Nu de Belgische staat zijn 25 procent in BNP Paribas Fortis verkocht heeft, kan de Franse aandeelhouder werk maken van een hoger rendement. Het recept daarvoor? Minder agentschappen en minder mensen.
De Belgische banksector staat voor enkele jaren van ingrijpende hervormingen, blijkt nog maar eens uit een studie van KPMG en de Vlerick Business School. De banken zijn pessimistisch over hun inkomsten voor de komende vijf tot tien jaar. De economische situatie, de lage rente, de strenge regelgeving en de hevige concurrentie zullen ervoor zorgen dat de renteresultaten (de voornaamste inkomstenbron voor een retailbank) op hetzelfde lage peil blijven, is de algemene verwachting.
Als de inkomsten niet stijgen, moeten de kosten naar beneden. De belangrijkste kostenposten voor een bank zijn IT en het personeel. Drie kwart van de ondervraagde banken is ervan overtuigd dat de kosten voor IT alleen maar zullen stijgen. De opmars van het mobiele en onlinebankieren gaat gepaard met forse investeringen. Ook de verwachte groei van de bankheffingen is geen opsteker.
Minder kantoren
De helft van de ondervraagde bankiers ziet een inkrimping van het kantorennetwerk als de belangrijkste manier om de kosten te drukken. Volgens een gelijkaardige studie van Roland Berger zou 10 tot 20 procent van de bankkantoren in België in de komende drie jaar dicht gaan. De digitale kanalen worden het instrument om klanten te benaderen en te bedienen.
Nochtans werd de voorbije jaren al fors het mes in het kantorennet gezet. Twintig jaar geleden waren er nog circa 17.000 bankagentschappen in België. Eind 2012 bleven er iets meer dan 7000 over. Ook het aantal personeelsleden kromp. In 2002 werkten er nog 75.000 mensen in de banksector, tien jaar later was dat gedaald tot minder dan 60.000.
10.000 agentschappen weg in 20 jaar, en 15.000 jobs in de jongste tien jaar. En toch is het einde nog lang niet in zicht. Het aantal kantoren zal de komende jaren nog dalen, en het personeelsbestand gaat zeker met nog eens 5000 eenheden naar beneden. Alleen op die manier kunnen de banken hun winstgevendheid verhogen. Voor sommige is dat nodig om via winstreservering de kapitaalbuffers te versterken (en de kapitaalvereisten van Bazel III te halen). Voor andere gaat het om het realiseren van een hoger rendement ten behoeve van de aandeelhouders.
Kosten/inkomsten
In dat laatste geval bevindt zich de grootste bank van het land, BNP Paribas Fortis. De vroegere Fortis Bank werd in 2008 door de overheid geconfisqueerd omdat ze dreigde om te vallen. Enkele maanden later werd 75 procent verkocht aan BNP Paribas, in ruil voor flink wat aandelen van de Franse groep. Eind vorige week besliste de Belgische staat om ook het resterende kwart aan BNP Paribas Fortis te verkopen. Deze keer was er wel boter bij de vis: minister van Financiën Koen Geens mag 3,25 miljard euro op de bankrekening van dit koninkrijk inschrijven, geld dat hij gebruikt om de staatsschuld onder de grens van 100 procent van het bbp te duwen.
Mede door haar antecedenten in de ambitieuze en internationale Fortis-groep is de grootste bank van België er al jaren een met een zware kostenstructuur. Of beter gezegd: met een té zware kostenstructuur. Op Belgisch niveau is BNP Paribas Fortis met een verhouding kosten/ inkomsten (cost/income-ratio) van 72,5 procent voor zijn retailactiviteiten een van de slechtste leerlingen in de klas. Andere grootbanken, met uitzondering van Belfius, doen beter. ING België zit rond 62 procent, maar de absolute benchmark voor de sector is KBC met een cost/income-ratio die schommelt tussen 55 en 60 procent. BNP Paribas Fortis wil in een eerste fase minstens het niveau van ING België evenaren, verneemt Trends binnenskamers.
Aandeelhouders
Dat heeft veel te maken met de groepsdruk. Nu BNP Paribas de volle 100 procent van de aandelen van zijn Belgische dochter bezit, zal het er alles aan doen om de rendabiliteit te verhogen. Op groepsniveau bedraagt de kosten/inkomstenratio 69 procent, maar de Franse retailtak doet met 63 procent veel beter dan BNP Paribas Fortis, terwijl het Italiaanse BNP-filiaal Banca Nazionale del Lavoro zelfs kan pronken met 54 procent. Natuurlijk kampen de Italianen met veel hogere risicokosten dan BNP Paribas Fortis, maar het is duidelijk dat er in België nog werk aan de winkel is voor het managementteam rond CEO Max Jadot. Zijn bank scoort commercieel goed, maar door het hoge kostenplaatje ligt het rendement voor de aandeelhouders laag.
