DE DOMME RUST NOOIT

Kijkt u, man of vrouw van de wereld en geen uil, ook steels naar de horoscoop in een rondslingerend damestijdschrift? Bijgeloof is actueel. In 2010 zal een onderzoeker van het jaar 1999 schrijven dat de dioxinecrisis de grootste belgenmop van de twintigste eeuw was. Negen miljoen mensen sidderden voor een stof waarvan ze alleen door het dagenlang schransen van kippen à la de acteurs van La Grande Bouffe een hoeveelheid zouden binnenkrijgen die misschien, misschien hun levenshorizon zou verkorten. Waarom de paniek, de zweetdruppels van de politici, de uren uitzendtijd op radio en televisie?

Veel heeft te maken met onze wankele verhouding tot feiten, wetenschappelijk onderzoek en redelijkheid. In een wereld die fier is de wetenschap massaler te bedrijven dan ooit in de geschiedenis, worden we lichtgeloviger en verwarder. Waarom zijn half en helemaal foute berichten in kranten en op de buis voor de massa geloofwaardiger dan uiteenzettingen van bonafide onderzoekers? Journalisten weten weinig over veel en moeten zich verstandiger voordoen dan ze meestal zijn. Wat maakt dat de pogingen van de ministers Pinxten en Colla om dommig en met goede bedoelingen een dioxinebesmetting stoemelings te verdrijven, ontaardden in een soap van drieënhalve maand?

In het verlichte 1999 is een meerderheid van de mensen zo stuurloos geworden dat pseudo-wetenschap ernstiger wordt genomen dan wetenschap. Sterrenwichelen, feng shui, handlijnkunde, neurolinguïstisch programmeren, new age, ufo’s, het paranormale, extreme vormen van feminisme, schreeuwerige journalistiek hebben miljoenen volgelingen. Niet de slechten, maar de dommen zijn het grootste gevaar voor de huidige wereld, beweert een Spaans filosoof. De domme is erger dan de slechte, omdat de slechte af en toe rust, maar de domme nooit.

Veertig jaar geleden verscheen een verhandeling over de two cultures. C.P. Snow betoogde, zelf natuurwetenschapper zijnde, dat er een onoverbrugbare kloof bestaat tussen de geesteswetenschappen en de zuivere wetenschappen. De eerste soort is ook het werkterrein van charlatans, de tweede soort is een ivoren toren waar het publiek zich ver van houdt, omdat, té onbegrijpelijk. Bij een recente enquête over de bronnen die de mensen in Engeland ernstig nemen, haalde de regering 4%, de universiteiten 6% en de milieubeweging 26%. De wetenschappelijke genootschappen in eigen land hebben geen gewicht. Als ze al iets te vertellen hebben, contacteren ze de wetenschappelijke redacteuren, en niet de politieke journalisten. Waar blijven de Belgische Koninklijke Academies van de Wetenschappen? De kippencrisis was hét moment om realistische taal te spreken en het eigen nut te bewijzen.

Tot wat leidde de ontstane chaos? De dioxinebesmetting leverde geen schade op voor de volksgezondheid, schrijft Nature. Intussen zijn we door de rel wel tientallen miljarden kwijt, wekt de naam België nogmaals de lachlust op van de wereld, hebben we een regering met een groene rand (die nog tot libertaire ontsporingen zal leiden), verkneukelen advocaten in binnen- en buitenland zich in de huidige en toekomstige rechtszaken en triomferen de lawaaierigste media en de half-experts. Zelfs een veelvraat die dertig tot veertig zwaar vergiftigde kippen of eieren zou hebben gegeten, hoeft zich geen zorgen te maken. Deze geruststellende besluiten vloeiden de voorbije week uit de pen van wetenschappers van de Université Catholique de Louvain en het ministerie van Landbouw. Zij werden gepubliceerd in Nature, een Brits wetenschappelijk tijdschrift met de hoogste normen voor de selectie van de bijdragen. Wat daar verschijnt, is geen prietpraat; alle informatie en inzichten zijn doorgenomen door een kritisch leescomité. De toxicoloog Alfred Bernard, één van de onderzoekers, kent uit de voorbije vijftig jaar 23 dioxinebesmettingen bij pluimvee. Hij zegt dat geen ervan medische gevolgen had voor de mens.

We amuseren ons met de angst. Boeken over voedselpaniek verschijnen vandaag bijna zo snel als de voedselonrust zelve. Toxin stond in de lente op de literatuurbestsellerlijst van de New York Times. De personages van Toxin zijn van bordkarton en zinken weg bij het meest spectaculaire boek ooit over snertvoedsel: The Jungle van Upton Sinclair. Wie vandaag leest over de vuiligheid in de slachthuizen van Chicago werpt elke sudderlap meteen in de vuilbak. The Jungle is walgelijk. Enkele maanden na het verschijnen van de bestseller in 1906 keurde het Amerikaanse Congres de Pure Food and Drug Act goed.

De Britse dokter Theodore Dalrymple levert een grappige bijdrage in de lange reeks met Mass Lysteria. Dr. Dalrymple schrijft wekelijks een fraaie column in The Spectator. Wonderbaar. Hij zoekt naar de betekenis van de voedselziekten en -waanbeelden en besluit: “Gezondheidshysterieën spelen een belangrijke rol in de mentaliteit van de moderne mens. Zij leiden hem tot de overtuiging dat, ware het niet omwille van deze of gene vervuiling of vervuiler, hij onsterfelijk zou zijn, terwijl ze tegelijkertijd de anomalie van de dood verklaren. Bovendien zorgen ze voor het meest onmisbare van de schepsels, een zondebok.” Ware woorden.

FRANS CROLS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content