‘De ECB doet alles om het slot van de kredietmarkt te halen’

Geert Gielens, de nieuwe hoofdeconoom van Belfius, verwacht de komende jaren weinig economische groei in Europa. “Veel mensen beseffen niet hoe gigantisch de systeemcrisis was die we achter de rug hebben. Die verwerk je niet in een paar jaar.”

“Geert heeft een doctoraatstitel, ik niet”, zei Frank Lierman toen hem in maart gevraagd werd naar het verschil met zijn opvolger, Geert Gielens. Lierman was twaalf jaar hoofdeconoom van Belfius Bank geweest.

De doctoraatstitel zet het academische profiel van Gielens extra in de verf. De Leuvenaar gaf in de jaren negentig zeven jaar les aan de KU Leuven en publiceerde heel wat artikels en papers. Daarna volgde meer dan zeventien jaar trouwe dienst bij het Gemeentekrediet en Dexia Bank België, de voorgangers van Belfius. Gielens werkte lange tijd in de marktenzaal, ontwikkelde gestructureerde producten, leidde een team van obligatiehandelaars, en was de jongste jaren verantwoordelijk voor de obligatie- en derivatenportefeuille.

In zijn eerste grote interview kijkt hij naar de belangrijkste macro-economische en financiële evenementen die dit najaar op ons afkomen. En dat zijn er nogal wat. De centrale banken van de Verenigde Staten en de eurozone lijken af te stevenen op een verschillend monetair beleid, de Europese Centrale Bank (ECB) wil de groei en de kredietverstrekking in Europa nieuw leven inblazen via de aankoop van herverpakte kredieten, de banken en de financiële markten kijken halsreikend uit naar de resultaten van de balansdoorlichting (AQR) en stresstesten.

De Amerikaanse centrale bank zet dit najaar een punt achter haar politiek van kwantitatieve versoepeling. Zal dat leiden tot een rente-opstoot?

GEERT GIELENS. “Niet onmiddellijk. De VS hebben een belangrijke structurele werkloosheid die niet in hun statistieken zit, en die veel groter is dan voor de crisis. Een groot deel van de arbeidsgeschikte bevolking valt er uit de boot. De tewerkstellingsgraad in de VS ligt nu rond 60 procent, dat is in de buurt van de Europese cijfers. De relance van de Amerikaanse economie bleek niet in staat de arbeidsmarkt weer op het precrisisniveau te brengen. En dat is niet goed voor de groei. Ook de investeringen zijn gedaald.

“De crisis heeft groeikracht van de Amerikaanse economie sowieso aangetast. De VS zijn niet langer de motor van de wereldeconomie zoals twintig jaar geleden. In die context te snel de rente verhogen, zou niet verstandig zijn, mede door de verliezen op de obligatiemarkt.”

Verwacht u turbulentie op de finan-ciële markten?

GIELENS. “Als een centrale bank doet wat ze aankondigt, is er geen probleem. Bruusk gedrag veroorzaakt turbulentie. De zware crisis op de obligatiemarkten in 1994 bijvoorbeeld kwam er na een onverwachte renteverhoging.”

In Europa heeft de ECB beslist herverpakte kredieten en covered bonds op te kopen. Is dat een goed idee?

GIELENS. “Ja, omdat de ECB zo rechtstreeks op de markt ingrijpt en de banken ruimte geeft om nieuwe kredieten aan de bedrijven te verstrekken. Vooral voor de banken en de ondernemingen in Zuid-Europa is dat goed nieuws. Daar stremden de kapitaalverplichtingen van de banken de kredietverlening. Als de ECB herverpakte kredieten opkoopt, kunnen de banken kapitaal vrijmaken, wat kan leiden tot een soepeler kredietverstrekking. Deze maatregel toont dat de ECB er alles aan doet om het slot van de kredietmarkt te halen. Bovendien blaast de ECB de markt van asset backed securities of ABS nieuw leven in, waardoor de fundingkosten van de banken zullen dalen.”

Verrassend was de beslissing van de ECB om niet alleen bedrijfskredieten op te kopen, maar ook hypotheken. Wat is daarvan de bedoeling?