“Het klopt dat je de komende jaren vooral van ons zal horen als het over saneringen gaat”, zegt een bankier van BNP Paribas Fortis. “De kosten moeten naar beneden, het netwerk zal ingekrompen worden ten voordele van investeringen in andere kanalen.” Zo lanceerde BNP Paribas Fortis dit jaar al een eigen internetbank Hello Bank.
BNP Paribas Fortis maakte begin dit jaar zijn intentie bekend om 150 kantoren te sluiten tegen eind 2015, à rato van 50 per jaar. Per eind oktober bedroeg het aantal kantoren 922, dat is ongeveer de helft van het aantal bij de fusie van Generale Bank met de ASLK. Dat aantal moet dalen tot 786 tegen eind 2015. “En het zou me niet verbazen als er binnen tien jaar maar 500 zouden overblijven”, aldus de bankier. “Het zou best kunnen dat de opmars van het mobiel en internetbankieren de verdere inkrimping van het kantorennet na 2015 versnelt.”
Met pensioen
Of dat gepaard zal gaan met een grote ontslagronde blijft een open vraag. Herman Vanderhaegen van de christelijke bediendenvakbond LBC wijst erop dat de cao werkzekerheid garandeert tot eind 2016. “We trachten zo veel mogelijk mensen aan boord te houden. Het personeelsbestand daalt tussen nu en eind 2015 met 1800 eenheden, maar dat gebeurt volledig via natuurlijke afvloeiingen. Of we erin slagen om een gelijkaardige overeenkomst af te sluiten voor de periode na 2016? We zullen er als vakbond voor ijveren, maar ik denk dat het moeilijk wordt.”
Vanderhaegen gaat er wel van uit dat BNP Paribas de lopende overeenkomst zal honoreren: “De besluitvorming verhuist nu volledig naar Parijs, en we weten uit ervaring dat dit problemen kan veroorzaken. Het zou kunnen dat de druk toeneemt om versneld te herstructureren, maar we hebben een geldige overeenkomst die we willen gerespecteerd zien. Een cao verbreken, doe je niet zonder imagoschade.”
CEO Max Jadot blijft naar verluidt bij zijn voornemen om de personeelsinkrimping met 1800 eenheden te realiseren via natuurlijke afvloeiingen, interne verschuivingen en minder aanwervingen. De bank heeft het geluk dat, door de vergrijzing, veel medewerkers de komende jaren met pensioen gaan. Door hen minimaal te vervangen door jongeren (circa 200 per jaar, tegen 800 nieuwkomers per jaar voorheen), kan een sanering zonder sociaal bloedbad doorgevoerd worden.
Ondergrens
De vraag is hoe ver de grootbanken in de afslanking van hun kantorennet en personeelsbestand kunnen gaan zonder dat de commerciële resultaten eronder lijden. De krant Het Belang van Limburg titelde vorige week dat nooit meer Belgen van bank veranderden. Maar de echte trend lijkt de ‘multibancarisatie’ te zijn, oordeelt Kasper Peters, consultant van Roland Berger. Steeds meer mensen zijn klant bij een of meer banken (zie tabel). Daarmee spelen ze in op de depositogarantie tot 100.000 euro of op promotieaanbiedingen, bijvoorbeeld hoge rentetarieven).
Om de strijd om de klant te winnen, blijven kantoren belangrijk. “Er is wel degelijk een kritische ondergrens aan het aantal agentschappen”, zegt Peters. “Banken die de klantenrelatie willen verdiepen of uitbouwen, moeten dicht bij de klant zijn en persoonlijk contact hebben. Wat verandert, is het soort kantoor en de job van bankmedewerker. De klemtoon zal meer liggen op gespecialiseerd advies, waarbij toegevoegde waarde en expertise belangrijk zijn.”
“Geen enkele grootbank wil zijn fysiek netwerk volledig afbouwen”, bevestigt Bart Walterus, hoofd Management Consulting bij KMPG Advisory. “Men wil wel de transactionele bankdiensten zo veel mogelijk via de digitale kanalen laten lopen. Maar net door die digitalisering wordt het voor de klant gemakkelijker om van bank te veranderen. Vandaar dat de kantoren altijd een belangrijke rol zullen blijven spelen in de relatievorming en -binding.”
PATRICK CLAERHOUT
“Het klopt dat je de komende jaren vooral van ons zal horen als het over saneringen gaat” Een bankier van BNP Paribas Fortis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier