Blijft Bill Gates de rijkste man ter wereld?

Microsoft-topman Bill Gates deed deze week Brussel aan. En toonde zich opvallend enthousiast over de elektronische identiteitskaart. Maar overleeft de rijkste man ter wereld de rechtszaken tegen Microsoft wel? In Europa hangt hem nu een boete van 3,8 miljoen euro boven het hoofd. Per dag. Blijft Microsoft ondertussen nog voldoende vernieuwen? Een onderzoek.

De afgelopen drie decennia groeide het bedrijfje van Bill Gates – ooit begonnen aan de prestigieuze Harvard-universiteit, maar al snel weer afgehaakt – uit tot dé softwaregigant. Vandaag is Microsoft synoniem voor het besturingssysteem Windows en de kantoortoepassingen Office. Beide hebben een marktaandeel van meer dan 90 %. Wie een pc aanschaft, verwacht Windows. Wie een brief wil schrijven, grijpt bijna instinctief naar Word (uit het Office-pakket).

Een ondernemerssprookje? Klanten koesteren een haat-liefdeverhouding met Gates en zijn bedrijf. Er wordt geklaagd over veiligheidsperikelen, dure prijzen en tactieken die Microsoft toepast om klanten nieuwe versies te doen kopen. Gates heeft er zich wellicht al bij neergelegd dat hoge bomen veel wind vangen. De jongste jaren heeft hij echter ook steeds meer af te rekenen met juridische problemen en strategische vraagstukken.

Waarom wordt Microsoft voor de rechter gedaagd?

Al sinds 1998 brengt Microsoft veel tijd door in de rechtszaal. Eerst werd het bedrijf in de Verenigde Staten aangepakt voor monopolistische praktijken. Sinds enkele jaren gebeurt dat ook in de Europese Unie, waar voormalig concurrentiewatcher Mario Monti de softwaregigant onder de loep nam. Een Europese rechtbank oordeelde in maart 2004 dat Microsoft te karig was geweest met het vrijgeven van technische informatie over Windows. Daar zou Sun Microsystems onder geleden hebben. Sun produceert software voor servers, grote computersystemen die instaan voor de verdeling van informatie en toepassingen naar individuele pc’s. Zonder exacte kennis over communicatieprotocollen zoals die door Windows gebruikt worden, kunnen concurrenten er nooit zeker van zijn dat hun serversystemen perfect samenwerken met Windows-pc’s. Door informatie achter te houden, bezorgde Microsoft zichzelf een commercieel voordeel. En het gebruikte de grote verspreiding van Windows als argument om ook serversoftware te verkopen. Naast een boete van 497 miljoen euro (de grootste uit de Europese geschiedenis), werd Microsoft verplicht om de concurrentie technische gegevens te bezorgen. Die maatregel heeft natuurlijk ook gevolgen voor de Amerikaanse markt.

Daarnaast verplichtte Europa Microsoft ook om zijn producten aan te passen, iets wat in de VS nog nooit gebeurd was. Microsoft werd veroordeeld voor bundling, een praktijk waarbij naast het besturingssysteem ook randproducten – zoals een webbrowser of een e-mailprogramma – geïnstalleerd worden. Microsoft vindt zo’n aanpak goed voor de consument, omdat die onmiddellijk een aantal essentiële toepassingen aangereikt krijgt. Maar andere softwarehuizen vrezen dat vergelijkbare producten daardoor afgeblokt worden, omdat gebruikers niet langer geïnteresseerd zijn in alternatieven.

Krijgt Microsoft een boete van 3,8 miljoen euro per dag?

De Europese Commissie had vooral oren naar de argumentatie van Rob Glaser, CEO van het Amerikaanse RealNetworks en al langer een nagel aan de doodkist van Bill Gates. RealNetworks brengt een stukje software op de markt waarmee men via het net radio- en televisie-uitzendingen kan opvragen, concurrentie voor de Windows Media Player (die in Windows ingebakken zit). Glaser verkreeg dat Microsoft binnen enkele weken moet beginnen met het aanbieden van twee versies van Windows XP in Europa: de ene mét Windows Media Player, de andere zonder. Die laatste moet pc-verkopers als Dell, HP of Fujitsu Siemens toelaten om het alternatief van Real aan hun kopers voor te schotelen.

Vorige vrijdag, 28 januari, liet de EU verstaan dat Microsoft haast moet maken met de alternatieve versie. Die moet er komen “binnen weken, niet maanden”. Als Microsoft blijft treuzelen, kan de EU een nieuwe boete opleggen die 5 % van de dagelijkse omzet van het bedrijf bedraagt, wat neerkomt op ongeveer 3,8 miljoen euro. Per dag.

