De échte fiscale uitzondering in België, geen vermogens-belasting, kunnen we niet volhouden

Etienne Cooreman is een halve eeuw advocaat. De vlijtige christendemocraat was de parlementaire spil van de aandelenwet Cooreman-De Clercq, het pensioensparen, de fiscale amnestie voor ondernemingen, de notionele interest. Hij stichtte een beleggingsclub in het parlement, met veel leden van de christelijke arbeidersbeweging. Een pedagogisch mirakel. Cooreman was ook voorzitter van de Beurs van Brussel.

Zele valt van de E17 en heeft weinig snoet. In de hoofdstraat woont Etienne Cooreman (78), een oud-parlementair van een snit die verzwonden is. Tegenover zijn voordeur werkt het advocatenkantoor Cooreman-Mertens, met Cooreman senior en Cooreman junior. Etienne Cooreman slaat geen krant over en is actief bij de vereniging van oud-parlementairen: “Wij evolueren met de paarse regering in een snel tempo naar de tandeloze parlementen van de jaren dertig. Een crisis van het regime. De regering speelt koning, het parlement slaapt en het Rekenhof – met zijn terechte aanvallen op de schandalige begrotingen – wordt weggelachen door de ministers. Paars bedriegt onze kinderen en kleinkinderen.”

Het advocatenkantoor loodste zopas de Waalse holding Bois Sauvage in het kapitaal van het beursgenoteerde Resilux, een internationale specialist van de petfles. “De ondernemersfamilie De Cuyper, eerst met Thovadec, in de volgende generatie met Resilux, is al dertig jaar klant van mijn advocatenbureau,” vertelt Etienne Cooreman.

TRENDS. Een zakenadvocaat in het landelijke Zele: u springt uit de band?

ETIENNE COOREMAN. “( lacht) Ik moest beslissen of ik in Zele of in een grote stad advocaat wilde zijn. Het werd Zele en ik heb dus veel landelijk recht gedaan, de pachtwet, betwistingen in het kader van onteigeningen, over onroerende goederen, erfdienstbaarheden. De fiscaliteit heeft mij ook steeds geboeid en zo volgden de ondernemingen, onder meer de spinnerij Van der Eecken met 600 werknemers.”

De beurs van New York en Euronext onderhandelen over een fusie. Zoekt de Londense beurs ook allianties?

COOREMAN. “( zucht) Ik ben blij dat ik die gesprekken niet meer mee hoef te voeren. De Beurs van Brussel vroeg mij in 1999 voor een volgende mandaat als voorzitter, waarvoor ik bedankte. Ik ben voor een Europese fusie en heb actief meegeholpen aan de vorming van Euronext. De versterking van Euronext met Lissabon en Milaan zou schitterend geweest zijn. Over Duitsland werd in mijn voorzittersperiode niet gesproken, de Duitsers hielden zich afzijdig. De Britten zitten ook vandaag op een eiland, kijk maar naar de euro.

“Brussel, Parijs en Amsterdam samen hebben een behoorlijke omvang. Ik denk dat een fusie met Frankfurt de beste Europese strategie zou zijn. Voor de band met New York houd ik mijn hart vast. Amerikanen blijven Amerikanen.”

Compliceren de nieuwe financiële en organisatorische controles in Europa en de VS de geld- en aandelenmarkten?

COOREMAN. “Men overdrijft in Amerika en Europa. Het is dwaas dat een bestuurder van een beursgenoteerde vennootschap moet aangeven dat hij drie aandelen koopt. Een peulschil. Uiteraard moeten normen en toezicht, maar zonder overdrijving. De bestuurder van een bank moet melden dat hij voor 10 miljoen euro aandelen koopt van zijn bedrijf. Maar rompslomp voor bedragen van 600 euro is fout en zal op den duur weer verdwijnen vanwege de complexiteit.”

Kopen de beleggers, ook nu weer, gevoelsmatig, zonder veel kennis?

COOREMAN. “De beurs zou 50 % emotie en 50 % rationaliteit moeten zijn. In de praktijk is de emotie 80 % en de ratio 20 %. Zitten wij voor een lange periode met goede koersen? Ik twijfel.

“Kapitaal heeft een slechte naam in België. Je ziet syndicalisten met kwade ogen op televisie zeggen: VW Vorst is de schuld van het kapitaal. O ja? Is het bedrijf er gekomen zonder kapitaal of verzamelden de vakbonden het kapitaal om de fabriek te bouwen? In het kapitalisme worden fouten begaan, ondernemers mogen niet alleen hun zin doen. Maar de voor- en nadelen van het kapitalisme moeten een evenwicht zoeken.