GIELENS. “Ik vermoed dat de ECB op een volume-effect mikt. De markt van herverpakte bedrijfskredieten is in Europa heel klein, onder meer als gevolg van de verschillende nationale faillissementswetgevingen. Om een impact te hebben, moet de ECB ook hypotheekleningen opkopen. Daar zit een risico aan vast. In landen als België en Duitsland kan dat leiden tot een verhitting van de vastgoedmarkt. Maar in landen zoals Spanje en Italië kan de maatregel de bouwsector een duw in de rug geven. Ook in dit geval lijkt de positieve impact het grootst in Zuid-Europa.”

Volgens ECB-voorzitter Mario Draghi moet meer aandacht gaan naar groei en naar de lage inflatie.

GIELENS. “De inflatie in Europa is nu wel erg laag, maar toch geloof ik niet dat we naar deflatie evolueren. Er is ook een perceptieprobleem, want dalende prijzen zijn niet altijd slecht. Als prijzen dalen omdat de concurrentie toeneemt en bepaalde productiefactoren, zoals energie, goedkoper worden, dan is dat zeker geen slechte zaak. In België bijvoorbeeld is de inflatie zo laag omdat energieproducten en basisvoedsel veel goedkoper geworden zijn. In se is dat positief voor de economie.

“Deflatie is slecht als ze voortkomt uit een daling van de vraag, maar dat is zeker in België niet zo. De consumptie van de gezinnen is sinds midden 2013 met anderhalf procent gestegen. De Belgen geven meer geld uit en de werkloosheid daalt, en dat strookt niet met een deflatiescenario. Dezelfde tendensen gelden, weliswaar minder uitgesproken, voor een aantal landen in de Europese Unie.”

Wat moet er gebeuren om de groei in Europa te stimuleren?

GIELENS. “Met monetaire instrumenten kan de ECB een stabiel kader scheppen, maar de groei kan enkel uit de reële economie komen. En daar spelen de politici een veel grotere rol. Waarbij de vraag rijst of al die strenge maatregelen niet contraproductief werken.”

Wat moet volgens u gebeuren: bezuinigen of investeren?

GIELENS. “De VS, waar de schuldgraad boven 100 procent van het bruto binnenlands product ligt, blijven maar geld in de economie pompen. In Europa zijn de schuldratio’s vergelijkbaar, maar daar worden ze als problematisch ervaren. Dat komt omdat de belastingvoet hier al ontzettend hoog is. Als je dan met bijkomende uitgaven geconfronteerd wordt, bijvoorbeeld als gevolg van de vergrijzing, is de vraag: waar moet dat extra geld vandaan komen? De belastingvoet nog verhogen wordt op een gegeven moment onmogelijk omdat mensen dan niet langer bereid zijn te investeren.

“We mogen ons niet kapot bezuinigen, maar we moeten wel kijken waar de overheid haar geld aan uitgeeft. De overheidsuitgaven moeten de groei stimuleren, maar dan ook aan de aanbodkant. De voorbije jaren is vooral de vraag gestimuleerd, terwijl de overheid er eigenlijk voor moet zorgen dat de privésector meer investeert en de tewerkstelling optrekt. Het versterken van de winstcapaciteit van ondernemingen is de grootste aanjager van investeringen en duurzame tewerkstelling.”

Vreest u een Japans scenario van lage groei en lage inflatie in Europa?

GIELENS. “Ik verwacht de komende jaren alleszins weinig groei. Veel mensen beseffen niet hoe gigantisch de systeemcrisis was die we achter de rug hebben. Dankzij het optreden van de nationale banken en de overheden zijn we door het oog van de naald gekropen. Je kunt niet verwachten dat zo’n zware crisis in een paar jaar verwerkt is. De oliecrisis van de jaren zeventig was een vergelijkbare, fundamentele crisis. Wel, het heeft tot het begin van de jaren negentig geduurd voor de torenhoge rente opnieuw gedaald is.”

Is de Europese banksector voldoende gesaneerd?

