De deejay en de scheutisten

Acht Europeanen in Chinese jurken staan op de omslag. Enkele seconden puzzelen leert: verdikkeme, dat zijn missionarissen! Naar stof noch mottenballen stinkt het boek van Harry Knipschild (63), vele jaren een ster in de Nederlandse popwereld als deejay – naast de legendarische Joost den Draayer -, talentscout en stukkenschrijver.

‘Soldaten van God’ (Uitgeverij Bert Bakker, 2007) behandelt de scheutisten in China in de negentiende eeuw. Harry Knipschild stortte zich vanaf 1995 op de studie van de Europese expansie.

De scheutisten zijn een Vlaamse uitvinding, beleven China van binnenuit en blijven een nationaal centrum van uitmuntendheid in België voor de cultuur, politiek, economie en filosofie van die snelgroeier. Tot 1955 werkten zevenhonderd scheutisten in China. Een belangrijk internationaal adres voor het Mongools is de Sino-Mongoolse Bibliotheek van de Scheut Memorial Library in Kessel-Lo. De scheutist Theodoor Rutjes leerde het Mongools in 1860 en de vastlegging en de studie van dat idioom door de orde dwingt tot vandaag het respect af van de taalwetenschappers. Onlangs nog arriveerde een indrukwekkend boekenbestand van een Australistische Mongoliëstudax in Kessel-Lo.

Pater Jeroom Heyndrickx (77), in de taal van zijn adoptieland Han De-Li (deugd plus kracht), een leeftijdsgenoot van Cecilia Lindqvist en zoals zij gefascineerd door China, is een intellectuele makelaar tussen twee continenten en pas terug van een reis naar de boorden van de Gele en Blauwe Stroom, zijn vijftigste in vijftig jaar. Wijlen rector Pieter De Somer van de KU Leuven en de scheutisten stichtten het Verbiest Instituut in 1982: een centrum, met een bijhuis in Taiwan, voor de studie van de spirituele betrekkingen tussen Europa en China. Op de binnenplaats staat een uitspansel in bolvorm voor de astronoom en jezuïet Ferdinand Verbiest (1623-1688). Verbiest was hoofd van Qintianjian, het directoraat voor Astronomie van keizer Kangxi De buur van het Verbiest Instituut is een moderne fabriek van Chinagangers: de faculteit Economische Wetenschappen. Jeroom Heyndrickx legde mee de basis van het Verbiest Instituut en blijft het centrum inspireren. In 2007 vond het negende driejaarlijkse symposium plaats. Het Verbiest Instituut wordt vandaag voor een half miljoen euro gesponsord door Scheut, de franciscanen en de Broeders van Liefde. Het op de economie gerichte China-Europa Instituut van de KU Leuven sloot de deuren in 1992 door de gierigheid van de bedrijven.

Mao verdreef de Europeanen uit zijn marxistische keizerrijk. Rond 1980 verleende Deng Xiao Ping opnieuw de toestemming aan de missionerende orden om China druppelsgewijze binnen te komen. Jeroom Heyndrickx spitst zich toe op de samenwerking met de Chinese kerk: “Ik doceer theologie aan het Nationaal Seminarie in Peking. Die verhouding gaat met horten en stoten; twee maanden geleden kreeg ik plots zonder aanwijsbare reden geen inreisvisum. Ik vermijd bewust bepaalde dissidenten in China te ontmoeten om hen niet in moeilijkheden te brengen.” Decennialang woedde een controverse tussen de patriottische kerk met bisschoppen benoemd door het regime, en de ondergrondse katholieke kerk, gesteund door Rome. Heyndrickx: “Tot ver in de jaren tachtig dacht Rome aan de patriottische kerk als afvalligen. Ondergronds werd weliswaar de hele tijd gewerkt aan de toenadering. De normalisering van vandaag hangt samen met een interne strijd binnen de Communistische Partij: enerzijds ziet een fractie het verzet tegen de kerk als een onderdeel van de klassenstrijd, anderzijds hanteert een andere fractie de beginselen hexie shehui (harmonieuze maatschappij) en yu shi ju jin (evolueren met de tijd). In Beijing is de bocht genomen, in de provincies blijven de traditionele communisten vaak belangrijk.” In 1949 waren er 4 miljoen katholieken in China, anno 2008 zijn dat er 9 miljoen, met 114 bisschoppen, 1800 priesters, 1000 seminaristen, 2500 zusters en 6000 kerken. De Vlaamse zendelingen genoemd naar een wijk van Anderlecht hebben het vaderschap.