Hoe sust Microsoft zijn aartsvijanden?

Microsoft regelde ook een aantal zaken buiten de rechtbank, waarbij voormalige aartsvijanden als AOL Time Warner en Sun Microsystems in ruil voor flinke bedragen een minnelijke schikking aanvaard hebben. AOL kreeg in 2003 zo’n 575 miljoen euro op zijn rekening, Sun Microsystems zelfs 1,23 miljard euro.

De deals zijn controversieel, omdat ze volgens sommigen de arrogantie van Microsoft bevestigen. Vooral een schikking met de sectorvereniging Computer and Communications Industry Association (CCIA) zette veel kwaad bloed. De CCIA was lange tijd een van de drijvende krachten achter de rechtszaak bij de EU en noemde Microsoft in 2003 zelfs “een bedreiging voor de samenleving.” Maar eind 2004 besloot de vereniging al haar klachten – zowel in de EU als in de VS – te laten vallen in ruil voor 15 miljoen euro, waarvan de helft volgens de Britse zakenkrant Financial Times aan CCIA-voorzitter Ed Black werd uitbetaald. Tegelijkertijd sloot Microsoft zich bij de CCIA aan. Dat leidde een dag later al tot het vertrek van de Finse gsm-fabrikant Nokia die meende dat Microsoft als CCIA-lid te veel gewicht in de schaal zou werpen en zijn machtspositie zou uitbreiden tot telefoontoestellen.

Overleeft Microsoft de monsterboetes en schikkingen?

Microsofts financieel directeur John Connors berekende dat de vele schikkingen het bedrijf nu al zo’n 2,3 miljard euro kostten, ongeveer de winst van een kwartaal, met een totale factuur die inclusief boetes uiteindelijk 3,8 miljard euro zou kunnen bedragen.

Tegenover die aanzienlijke som staat een flinke oorlogskas. Microsoft staat bekend om zijn enorme cashvoorraad, een spaarpotje dat tegen 2004 was opgelopen tot bijna 50 miljard euro. Het bedrijf besloot in 2004 voor het eerst een substantieel dividend uit te betalen aan zijn aandeelhouders, goed voor een totaalbedrag van 24,5 miljard euro, waardoor de beschikbare cash zowat halveerde.

Dat is een symbool voor de veranderingen die Microsoft de jongste vijf jaar heeft doorgemaakt. Het aandeel steeg tijdens de tweede helft van de jaren negentig van zo’n 10 dollar naar bijna 60 dollar. Sindsdien kreeg de informaticasector harde klappen en viel de koers van veel sectorgenoten terug tot enkele dollars of minder, terwijl Microsoft kon standhouden rond 25 dollar. De jongste jaren zit er weinig beweging in de koers, zodat sommigen spreken van een goede-huisvader-aandeel.

Wat wil Microsoft echt met zijn spelcomputer?

Naarmate Microsoft de kaap van de 30 jaar nadert, verdwijnen de spectaculaire groeicijfers geleidelijk uit het zicht. Zeker de verkoopcijfers van de twee paradepaardjes van het bedrijf, Windows en Office, zijn vrijwel stabiel. Microsoft past zich aan door nieuwe productcategorieën aan te boren. Naast serversystemen en software voor KMO’s, zijn dat vooral entertainmentproducten die het bedrijf een plaats in de huiskamer moeten bezorgen.

Uit de jongste kwartaalresultaten blijkt alvast dat het een strategie is die langzaam vruchten begint af te werpen. Microsoft verkocht de laatste drie maanden van 2004 voor 8,3 miljard euro en boekte 2,65 miljard euro winst. Een van de uitschieters was de Xbox, de spelcomputer van Microsoft die wist te profiteren van de introductie van Halo 2, een populair schietspel. De spelafdeling maakte vorig kwartaal voor het eerst ook winst: 64 miljoen euro tegenover 304 miljoen euro verlies een jaar eerder. Toch zal het wellicht tot 2007 duren voor de afdeling op jaarniveau winstgevend is.

Hoe belangrijk de wereld van games en entertainment op langere termijn voor Microsoft wel is, blijkt uit het business-model dat men voor Xbox toepast. Het toestel zelf wordt in de VS met verlies verkocht, het zijn de spelletjes die bijzonder winstgevend zijn. Bovendien wordt geld verdiend met Xbox Live, een betalende dienst waarmee spelers het via internet tegen elkaar kunnen opnemen.

Hoe ingrijpend verandert Windows Media Center tv-kijken?

