BOLOGNA

Bologna is niet alleen gekend om zijn universiteit, die de oudste van Europa is. Voor de Italianen is Bologna symbool voor ‘la vera cucina italiana’. Bovendien beweren kenners dat de mooiste Italiaanse vrouwen in Bologna te vinden zijn. Voldoende redenen dus om de stad van de scheve torens met een bezoek te vereren.

Bologna is een aristocratische stad. Je merkt het aan de brede boulevards met hun kilometerslange overdekte gaanderijen; je merkt het aan de vele riante palazzi die een grote weelde uitstralen; je merkt het aan de Bolognesi, die opvallend gekleed rondtoeren met hun cabriolet, champagne drinken in een bar onder de twee beroemde torri pendenti, en luid spreken om zich te laten opmerken. Ze zijn niet zo graag gezien in Italië, i Bolognesi, vanwege hooghartig en afstandelijk. Maar ze weten zich als geen ander een stijl aan te meten, Italiaans in het kwadraat. En ze kennen de weg naar succes. Bologna is een rijke stad … met een linkse traditie. In Italië noemt men de stad: la grassa (vet en rijk doorvoed), la dotta (geleerd) en la rossa (rood en links). De rode kleur van gebakken steen overheerst ook in het straatbeeld.

Wat eerst opvalt bij een wandeling door de stad zijn de motociclette: Vespa en Pioggio, zwierig bereden door kortgerokte vrouwen, die hun lingerie van La Perla, hét merk van Bologna, nauwelijks verhullen. Ze parkeren hun elegante vervoermiddel op de stoep, en gaan een koffie of een glas spumante of frizzante drinken in een van de vele bars in het hartje van de stad. Scènes die zo uit een film van Fellini of De Sica konden zijn weggeplukt. Met die typische geluiden: de stomende koffiemachine, een snorrende Vespa, de versleten remmen van een bus, opvliegende duiven, – en vooral – de versmelting der stemmen tot een meerstemmige samenzang, het koraal van het leven. Dat alles doordrenkt in de geur van espresso. Het leven in Bologna is een cinema. Gezien en gehoord worden is het allerbelangrijkste. Maar eens gezien, legt la bellezza een koele superioriteit aan de dag. Tot ze smelt voor één of andere prins die in een pak van Armani of Valentino uit zijn gitzwarte Saab (de nieuwste modegril) gestapt komt. Het dagelijkse spel van verleiding. Bologna is een stad van grillen. Het zou interessant zijn om sociologisch te bestuderen wie de keuze bepaalt en hoe het systeem werkt. Wie dit spel doorheeft en een keuze kan opdringen, doet gouden zaken. Het jonge en rijke volkje koopt dezelfde wagen in dezelfde kleur en uitvoering, draagt hetzelfde pak, gaat naar dezelfde plek op vakantie. Elk jaar hebben ze weer een andere keuze. Ze nemen hun wereld gewoon mee van de Via Rizolli naar Kenia of een Valtur Club (het Italiaanse equivalent van Club Med) in Ivoorkust. De wereld rondom hen is ondergeschikt aan hun eigen wereld. Daar laten ze weinig twijfel over bestaan. En het is die houding die de stad een buitengewoon karakter geeft, een spanning die overal en altijd voelbaar is. Er zit elektriciteit in de lucht. Vergeten we niet dat Luigi Galvani, een voorloper in het onderzoek naar elektriciteit, en Guglielmo Marconi, de uitvinder van de radio, in Bologna geboren werden. Niets is tenslotte toevallig.

De twee scheve torens

zijn het uithangbord van Bologna. Ze werden beiden gebouwd op het einde van de 11de eeuw, door twee rivaliserende aristocratische families die de grootste wilden hebben. Toen al. De Torre Asinelli is 97 meter hoog; Torre Garisenda is nog slechts 48 meter hoog (hij werd in de 14de eeuw ingekort uit vrees voor een instorting) en staat 3,22 meter uit zijn lood. Als je boven op de Torre Asinelli staat en je overschouwt de stad, merk je dat álle torens scheef staan, alsof de architecten aan de tekentafel wat te veel van de krachtige wijnen van Umbert Cesari geproefd hadden. Hoog op de toren zijn alle stadsgeluiden samengesmolten tot één urbaan geroezemoes. Na 498 trappen, op en af, is het goed even te verpozen en dan kan best aan de voet van de toren in Cafè Martini, voor het ogenblik dé place to be van de stad. Hier verzamelen yuppies en modepoppen, maar ook rocksterren ( Zucchero) en operazangers ( Bocelli). Vooral zondagavond is dit café een aanrader wanneer de voetbaluitslagen uitvoerig bekommentarieerd worden. Bologna bengelt trouwens onderaan in de Serie A van het Italiaanse calcio.

