DE BOYS EN DE BABES VAN DE BOND

Macht, seks, agressie, drift. Deze woorden vind je niet in de literatuur over vakbonden. Zijn syndicalisten abnormaal? Omhels Freud en luister naar Manfred Kets de Vries van Insead en Randall Peterson van London Business School over persoonlijkheid, leiderschap en organisatie. Voor wanneer een ‘Syndicalist van het Jaar’?

Met één vingerbeweging knikkerde Jan Renders, voorzitter van ACW, de koepel van de christelijke arbeiderszuil, het door hem gehate kartel tussen CD&V en het “rechtse” N-VA uit elkaar. Dat CD&V in ondernemerskringen steeds sterker gepercipieerd wordt als een arbeiderspartij waar je beter niet voor stemt, heeft te maken met de macht van Renders en zijn acolieten in de partij. Jan Renders vindt Jean-Marie Dedecker en iedereen die niet valt voor zijn type van geborneerd syndicalisme, fascistoïde, hoewel hij dat publiek niet zo zal zeggen. Hij leeft in een wereld waarin vrije markt gelijk is aan perversiteit.

King Learsyndroom. Wie zijn de boys en de, in aantal groeiende, babes van de bonden? Jan Renders, klein van gestalte met artistieke baard, is een van die gezichtsloze Belgische machtsmensen die bij voorkeur werken in de coulissen en die voor het grote publiek onbekenden zijn en dat zo willen houden. De Limburger is heel katholiek, type pilarenbijter, heeft zin voor humor, woont in een sociale woning in Wezemaal, die hij nu aan het verbouwen is, rijdt met een C5 van Citroën, werkte zijn hele leven voor de vakbond. Achter de schermen is hij actief in de lokale gemeentepolitiek.

Jan Renders is een steunpunt van een familiale clan die woont in de wijk Rigessel van Wezemaal. Familieleden en vrienden van Jan Renders betrekken woningen in die wijk en zijn gepensioneerd na hun loopbanen onder meer in het onderwijs. De wijk Rigessel is geen Sint-Martens-Latem of Knokke-le-Zoute of Brasschaat. De wereld van Rigessel en zijn syndicale bons en de wereld van die drie gemeenten met topmanagers liggen ver uit elkaar.

De eerste wereld is weinig tot niet bestudeerd, de tweede wereld is door en door onderzocht, bekeken, gemeten, gewogen, behandeld. Elke week verschijnen er boeken over leiders van ondernemingen: hoe zij beslissen, zich kunnen optimaliseren, moeten leren van hun commerciële verwanten, de wereld dienen te veroveren. Niet alleen dat, maar ook: hoe zij zich moeten kleden, wat zij bij voorkeur bij de dis eten en drinken en waar, hoeveel sport zij horen te beoefenen om de infarcten voor te zijn, hoe zij ondanks de stress hun seksleven kunnen onderhouden. Voor Jan Renders en zijn maten bestaan dergelijke boeken niet. Zij zijn echter evenzeer managers, leiders, kartelbonzen. Dat verstoppen zij achter vrome woorden over solidariteit, inzet, mensenliefde, wereldburgerschap er daarbij telkens van uitgaand dat zij die in pacht hebben en de overzijde die volslagen mist.

Manfred Kets de Vries, van Insead, is ruim twintig jaar aan de slag om de irrationaliteit van veel leiderschap en beslissingen in het zakenleven aan te tonen. Succesvolle organisaties schrijven hun successen vaak toe aan de vooruitziende blik, de intelligentie en het inschattingsvermogen van hun executives. In werkelijkheid zijn die analyses vaak naast de waarheid omdat leiders van bedrijven nu eenmaal niet volstrekt rationele wezens zijn. Zij kunnen gedreven worden door heftige verborgen emoties, door ambities of fantasieën die een dramatische of schijnbaar irrationele invloed hebben op de wijze waarop zij bedrijven leiden. Lijdt bijvoorbeeld de oudere ondernemer X die absoluut zijn post niet wil overlaten aan zijn familiale of andere opvolger aan Türschluss-Panik of heeft ondernemer Y een King Lear-syndroom? Ely Black, rabbijn en leider van United Fruit, pleegde zelfmoord om zijn malversaties en stortte tonnen geld in de liefdadigheid. Elke entrepreneur heeft in mindere of meerdere mate beheersbare gekte in zich, zoniet blijft hij of zij de bureaucraat in het grijze pak die nooit iets vreemds doet.

De Jezus in Jan Renders. Randall Peterson van London Business School stapt in het spoor van Manfred Kets de Vries en somde tijdens de Trends CEO Summit 2006 vijf persoonlijkheidspatronen van leiders op die hun organisatie sterk kunnen kneden. In het jargon: neuroticism, extraversion, openness, agreeableness, conscientiousness. Bij welk patroon zitten de boys en babes van de Belgische bonden en hoe kleurt dat hun actie en hun zicht op de wereld?

Moeten wij voor een antwoord terugvallen op de revolutionaire, Bijbelvaste en ook in Vlaanderen populaire Nederlandse dominee Domela Nieuwenhuis (1870-1953)? In zijn boek Typen verschijnen karakterschetsen van syndicale voormannen met onder meer het Jezustype (de man van overtuiging) en het Nikodemustype (de vreesachtige). Jan Renders is eerder een Jezus dan een Nikodemus.

De auteur is directeur van Trends. Reacties: frans.crols@trends.be