Naast Xbox, bracht Microsoft Windows Media Center op de markt, een speciaal geconfigureerde pc die digitale foto’s en muziekbestanden toont. Het toestel wordt aan de televisie aangesloten en kan dus ook televisie-uitzendingen weergeven en opslaan. U kijkt naar het nieuws, een soap of film, maar moet dringend naar het toilet? Geen nood, even de pauzetoets indrukken en het apparaat registreert de uitzending. Straks kijkt u gewoon verder (en tussendoor kan u de reclame doorspoelen, zodat u de verloren tijd inhaalt).

Eind maart 2005 brengt Microsoft een Belgische variant uit, bevestigt Bruno Segers, algemeen directeur van Microsoft in ons land. “Xbox is meer dan een spelletjesmachine, het is een manier om ons platform verder uit te bouwen en ook bij entertainment een rol te spelen. Morgen gebruik je zo’n Xbox misschien om overal in huis naar digitale muziek te luisteren. Ook Media Center is zo’n centraal apparaat,” aldus Segers.

Welke rol speelt MSN?

Een andere nieuwe afdeling die hier prima presteert, is die rond MSN, de website van Microsoft die naast informatie en ontspanning ook toegang biedt tot Hotmail, de gratis e-maildienst van het bedrijf, en tot MSN Messenger, een erg populaire dienst waarmee korte berichten uitgewisseld worden. “Dankzij de goede verspreiding van breedband brak MSN Messenger hier snel door,” licht Bruno Segers toe. In 2004 maakte Microsoft bekend dat dagelijks meer dan een miljoen Belgen MSN Messenger gebruiken.

Zowel de website als de berichtendienst steunt grotendeels op reclame-inkomsten. In de VS en enkele Europese landen staat de MSN-afdeling ook in voor de verkoop van digitale muziek, als concurrent van iTunes van Apple.

Wat doet Microsoft in België?

Microsoft is al meer dan 15 jaar actief in België. De vestiging in Diegem ging in 1989 open, toen nog als bijhuis van Microsoft Benelux in Amsterdam. In 2000 werden de Belgische en de Nederlandse activiteiten gesplitst. Vandaag telt Microsoft hier 220 werknemers, waaronder zo’n 70 consultants. Hoeveel omzet de lokale afdeling draait, blijft een goed bewaard geheim, al gaat het volgens Segers om “meer dan 200 miljoen euro”.

Daarnaast werkt Microsoft nauw samen met certified partners, informaticabedrijven die op basis van Microsoft-technologie eigen producten en diensten ontwikkelen. Segers zelf verwijst als voorbeeld naar Business Architects, een bedrijf uit Mechelen dat ook in onze buurlanden heel wat succes heeft met software voor de banksector.

Segers bestelde eind 2004 een studie bij Solvay Business School waarin gesteld wordt dat Microsoft dankzij zijn partnersysteem in België indirect meer dan 5300 mensen tewerkstelt. Onderzoeker Bruno Van Pottelsberghe contacteerde alle 323 Belgische partners met de vraag hoeveel procent van hun personeel dankzij Microsoft aan de slag is. Uiteindelijk liepen slechts 20 antwoorden binnen uit diverse sectoren, met een gemiddelde van 21,2 %. Dat zou betekenen dat alle partners samen voor 5379 indirecte arbeidsplaatsen zorgen. “De studie toont vooral aan hoe Microsoft ook in België een platform aanbiedt waar andere bedrijven hun voordeel kunnen uit putten,” vindt Segers.

Bruno Segers beklemtoont dat de Belgische afdeling en haar partners sterk staan in een aantal niches: “Naast software voor de banksector, zijn we ook naam en faam aan het verwerven als het over logistiek gaat. Als je in België met software een logistiek probleem kunt oplossen, dan zal het overal wel werken. Ook wat betreft media en gezondheidszorg staat België sterk.”

Bill Gates heeft zelf vooral bewondering voor het project rond de elektronische identiteitskaart, zo bleek tijdens zijn toespraak op de Brusselse Heizel. Microsoft levert er de software voor, maar Bruno Segers denkt al verder dan die ene opdracht: “Het is letterlijk een sleutel tot nieuwe mogelijkheden. We hebben in ons land een prachtige breedbandinfrastructuur, maar het ontbreekt voorlopig nog aan toepassingen.”

Raphael Cockx

De EU verplicht Microsoft een afgeslankte versie van Windows op de markt te brengen. Er dreigt een boete van 3,8 miljoen euro. Per dag.Microsoft richt zich steeds meer op de huiskamer. Eind maart 2005 kan men ook in België tv-kijken via de pc.