We zijn midden in het centrum van de stad. “Bologna is de mooiste van alle Italiaanse steden, niet zozeer omwille van haar gebouwen, maar door het totaalbeeld van haar straten”, wist de historicus en grote renaissancekenner Jakob Burckhardt al. Vlakbij is de Piazza Maggiore, één van de mooiste pleinen van Italië, omringd door prachtige gebouwen die de grootsheid van het rinascimento uitdrukken. Het grootste gebouw, de Basilica San Petronio, is nochtans gotisch van aard, het laatste grote gotische gebouw in Europa. De paus en Bob Dylan waren er nog samen te gast in september 1997. Meer profaan is het Piazza del Nettuno met het prachtige bronzen standbeeld van de zeegod door de Vlaamse beeldhouwer – zo staat het toch in alle gidsen – Jean Boulogne. Deze beeldhouwer is afkomstig uit Douai in Frankrijk, beter gezegd Dowaai in Frans-Vlaanderen. De compositie met de fiere naakte god, omringd door zeemeerminnen die het water uit hun borsten doen vloeien, is sterk erotisch geladen. Zo sterk dat Neptunus in de barokperiode een bronzen broek om de lenden kreeg, die later in meer libertijnse tijden – gelukkig – weer verwijderd werd. ‘s Avonds is het plein met de sfeervol verlichte fontein de verzamelplaats voor verliefde paartjes, van 7 tot 77 jaar.

Bezoek ook het driehoekige Piazza Santo Stefano met de 7 kerken, de San Pietro-kathedraal, het prachtige pleintje aan de Basilica Santa Maria dei Servi. Wandel langs de Via Indipendenza met zijn mooie winkels, de Strada Maggiore of de Via Santo Stefano. Maar vergeet vooral niet de oude bibliotheek en de anatomiezaal ( Teatro Anatomico) van de universiteit te bezoeken. Deze laatste is prachtig afgewerkt met houten sculpturen, zoals De gestroopten (1734): twee menselijke figuren, ontdaan van hun huid. Huiveringwekkend mooi. De universiteit van Bologna is meer dan 900 jaar oud. En speelt ook nu nog een belangrijke rol in de stad. De aanwezigheid van vele ‘linkse intellectuelen’ is nog steeds bepalend voor de politieke kaartenverdeling in het stadhuis. We horen trouwens één van de schepenen in het stadhuis tijdens een toespraak zeggen dat Bologna al jaar en dag het bewijs levert dat communisten ook kunnen besturen…

Maar Bologna is ook de stad van de moordende bomaanslagen: 12 slachtoffers in 1974, 85 in 1980, 15 in 1984. Vooral de bomaanslag op het station op 2 augustus 1980 ligt nog vers in ons collectief geheugen. In het stationsgebouw hangt een sober plakkaat ter herinnering aan de 85 doden van de blinde terreur van de fascistische MSI.

De universiteitswijk

langs de Via Zamboni is anders dan de rest van Bologna. Hier vind je misschien wel de mooiste galerijen of portici van de hele stad. Heel sfeervol wanneer zonnestrepen een spel van licht en schaduw creëren waar de voetgangers doorheen lopen. De universiteitsgebouwen zijn met graffiti en slogans bewerkt: “Chi non ha memoria, non ha futuro”. In de inkomhal van de diverse faculteiten hangen briefjes ad valvas: “Ernstig en proper (!) student zoekt kamer: single of dubbel” of “Twee ernstige meisjes (studenten in de rechten) zoeken …” Alsof jurisprudentie een garantie is voor ernst! Er zit alvast veel volk in de kroegen. Profs en studenten drinken koffie of bier onder de eeuwenoude arcades van de Piccolo Bar, aan de Piazza Giuseppe Verdi, of in één van de vele studentencafés aan de Via Pradello. Zouden zij hier ook een glas gedronken hebben, de beroemde studenten van Bologna: Dante, Petrarca, Thomas Beckett, Copernicus, Luther, Erasmus, Paracelsus, Dürer…?