GIELENS. “De balansdoorlichting door de ECB zal aangeven of er nog grote problemen zijn, terwijl de stresstesten moeten aanwijzen hoe schokbestendig de banken zijn. Wie niet slaagt, moet extra kapitaal tanken of andere oplossingen aandragen. Maar het aankondigingseffect van de AQR heeft er al voor gezorgd dat een aantal banken het voorbije jaar hun kapitaal opgetrokken hebben. Wat toch bewijst dat de analyse van de ECB zeer grondig gebeurt en dat je als financiële instelling aan zeer hoge eisen moet voldoen.

“Een indicatie van de gezondheid van de banken vind je ook op de CDS-markt. Credit default swaps bieden als het ware een verzekering tegen wanbetaling. De banksector staat momenteel weer op het precrisisniveau van begin 2008. Als de markt zou denken dat het niet goed gaat met de banken, zou je andere niveaus zien.”

De val van Banco Espirito Santo in Portugal doet nochtans vermoeden dat niet alle banken in orde zijn.

GIELENS. “Banco Espirito Santo lijkt me toch een geïsoleerd geval, er is zelfs sprake van fraude. Mensen vergeten ook dat er in de geschiedenis altijd banken failliet gegaan zijn. Een bank werkt nu eenmaal in een risicovolle omgeving. Maar het is niet omdat één bank een probleem heeft, dat de hele sector een probleem vormt.

“Positief aan de redding van BES was het snelle en doortastende ingrijpen van de Portugese overheid. Daardoor heeft de affaire geen schokgolven veroorzaakt, noch in Europa noch in Portugal. Door snel in te grijpen, is paniek vermeden.”

Toont de redding van BES niet dat we eigenlijk niet veel verder staan dan in 2008? De overheid moet nog altijd in de bres springen om de bank te redden.

GIELENS. “Je mag het vangnet van de overheid niet los zien van de AQR en de stresstesten. Die instrumenten moeten faillissementen van banken, ook in zware crisistijden, zo veel mogelijk voorkomen. Maar als dan toch een bank door de mazen glipt, volgt een hele bail-inprocedure, waarbij aandeelhouders en schuldeisers hun deel van het verlies moeten nemen voordat een beroep gedaan wordt op een resolutiefonds. Dat fonds wordt gespekt door de banken zelf. Op termijn moet dat ertoe leiden dat de belastingbetaler pas in laatste instantie, als borgsteller van leningen, aangesproken wordt. Het risico voor de belastingbetaler zal in de toekomst altijd kleiner zijn dan in het verleden. De puzzelstukjes zitten goed in elkaar.”

De ECB start deze maand met gerichte herfinancieringsoperaties voor de banken, de zogenoemde targeted LTRO’s. Dat geld zou onder de vorm van kredieten moeten doorstromen naar de reële economie. Bestaat de kans niet dat de banken gewoon overheidsobligaties kopen en de opbrengst in hun zak steken?

GIELENS. “Het systeem is zo opgevat dat oneigenlijk gebruik niet uit te sluiten valt. Er zijn natuurlijk wel voorwaarden om T-LTRO-geld op te vragen. Maar niets sluit uit dat een bank met die goedkope ECB-middelen twee- of vierjarig overheidspapier koopt.

“In België is dat zo goed als onmogelijk omdat die looptijden hier nauwelijks voorkomen. In Spanje en Italië is het wel mogelijk, al is het nu veel minder interessant om het te doen dan drie maanden geleden. Je moet als bank wel rekening houden met het renterisico. Het is zeker geen risicoloze arbitrage, er hangt altijd een risico aan vast.”

Sommigen noemen het een cadeau aan de banken.

GIELENS. “Kijk, als een bank het geld toch aanwendt voor een carry trade, en de winst gebruikt om haar kapitaal te versterken… Wat is daar op tegen? Dat is toch wat we willen: dat de banken voldoende kapitaal bezitten zodat ze hun rol als financier van de reële economie kunnen spelen.”

PATRICK CLAERHOUT, FOTOGRAFIE KRIS VAN EXEL

“Ik geloof niet dat we naar deflatie evolueren”

“Het risico dat de belastingbetaler loopt als een bank in moeilijkheden komt, zal in de toekomst altijd kleiner zijn dan in het verleden”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content