Buddy’s tegen kansarmoede

Het bedrijfsleven werkt al langer met peter- en meterschap, individuele coaching of mentoring om nieuwe medewerkers bij te staan. De vzw ArmenTekort trekt dat systeem door naar de sociale sector. Buddy’s steunen kansarmen. “Ze hebben vriendschap nodig”, zegt Theo Vaes.

De vzw ArmenTekort wil elke kansarme in Antwerpen koppelen aan een kansrijke buddy, een vriend die onvoorwaardelijk in hem blijft geloven. “Hulpverleners houden professionele afstand, wij zoeken juist professionele nabijheid. Kansarmen hebben vriendschap nodig”, zegt oprichter Theo Vaes, die een opmerkelijke loopbaanwissel maakte. De voormalige belastingadviseur voor grote bedrijven hielp buitenlandse ondernemingen zich te vestigen in Europa, maar besloot na een ontmoeting met een jezuïet uit India “iets nuttigs” te gaan doen.

In het bedrijfsleven leren schoolverlaters van hun mentor niet alleen de kneepjes van het vak, ze tanken vooral vertrouwen in hun eigen kunnen. Ze hebben iemand bij wie ze terechtkunnen als ze zich onzeker voelen, ze hoeven zich niet te schamen om een vraag te veel te stellen en voelen zich op hun gemak. Ook elders is mentoring ingeburgerd. Theo Vaes verwijst naar enkele projecten waarbij hij de mosterd haalde. “Ik denk aan Vlerick, dat met mentoring van studenten werkt. In de sociale sector is er dan weer het project Boost van de Koning Boudewijnstichting. Daarin krijgen scholieren uit kwetsbare groepen vier jaar onder meer individuele begeleiding. Die jongeren stijgen boven zichzelf uit.”

Vaes trekt met ArmenTekort die mentoring door naar de armoedebestrijding. Hij is ervan overtuigd dat het systeem daar zijn nut nog meer kan bewijzen. “Mensen die al hun eigenwaarde kwijt zijn, hebben vriendschap nodig om er weer bovenop te komen. Hulpverleners zijn voor hen niet meer genoeg. In onze samenleving hoeft geen armoede te bestaan. We gaan die gewoon afschaffen.”

Perceptieprobleem

De vzw ArmenTekort begon twee jaar geleden als een onderzoeksproject en dat is het nog steeds. “Zonder enige pretentie zoeken we uit of een buddysysteem kansarmoede structureel kan uitroeien en hoe dat dan wel moet gebeuren”, zegt Theo Vaes. De kick-off gebeurde in Antwerpen en daar is de vzw nog een tijdje zoet. Er leven 80.000 mensen in relatieve armoede. Dat betekent dat ze minder dan 60 procent van het mediane inkomen uit hun omgeving verdienen via hun inkomen of uitkering. Hoe groot dat bedrag is, hangt af de gezinssituatie. Voor een alleenstaande betekent dat minder dan 860 euro netto.

“Als armoede langdurig of zeer drastisch wordt, kan dat je gevoel van eigenwaarde zodanig aantasten dat onderwijs- of tewerkstellingsmaatregelen niet meer lijken te werken”, weet Theo Vaes. “De persoon in kwestie gelooft niet meer dat hij ooit nog uit die situatie kan komen en geeft het op. Tegelijk geloven veel buitenstaanders niet dat de kansarme wel echt vooruit wil en daar zijn best voor doet. Vanaf dan spreken wij van kansarmoede. Het is ten dele een perceptieprobleem, dat van twee kanten komt.”

Dat gebrek aan vertrouwen en eigenwaarde is de norm om van kansarmoede te spreken. In Antwerpen wordt het aantal kansarmen op 5000 geschat. ArmenTekort wil die op termijn allemaal een buddy toekennen, een vriend met wie ze twee jaar lang activiteiten doen of iets mee gaan drinken. De frequentie en de aard van de activiteiten spreken de duo’s met elkaar af. Er zijn al bijna honderd duo’s gevormd en nog eens vijftig opgeleid. Bij succes kan het project worden uitgebreid naar andere steden of regio’s.

ArmenTekort ziet zijn dienstverlening als een aanvulling op de professionele hulp. “Professionele hulpverleners worden erop getraind afstand te bewaren. Ze moeten een reeks cliënten helpen in een bepaalde termijn en kunnen en mogen dan ook geen te persoonlijke band opbouwen. Dat is wat ArmenTekort net wel doet”, licht Vaes toe.

“Onze kansrijke buddy’s zijn vrijwilligers die een vriendschap uitbouwen. Wij spreken van professionele nabijheid. We werken niet op een deelaspect zoals budgetbeheer of verslaving. Onze buddy’s zijn meer het luisterende oor aan wie de kansarme in vertrouwen kan vertellen dat hij of zij bijvoorbeeld toch weer een deel van zijn of haar budget aan de verkeerde zaken heeft besteed. Wij wijzen niemand terecht. Onze kansrijke buddy’s staan er, ongeacht de keuzes van hun kansarme buddy’s, ongeacht hun falen. Zo zorgen we mee voor het herstel van de eigenwaarde en dat is de uitweg uit alles. Het onvoorwaardelijk aanwezig zijn is een onwaarschijnlijk sterk instrument.”

Loslaten

Dat onvoorwaardelijk aanwezig zijn is niet gemakkelijk. Het is dan ook de prioriteit in een opleiding van tien zaterdagen die elke kansrijke buddy moet volgen. In die opleiding zit ook een belangrijk onderdeel neurolinguïs-tisch programmeren (NLP), waarin hij kijkt naar zijn eigen wereldvisie en denkbeelden. Ten derde leert hij de hulpverleningsreflex los te laten.

“Nog een belangrijk aspect van de opleiding is het leren identificeren van de krachten van een ander, zelfs als die overtuigd is dat hij ze niet heeft. Zelfs als zijn hele omgeving niet meer gelooft dat hij ze heeft, dan nog moet je als buddy leren te zien waar die krachten en troeven liggen”, beklemtoont Theo Vaes. Dat is een gave die vaak typisch is voor succesvolle ondernemers en managers (zie kader ‘Je bereikt iets door geen doelen te stellen’).

Naast kansarmoede direct te bestrijden wil Theo Vaes ook een breder bewustzijn creëren. “We willen het beeld doorbreken dat iemand er zelf voor kiest in armoede te verzeilen. Het idee dat ‘je er wel komt als je je best doet’, klopt gewoon niet.” Volgens Vaes beginnen bekende ondernemers en grootverdieners zoals Bill Gates of Warren Buffett te beseffen dat de groeiende ongelijkheid een bedreiging is. “Paul Polman (de CEO van Unilever, nvdr) heeft een congres georganiseerd met driehonderd van de grootste investeerders ter wereld, met als centraal onderwerp ‘de groeiende ongelijkheid bedreigt ons kapitalistisch systeem’. Onderzoek heeft aangetoond dat van minder ongelijkheid iedereen gelukkiger wordt, zelfs de 0,01 procent allerrijksten. Maar dan moeten we nu ingrijpen. Armoede is niet conjunctureel, maar structureel. We moeten ervoor kiezen armoede uit te roeien. Ik geloof dat het kan.”

Johan De Crom, fotografie Debby Termonia

“Het idee dat ‘je er wel komt als je je best doet’, klopt gewoon niet”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content