De bewierookte globalisering

Met zijn islam- en globaliseringsboeken doet Lucas Catherine de lezer nadenken op het scherp van de ideologische snede.

Catherine illustreert zijn boeiende bewijs met een opeenvolging van handelsroutes. Zo’n 5000 jaar geleden exporteerden Mesopotamische handelaars niet alleen goederen naar India, ze vertelden er ook de mythe van het aards paradijs, die later in de christelijke religie opdook. Maleiers dreven al handel met Oost-Afrika, toen Germanen en Kelten nog naar Europa immigreerden. “Overal ter wereld krioelde het van handelsactiviteit, terwijl wij nog niet eens met berenvellen leurden.”

Rond 700 slaagden de Arabieren erin om de handelsroutes te verenigen in één globaal systeem, dat zich uitstrekte van Lissabon en Andalusië tot Kanton en Zanzibar. Niet het Engels, maar het Arabisch was de lingua franca van de zakenwereld. Niet het christendom, maar de islam zorgde voor een ideologische eenheid. Volgens Catherine zorgde de islam ervoor dat er niet gesjoemeld werd: “Het was niet alleen een godsdienst, maar ook een handelsethiek.” Daarom zouden de belangrijkste handelaars op de routes ook snel en vrijwillig overgestapt zijn op de islam.

Op het ogenblik dat Catherine zo aandoenlijk de islam bewierookt, wordt een eerste barst in zijn aanvankelijk overtuigende betoog merkbaar. Vrijwillige bekeringen en ethische grondslagen hebben we ook in onze geschiedenislessen opgedist gekregen. Tussen die officiële versie en de praktijk gaapt niet zelden een ontnuchterende kloof. Catherine beklemtoont die ook, telkens het over het Westen gaat, maar klampt zich vast aan de officiële versie, telkens het over de islam of andere culturen gaat. Plots wordt hij goedgelovig.

Ook in zijn heruitgegeven Islam voor ongelovigen (1997) mengt de Pajot Catherine een onmiskenbaar marxistische missie met een meegaande historische schets van de islam. We vinden er eenzelfde bizarre mix van terechte kritische kanttekeningen met een bijwijlen naïeve portrettering, die ontsporingen van andere culturen met de mantel der liefde bedekt.

Catherine schudt ons wakker, doet ons nadenken op het scherp van de ideologische snede, maar haalt helaas ook geregeld zichzelf onderuit. Zijn moslimboek vult u dan ook beter aan met Islam verhalenderwijs, waarin de Amsterdamse hoogleraar Anton Wessels ook westerse ideeën over de islam confronteert met de werkelijke voorschriften én met de belevingswereld van moslims in het Westen.

Ook de gerenommeerde Karen Armstrong schetst in Islam een genuanceerd beeld van de islam in al zijn schakeringen. Ze hamert erop dat het Westen en de islam zeker geen beschavingen zijn die haaks op elkaar staan.

Luc De Decker

Lucas Catherine, Ik wist niet dat de wereld zo klein was. Epo, 221 blz., 22,50 euro. Idem, Islam voor ongelovigen. Epo, 320 blz., 18,75 euro. Anton Wessels, Islam verhalenderwijs. Nieuwezijds, 286 blz., 19,90 euro. Karen Armstrong, Islam. Bezige Bij, 314 blz., 18,50 euro.

“Overal ter wereld krioelde het van handelsactiviteit, terwijl wij nog niet eens met berenvellen leurden.”