naar de zielenknijper? Omdat deze pessimistische kenmerken ook toepasselijk zijn op het avontuur van koerier ABX. Alleen de weg naar het barbarendom bleef (voorlopig) achterwege. De sleutel tot het verhaal levert de voormalige spoorbaas Etienne Schouppe (CD&V).
Waarom begon de ex-topman van de NMBS aan dit wanstaltige avontuur? Wellicht bezweek hij aan zijn nationalistische driften. Nog vandaag waarschuwt Schouppe voor het dreigende overnamegeweld van Duitse en Franse logistieke reuzen die op Belgische bedrijven azen. ABX zou weerwerk tegen die dreiging uit de buurlanden hebben moeten bieden. Het resultaat is dat ABX vandaag, na jaren van zware verliezen, voor een prikje wordt verkocht aan een Britse investeerder. Waar zit de logica achter dat nationalistische discours?
Niet alleen de nationalistische dwaling leidde tot een gebrek aan verantwoordelijkheidszin. Schouppe werd in de tweede helft van de jaren negentig zowat de alleenheerser van de spoorwegmaatschappij. Het wilde overnamebeleid van ABX getuigt van verregaande slordigheid. Het was vooral een parcours met overnames van zwaar verlieslatende bedrijven. Met gedegen marktanalyses en prognoses zou er wellicht een voorzichtiger beleid zijn gevoerd. Ook de raad van bestuur van de NMBS mag wel eens diep in de eigen psyche kijken.
Schouppe kocht overhaast een wereldwijd imperium bij elkaar. De gewezen burgemeester van Liedekerke regeerde over filialen van Chili tot Japan. Net als in het rijk van Karel V ging de zon nooit onder in het imperium van Etienne Schouppe. De illusie werd pas doorgeprikt nadat zijn opvolger, Karel Vinck, de verlieslatende activiteit aanpakte. Of leeft de waan nog onverminderd voort? Want ABX is nu een rendabel bedrijf. Straks kan Schouppe de wereld verblijden met de boodschap dat hij het altijd al geweten had. Dat ABX uiteindelijk toch een succes is geworden. Aan die hele operatie bengelt echter een prijskaartje van bijna 1,5 miljard euro. Dat vertelt hij er liever niet bij.
Is het een vorm van verdringing, ook al een freudiaans begrip? De meester stierf in 1939. Schouppe kan dus niet meer op de sofa bij de zielenknijper. Maar een wat kritischer beoordelingsvermogen na dit catastrofale avontuur zou ook een gewezen spoorbaas sieren.
Wolfgang Riepl
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier