‘Brussel is de economische motor van het land’

Brussel is niet alleen de belangrijkste werkgelegenheidspool van het land, maar ook de Europese regio waar per hoofd van de bevolking de meeste bedrijven opgestart worden.

Brussel is de rijkste regio van het land, een hoofdstad die elke dag iets meer internationaal wordt, en een dienstenstad waar het gewicht van de industrie jaar na jaar afneemt. Enerzijds nam het aantal arbeidsplaatsen er de jongste jaren toe, maar anderzijds zet de regio met een werkloosheidsgraad van 20 procent ook een record neer. Dat is maar een van de paradoxen in een stad die samen met haar hinterland de sterkst groeiende regio van het land vormt.

Olivier Willocx is de gedelegeerd bestuurder van BECI (Brussels Enterprises Commerce and Industry), dat zichzelf omschrijft als ‘ the most influential and professional network in Metropolitan Brussels‘. Hij overloopt de recente evolutie en de toekomst van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en, breed genomen, van Metropolitan Brussels.

TRENDS. Welke evolutie heeft Brussel de jongste jaren doorgemaakt?

OLIVIER WILLOCX. “Vorig jaar hebben we voor het eerst de kaap van 700.000 arbeidsplaatsen gehaald. Er is ook veel jobcreatie, maar tegelijk stijgt de werkloosheid. De banen die in Brussel ge- creëerd worden, zorgen dus ook voor meer pendelverkeer. Dat schept problemen voor de mobiliteit, de infrastructuur, het onderwijs en de vorming. En er wordt niets gedaan om die problemen op te lossen.”

Is het niet paradoxaal dat de werkgelegenheid toeneemt, maar de bevolking armer wordt?

WILLOCX. “Die analyse moet enigszins genuanceerd worden. Als we ons baseren op de personenbelasting, dan lijkt de Brusselse bevolking inderdaad te verarmen. De pendelaars betalen hun personenbelasting in hun woonplaats. Men zegt dan ook voortdurend dat het geld naar de andere gewesten vloeit. Dat is juist, maar ik wil daarbij twee bemerkingen maken. Enerzijds neemt het aantal internationale ambtenaren voortdurend toe in Brussel, zeker na de toetreding van ettelijke nieuwe EU-lidstaten. Die werknemers zijn niet onderworpen aan de personenbelasting, maar een deel van hen woont wel in Brussel. Anderzijds werden in 2011 zowat 10.000 bedrijven opgericht, dubbel zoveel als tien jaar geleden. Dat betekent dat er een verschuiving is van de personen- naar de vennootschapsbelasting. Het Brussels Gewest draagt 8 procent van de personenbelasting in dit land aan, maar 32 procent van de vennootschapsbelasting.”

Gemeten in bbp per inwoner is het dus een rijke regio.

WILLOCX. “Absoluut. Het is met 60.000 euro per inwoner de derde rijkste regio van Europa na Londen en Luxemburg, twee steden waar het aantal pendelaars ook aanzienlijk is. Dat wijst erop dat de Brusselse werknemers uiterst productief zijn en dat hier, proportioneel gezien, de meeste rijkdom van heel België ge-creëerd wordt. Samen met zijn hinterland – het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde en Waals-Brabant – levert Brussel 35 procent van het Belgisch bbp.”

Vooral dan met diensten?

WILLOCX. “Brussel is geen industriestad meer, enkele ondernemingen zoals Audi in Vorst niet te na gesproken, en het heeft ook die roeping niet meer. Er is te weinig plaats en de toegankelijkheid is een probleem. Het geniet dan ook de voorkeur om de industrie zich buiten het Brussels Gewest te laten ontwikkelen. Maar Brussel is wél een dienstenstad. We stellen niet alleen vast dat ondernemingen de regio verlaten om te kunnen groeien – en we moeten ons daar geen zorgen over maken, want er worden andere bedrijven opgericht -, maar ook dat andere er zich komen vestigen. Want in Brussel hebben de beslissingscentra en de federale en Europese instellingen zich verzameld. Het is interessant om vast te stellen dat VOKA Antwerpen verlaat om zich in Brussel te vestigen. Tijd is waar het op aankomt in een diensteneconomie, en daarom merken we een concentratie van ondernemingen.”

Is de demografische boom de grootste uitdaging voor Brussel in de komende jaren?