De gastronomie

scheert hoge toppen in Bologna. Het goede leven is er in het dagelijkse leven ingeburgerd. Tortellini, tortelloni, tagliatelle en lasagna zijn specialiteiten van de stad en kunnen in speciaalzaken vers-gemaakt-in-het-huis gekocht worden. Bijvoorbeeld bij Tamburini of Atti, beide winkels gelegen in de Via Caprarie, vlakbij de dagelijkse groentenmarkt. Maar ook het uit-eten behoort tot de (bijna) dagelijkse geplogenheden. Er zijn dan ook onnoemelijk veel ristoranti, osterie én enoteche waar u de weinig bekende maar zeer interessante wijnen van Emilia-Romagna kunt proeven. Dat kan natuurlijk ook aan tafel, bij Diana of Da Nello bijvoorbeeld, twee mooie eethuizen aan de Via Indipendenza, gespecializeerd in funghi en tartufi. Voor een gastronomisch avontuur verwijzen we naar Da Silvio, waar u letterlijk alles te proeven krijgt wat chef Silvio Cavalieri die dag heeft klaargemaakt. Dat betekent in ons geval: 12 antipasti, 3 verschillende soorten pasta ( taglioni, risotto parmiggiano en gnocchetti), 2 hoofdgerechten (gekookt geitevlees en rund), een tafel vol kazen (o.a. de onuitspreekbare squacquerone) en idem dito voor de desserts. Tot overmaat van ramp worden ook nog alle soorten grappa met de fles op tafel gezet, en dat zijn er zo’n tiental. Plan dus geen vergadering na een etentje bij Silvio. Zelfs een danspartij kunt beter u vergeten met een volle maag. Een klassieker is ook Ristorante Cesari, waar u een staalkaart krijgt van de gastronomische specialiteiten én de wijnen van Emilia-Romagna. In het begin van de eeuw waren de Cesari’s uitgeweken naar Sao Paolo in Brazilië. Eén van de zonen had echter heimwee naar la bell’Italia en begon een restaurant in Bologna. Zijn zoon Paolino zet het werk voort, diens broer Umberto zocht het in de wijn.

Umbert Cesari

is een begrip geworden in Emilia-Romagna. Niet alleen omdat de man 20 jaar scheidsrechter geweest is in het voetbal, maar ook als wijnbouwer. Mede onder zijn impuls worden in de streek meer en meer wijngaarden geplant, ter vervanging van fruitbomen. Cesari is gevestigd in Castel San Pietro Terme, zo’n vijftien kilometer buiten de stad, vlakbij de oude Romeinse Via Emilia. Hij heeft 85 hectaren wijngaarden, die begroeid zijn met de druiven van de streek, Albana di Romagna, Sangiovese, Trebbiano en de typische Pignoletto; naast Chardonnay en Cabernet Sauvignon. Prachtige wijnen zijn de Liano, een assemblage van Sangiovese en Cabernet Sauvignon, 18 maanden gelagerd, Sangiovese Riserva, Ca’Grande van Sangiovese di Romagna en de zeemzoete passitoColle del Re. De wijnen van Umberto Cesari werden in België gelanceerd door Squadra Diffusion en zijn verkrijgbaar bij Fourcroy-Renglet.

De wijnbouw is tot volle ontwikkeling gekomen in de heuvels rond Bologna. Zo hoort dat ook in een streek die de gastronomie hoog in het vaandel draagt. In het mooie dorp Dozza werd trouwens zopas een Enoteco Regionale geopend waar zowat alle wijnen van de streek kunnen geproefd en gekocht worden. Voor de liefhebber een ware ontdekkingsreis die zal leiden langs wijngebieden als Modigliana en Zola Predosa en domeinen als Fattoria Paradiso of Bartolini.

Bologna heeft dus heel wat troeven. En toch is deze stad, die gelegen is pal tussen Venetië en Firenze, niet zo bekend, ligt ze buiten de toeristische circuits. Handelaars en zakenlui, die regelmatig de Fiera (een ontwerp van de Japanner Kenzo Tange) bezoeken, kennen de stad wél en weten dat hier veel, heel veel fraais te koop is.

HENK VAN NIEUWENHOVE, JAN VERLINDE