“Een beleggingsclub is de beste manier om een economisch-financiële vorming te krijgen. In die intimiteit leer je van elkaar, durf je vragen te stellen. Ik heb veel voordrachten gegeven, en na de voordracht volgden er onder vier ogen altijd veel vragen. Belgen zijn bang van publieke vragen. De middelbare school zou je niet mogen verlaten voor je de basisbegrippen kent van de sociale wetgeving, fiscaliteit, boekhouding en economie. Waarom behandelen ze op de middelbare school niet een aandeel en een jaarverslag van een bedrijf uit de streek? Nooit heb ik sympathie gekregen voor die mening.

“Mensen met te weinig vorming kopen op de hausse en zijn nadien boos om de minderwaarden. Kennissen stapten in Fortis tegen een koers van 50 euro. Ik kocht tegen 11 en 15 euro. Dan hoorde ik nadien: jij hebt geluk. Nee, je moet nadenken, geduld hebben en kijken naar de fundamentele waarden. Ik lees heel graag jaarverslagen, want ze boeien mij.”

Verscherpt Volkswagen Vorst de crisis van de Belgische maakindustrie?

COOREMAN. “De crisis in Vorst was lang van tevoren te voorzien. De werknemers speelden met hun geluk. In mijn eerste jaar als beursvoorzitter vertelde ik in Knack: als je om de haverklap stakingen organiseert, ook wilde stakingen, en je weet dat je niet de enige fabriek in Europa en de wereld bent, dan wordt de rekening ooit aangeboden. Zo ver zijn wij nu. Professor Paul De Grauwe zegt dat de maakindustrie grotendeels zal verdwijnen uit België en ik geef hem gelijk.

“Zele had 200 vlasbedrijven en 1000 vlasarbeiders in 1946. Zeven grote bedrijven opereerden in de jute. Van al die fabrieken resten er twee. Je aanpassen aan de veranderende markt is de enige kans voor overleving.”

Het zwarte geld verziekt het Vlaamse bedrijfsleven, zegt u.

COOREMAN. “Ik heb me daar altijd met hand en tand tegen verzet, zowel bij vrienden als bij klanten. Want dat speelt vroeg of laat tegen je. Ik heb veel familiale ruzies gezien vanwege dat zwart. Denk aan de situatie van twee kinderen in het bedrijf en twee niet. Arbeiders en bedienden in het zwart betalen, is krankzinnig. Als ze met pensioen vertrekken, zien ze hoe ze zichzelf gefopt hebben. Gaston Geens en ik hebben samengewerkt tegen het zwarte geld. Een fiscale amnestie voor bedrijven zou goed beleid zijn en een sfeer scheppen van openheid en vertrouwen. Wij waren overtuigd dat zonder fiscale fraude de belastingdruk kon dalen met 10 %.”

Het pensioensparen heeft niet de wijdte van de Nederlandse pensioenfondsen. Hoe komt dat?

COOREMAN. “De beleggers scheppen arbeidsplaatsen en dat wil men altijd vergeten. KB 15, de zogenaamde wet Cooreman-De Clercq, liep van 1982 tot 1985. De vrees groeide in 1983-1984: wat gebeurt er daarna met de beurskoersen? Ik pleitte voor een nieuwe vorm van pensioenvoorziening, en dat werd het pensioensparen. Dat is goed voor een extra inkomen na de pensionering en het is goed voor de beurs. Ik verdedigde een systeem voor de loontrekkende en de ambtenaar en genieters van de eerste en de tweede pijler. Bovendien dacht ik aan de zelfstandige die er ruim gebruik van moest kunnen maken, want hij is de zwakste schakel in de pensioenketen. Dat laatste is nooit toegepast.

“Guy Verhofstadt zei: Etienne, jij zal weer met de pluimen gaan lopen, en hij bestelde een tegenvoorstel bij professor Emiel Van Broekhoven. Die belde mij en vroeg: gaat u ermee akkoord dat ik 60 % à 70 % van uw voorstel overschrijf? Ik had geen bezwaar, mijn tekst was officieel ingediend en beschikbaar. Guy Verhofstadt heeft het wetsvoorstel-Van Broekhoven ingediend. Mark Eyskens maakte een wetsontwerp.

“Het pensioensparen is geïnspireerd op de Nederlandse pensioenfondsen, een socialistisch idee. Zij zijn de kracht van de Nederlandse beurs en de kracht van de belastingopbrengsten in Nederland. De eerste jaren betekent het pensioensparen een fiscaal minderinkomen, maar zodra er voldoende uitbetaald wordt, heeft de staat inkomsten uit de belasting op die gespaarde sommen. Die fase is aangebroken in België. Ik droomde dat onze pensioenspaarfondsen 5 à 7 miljard euro zouden omvatten. Het ontwerp van 1987 startte met een maximale inbreng van 1200 euro per pensioenspaarder, maar het wettelijke maximum is nog steeds niet bereikt. Het pensioensparen is belangrijker dan KB 15, want het ondersteunt op lange termijn de beurs. Beeld je in wat het zou betekenen als er jaarlijks 50 miljoen euro in plaats van 25 miljoen euro in het pensioensparen gestopt zou worden.”