WILLOCX. “Tien jaar geleden telde Brussel ongeveer 954.000 inwoners. Vandaag zijn dat er 1.120.000 en verwacht wordt dat het er 1.270.000 zijn in 2020. Er zijn ongeveer 400.000 pendelaars, wat betekent dat de Brusselse bevolking elke werkdag met meer dan een derde groeit. Dat is de belangrijkste uitdaging voor Brussel. Het probleem is dat de regionale overheid niet over alle bevoegdheden beschikt. Neem bijvoorbeeld de kinderdagverblijven, die afhangen van de ge-meenschappen. Daar heerst een schrijnend plaatsgebrek. Op dit ogenblik worden in Brussel in een jaar de bijkomende plaatsen gecreëerd die eigenlijk per week gecreëerd moeten worden.”

De toename van de bevolking en van de dienstenactiviteit maakt het mobiliteitsprobleem niet eenvoudiger.

WILLOCX. “Als we de activiteit in Brussel willen aanzwengelen, dan hebben we parkeerplaatsen nodig. Maar wat stellen we vast: er worden 55.000 parkeerplaatsen vernietigd. Tegelijk wordt niet geïnvesteerd in de ontwikkeling van het openbaar vervoer. We zien tegenwoordig zelfs tramfiles. Er moet snel en massaal geïnvesteerd worden in nieuwe infrastructuur. Dankzij de herfinanciering van Brussel is het geld daarvoor beschikbaar. Over tien jaar zullen bijna 2 miljoen mensen dagelijks de verplaatsing naar Brussel maken. Maar nu moeten de beslissingen genomen worden, niet over tien jaar. Er kunnen alternatieven overwogen worden, zoals een stadstol.”

Hoe zijn de Brusselse ondernemingen de crisis doorgekomen?

WILLOCX. “Ze hebben merkwaardig goed weerstand geboden aan de crisis. Getuige daarvan de jobcreatie. De voorbije zes jaar werden in Brussel 120.000 jobs geschapen. Als we rekening houden met de arbeidsplaatsen die verdwenen zijn, komen we uit op een positief saldo van 65.000 tot 70.000 banen. Vooral jobs voor niet- of laaggeschoolden gingen verloren. Er kwamen vooral geschoolde en intellectuele jobs bij, wat opnieuw wijst op de ontwikkeling van een diensteneconomie.”

Het moet toch ook mogelijk zijn bijkomende jobs te scheppen in de industrie, wat de laaggeschoolde jongeren ten goede moet komen?

WILLOCX. “Dat is de droom die de politici koesteren bij de ontwikkeling van de kanaalzone. We mogen ons geen illusies maken, het is gewoon onmogelijk. Hoe gaat u vijftig vrachtwagens Brussel binnenkrijgen? Bovendien hebben sommigen het over tien arbeidsplaatsen per hectare. Dat pseudo-industrieel beleid staat haaks op het streven naar een zekere levenskwaliteit. Hoe kunt u die twee ooit verzoenen? De toekomst van Brussel ligt niet in de industrie, ook al is er nog enige activiteit in de regio, maar de trend gaat zeker niet in de richting van meer industriële activiteit.”

Men heeft het altijd over de pendelaars die in Brussel komen werken, maar hoe zit het met de Brusselaars die buiten de stad werken?

WILLOCX. “We stellen een toename vast van het aantal Brusselaars dat buiten de regio werkt, vooral dan in de Rand. 80.000 werknemers voeren tegenwoordig die omgekeerde pendelbeweging uit, enkele jaren geleden waren het er nog maar 32.000. Het is wenselijk dat het aantal toeneemt, maar klaarblijkelijk is het voor iemand uit Schaarbeek moeilijk om de aftand van enkele kilometer naar Zaventem te overbruggen. Vooral ook omdat de Vlamingen vragende partij zijn en moeite hebben om personeel aan te trekken voor bepaalde functies, die best wel door een werkloze Brusselaar kunnen ingenomen worden. Dat gezegd zijnde moeten we toegeven dat de Brusselaars weinig mobiel zijn, niet alleen om zich buiten Brussel te begeven, maar soms ook om hun gemeente te verlaten.”

Is dat het probleem van veel werkloze jongeren?

WILLOCX. “Inderdaad. Om ze in het arbeidscircuit op te nemen, moeten ze niet meer begeleid worden, maar moeten ze geholpen worden om zichzelf in de hand te nemen. Ze moeten anders tegen de zaken leren aankijken en er zich bewust van worden dat het over hun leven gaat. Ik steek niet onder stoelen of banken dat dit een ingewikkelde opdracht is. Niet alleen is de werkloosheidsgraad in Brussel groot, het aandeel van het zwartwerk is dat eveneens.”

GUY VAN DEN NOORTGATE

“De toekomst van Brussel ligt niet in de industrie”

“Over tien jaar zullen bijna 2 miljoen mensen dagelijks de verplaatsing naar Brussel maken”