De ene expat is de andere niet

Naar schatting 5 procent van de Vlamingen woont en werkt in het buitenland en die vergeten provincie heeft daar nogal wat praktische vragen over. Koen Van der Schaeghe, directeur van belangenorganisatie Vlamingen in de Wereld, goot zijn expertise in een praktische gids.

“Volgens Buitenlandse Zaken zijn 460.000 Belgen ingeschreven op Belgische diplomatieke posten in het buitenland”, zegt Koen Van der Schaeghe. “Omdat inschrijving niet verplicht is, schatten wij dat het eerder om 600.000 mensen gaat. Als de helft daarvan Vlamingen zijn, kom je aan 300.000 of toch 5 procent van onze bevolking. Geen klein aantal.”

De ene expat is de andere niet. Neem het verschil tussen detachering en expatriatie. “‘Expatriatie’ is een heel dubieuze term die te pas en te onpas wordt gebruikt”, zegt de directeur van Vlamingen in de Wereld, dat Vlamingen in het buitenland ondersteunt en hun belangen behartigt. “Detachering is vanuit België voor een Belgische werkgever gaan werken. Stel dat je in België voor een Zwitsers bedrijf werkt en wordt uitgestuurd naar Colombia, dan ben je een expat. Je valt onder de Zwitserse of Colombiaanse wetgeving.” Dat is een expat in de enge zin van het woord. In de praktijk gebruiken we de term ook voor heel wat andere begrippen: grensarbeider, pendelmigrant, locatiehopper, zelfs immigrant.

Nieuwe termen als ‘pendelmigrant’ maken zichtbaar hoe de immigratie de afgelopen decennia is veranderd. “Expats vertrekken voor kortere verblijven naar het buitenland”, legt Van der Schaeghe uit. “De communicatietechnologie maakt het ook makkelijker. Je hebt bijvoorbeeld meer pendelmigratie van mensen die elke week met de trein naar Parijs en Londen gaan, daar vier dagen blijven werken en de rest van de week terugkeren. De goedkope vluchten maken hetzelfde mogelijk voor Oost-Europa en eigenlijk is het Midden-Oosten ook al niet zo ver meer als je daar vier dagen per week werkt en een dag neemt om te reizen.”

Sociale zekerheid

Detachering is voor de werknemer de makkelijkste oplossing. De werknemer blijft gewoon in België belastingen betalen en valt onder de Belgische sociale zekerheid. Die detachering geldt voor een periode van maximaal vijf jaar en kan één keer worden verlengd.

Voor de werkgevers is het evenwel een dure oplossing. “Een expat kost gemiddeld twee tot drie keer zoveel als iemand die dezelfde functie uitoefent in België”, zegt Steven Van Laer, partner bij de belastingadviseur EY België (vroeger Ernst & Young), dat Vlamingen in de wereld adviseerde bij het schrijven van het boek. “Zeker voor start-ups, die vaak verlegen zitten om kapitaal, is dat een hele hap uit het budget. Maar vaak hebben ze geen keuze: om te groeien, moeten ze naar het buitenland. Voor kmo’s en grote bedrijven ligt dat anders. Als ze een lokale vestiging hebben, is het voordeliger een uitgestuurde werknemer een lokaal contract te geven in plaats van te detacheren. Na tien maanden in dat land — een testperiode — schrijft de werknemer zich dan uit in België. Vanaf dan valt hij onder de sociale zekerheid van het gastland. “Het werk-staatprincipe zegt dat je sociale zekerheid geniet daar waar je je bijdragen betaalt”, zegt Van der Schaeghe. “Werk je in Japan en betaal je daar bijdragen, dan geniet je van de Japanse sociale zekerheid.”

Sociale zekerheid is hetgeen waar Vlamingen zich het meest zorgen over maken wanneer ze in het buitenland gaan werken. “Als dat niet volledig in orde is, dan is dat voor veel mensen een struikelblok om naar het buitenland te gaan. Daar willen ze stevig verankerd zijn op Belgisch niveau. Als ze buiten de Europese Economische Ruimte gaan, zie je dat veel mensen gebruikmaken van de Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid om op Belgische leest verzekerd te blijven. Dat is geen goedkope verzekering, maar veel mensen vragen hun werkgever dat op te nemen in hun contract. Het gaat dan wel om contracten vanaf een bepaald niveau, want je zit snel aan 1000 euro per maand”, zegt Van der Schaeghe, die er met Vlamingen in de wereld ook voor ijvert het stemrecht voor Belgen in het buitenland uit te breiden van de federale naar de Vlaamse en Europese verkiezingen.

Fiscaal

Behalve over de sociale zekerheid, maken Vlamingen in het buitenland zich ook zorgen over de fiscale gevolgen. De woonbonus valt bijvoorbeeld weg. Wie nog een inkomen heeft door huurinkomsten in België, moet twee belastingbrieven invullen.

Het pensioen is wel goed geregeld, tenminste voor wie in de Europese Economische Ruimte aan de slag gaat. “In Europa zijn er berekeningsregels die het negatieve effect van tewerkstelling in een ander Europees land beperken. Als je een volle carrière hebt van veertig jaar en je hebt die in zeventien verschillende Europese landen gedaan, dan zou dat geen enkel effect mogen hebben. Dat is een van de grote voordelen in Europa. Je vraagt je pensioen gewoon aan in het land waar je het laatst hebt gewerkt.”

Buiten Europa ligt de zaak anders. “Met een aantal landen zijn pensioenakkoorden afgesloten, onder meer India en Uruguay. Met Singapore bijvoorbeeld niet. Als je daar werkt voor een multinational, is er geen probleem. Maar als je er onder een lokaal contract werkt, moet je daar op eigen houtje je pensioen zien te krijgen. Een aantal mensen sluit daarom een clausule af in hun contract. Hun bedrijf treft dan een regeling met de staat en betaalt het pensioen op voorhand uit.”

Reacties

Naast fiscale en juridische kwesties, onderschatten expats vaak ook de menselijke kant van het verhaal. Steven Van Laer van EY schat dat 10 procent van de expats vervroegd terugkeert omdat hun familie niet kan aarden in het gastland. Een expatjob zet de verhoudingen in het gezin ook op scherp: de partner moet vaak zijn eigen baan opgeven en zorgt voor de kinderen. Zeker bij locatiehoppers, die om de drie à vijf jaar van land veranderen, heeft het voor de partner weinig zin ter plekke als zelfstandige aan de slag te gaan.

In hun enthousiasme om een nieuw land en cultuur te ontdekken en bedolven onder de vele voorbereidingen, schrikken expats ook wel eens van hoe hun familie en vrienden reageren. Dat is te verhelpen door een positief verhaal te vertellen, zegt Koen Van der Schaeghe: “De onmiddellijke omgeving is meestal niet blij als je zegt dat je met je gezin naar het buitenland gaat. Grootouders zien dan hun kleinkinderen minder. Broers en zussen hebben daar ook een mening over. Probeer hen erbij te betrekken. Vertel je nieuws als een positief verhaal en leg uit dat er door de technologie veel mogelijkheden zijn om contact te houden.”

BENNY DEBRUYNE, FOTOGRAFIE WOUTER RAWOENS

Vlamingen in het buitenland maken zich het meest zorgen over de sociale zekerheid.