Is de onbelaste meerwaarde op aandelen houdbaar?

COOREMAN. “Ik vrees van niet. De pogingen om haar af te zwakken zijn ingezet. De échte fiscale uitzondering in België is het ontbreken van een belasting op het vermogen, en die zullen we evenmin kunnen tegenhouden.”

De notionele interest moet u bevallen.

COOREMAN. “Dat idee heb ik gelanceerd als voorzitter van de Senaatscommissie van Financiën, een functie die ik uitoefende van 1988 tot 1995. De grote vraag voor de notionele interest luidde: wat zal dat kosten? Bij een wetsvoorstel berekende ik altijd vooraf wat het aan de staat en de burger zou opbrengen of kosten. Mijn standpunt was: als de interest boven bijvoorbeeld 5 % niet langer fiscaal aftrekbaar is, dan past als compensatie dat 5 % op het kapitaal van de winst onbelastbaar wordt. Die aanpak is de notionele interest. Toenmalig minister van Financiën Philippe Maystadt (CDH) had daar oren naar, maar zijn administratie was doof want ze wimpelt graag ideeën af die elders groeien. Mijn basisidee – de kosten van het eigen vermogen moeten minstens aftrekbaar zijn op het niveau van de vergoeding van de vreemde middelen – heeft de jaren overleefd en is wet geworden in 2005.”

Heeft de paarse regering een ruimhartige fiscale amnestie georganiseerd?

COOREMAN. “Daarover heb ik ooit een voorstel neergelegd dat bestudeerd was door ambtenaren van Financiën. In beginsel was de recente fiscale amnestie goed, maar de regering heeft serieuze geschenken bezorgd aan de genieters van de regeling. Mijn uitgangspunt in het vroegere voorstel was: je moet betalen wat je ontdoken hebt. Je moet natuurlijk geen dertig jaar teruggaan. Gebruik de verjaring, maar beloon de fraudeurs niet. Mensen zeggen mij lachend (en daar ben ik niet gelukkig mee): kijk wat wij verdiend hebben door te frauderen en nu betalen we peanuts. Dat ondergraaft de publieke ethiek.”

Is het parlement een stempelkussen van de partijen en de regering?

COOREMAN. “Mijn grote kritiek is en blijft dat het parlement geen parlement meer wil zijn, en die kritiek dateert van voor mijn vertrek als parlementair. Parlement was de term voor ‘rechtbank’ vóór de Franse Revolutie. LeparlementdeParis was het hoogste gerechtshof. Na de Franse Revolutie beoordeelde het parlement de koning en zijn ministers. De Belgische regering wil nu zelf koning spelen en de vorst alleen protocollair laten optreden. Schaf de functie af op de dag dat de koning geen scheidsrechter meer is. De koning moet de regering kunnen wegzenden bij fouten. Ik ben een leopoldist, een aanhanger van Leopold III. Lees zijn brief van 1939 over het zieke parlementaire regime. Die tekst verdient vandaag een bespreking in alle scholen. Hij ligt aan de basis van de koningskwestie. Het parlement moet de regering durven controleren en verwaarloost die opdracht. Wat er gebeurt met de jongste begrotingen is schandalig, maar dit parlement volgt de regering, puur en eenvoudig. Het Rekenhof maakt al twee à drie jaar zware opmerkingen bij de begrotingen, en de parlementairen slapen. Het Belgische systeem beweegt nu in de vooroorlogse richting.”

Bleef u advocaat in uw parlementaire jaren?

COOREMAN. “Ik ben tot de dag van vandaag advocaat en heb er altijd naar gestreefd om door een neveninkomen, los van de politiek, onafhankelijk te blijven. Dat is in de politiek bijzonder belangrijk en wordt miskend in alle partijen. Bij de socialisten ontbraken de onafhankelijken volledig, bij CVP, VLD en Volksunie was er vaak wrevel over. Toch zetelden er in die fracties onafhankelijke parlementairen.”

Liberalen zijn rationeel en bedrijfsvriendelijk, meent de burger. Klopt dat?

COOREMAN. “De Vlaamse liberalen zijn geen liberalen meer, ze lopen aan de hand van de PS.”

Voelde u zich thuis in de CVP?

COOREMAN. “Ik voelde me zeker niet thuis in een PVV of VLD. Ik kom uit een katholieke familie, ook in politieke zin. Ik heb altijd geleefd in een milieu van zelfstandigen, van mensen die initiatief namen, want ook een vrederechter, zoals mijn vader, werkt zelfstandig en beslist zelfstandig. De CVP was de partij van de samenwerking tussen werknemers, zelfstandigen, ondernemers en ambtenaren. De kerstboodschap, de ziel van de christelijke zuil, is weg en het ACW manoeuvreert om van de CD&V een arbeiderspartij te maken.” Frans Crols

Frans Crols