BIOLOGISCHE KLOK

Wie wel eens een nachtje opgebleven is, weet dat de man met de hamer omstreeks twee uur opdoemt. Op dat ogenblik is de slaperig makende melatonine in het bloed het hoogst, doceert De Standaard-redacteur Pieter Van Dooren in De biologische klok bij mens, dier en plant. Daarin traceert hij onder meer de klok die in het lichaam van elke mens tikt en allerlei processen ritmeert.

De gemiddelde mens slaapt zeven à acht uur. Eén procent van de mensheid komt toe met vier en een half uur per nacht. In die selecte groep vinden we opvallend veel beroemdheden, onder wie de notoire kortslapers Churchill en Edison. Eén procent heeft evenwel nood aan ruim tien uur slaap. Bij het ontwaken ligt de polsslag al 50% hoger dan in het putje van de nacht. De bloedplaatjes gaan meer kleven, wat verklaart waarom het risico op een hartaanval het hoogst is om negen uur.

Ondertussen maken de hormonen vanuit de bijnieren de ontwakende mens alerter. Het concentratievermogen en het kortetermijngeheugen van de doorsnee mens zijn dan ook op hun best tussen negen en elf uur. Voor een job waarbij denken en communiceren van groot belang zijn, zijn de uren tegen de middag erg belangrijk. “Dat er zoveel contracten afgesloten worden tijdens zakenlunches, heeft ook daarmee te maken.”

Na het middaguur klimt de cholesterolspiegel naar zijn dagelijkse piek (zelfs al heeft men niet zwaar getafeld). De aandacht vertoont dan een duik. Niet toevallig gebeuren de meeste arbeidsongevallen tussen 14 en 17 uur. Tegelijkertijd komen wel de spieren op dreef. Halfweg de middag is het slagvolume van het hart het hoogst. We halen dus meer energie uit dezelfde hoeveelheid zuurstof. Lichamelijk is de doorsnee mens in die periode in topvorm. Bijna alle sportrecords sneuvelen dan ook in de late middag of de vroege avond. Meer explosieve sporten kennen hun piek evenwel rond de middag, wanneer het concentratievermogen het hoogst is. Dit geldt onder meer voor schermers.

Tussen 17 en 19 uur zijn de smaak- en reukzin op hun best, net als het gezicht en het gehoor. Nu komt een verfijnde keuken het best tot haar recht. Wijn of alcohol smaken nu niet alleen beter, ze zijn ook minder schadelijk. In het begin van de avond kan de lever het alcoholgehalte in het bloed immers lager houden dan ‘s ochtends. Omstreeks 17 uur is de alcoholbestendigheid het hoogst.

Omstreeks 22 uur ligt de testosteronspiegel van de man op zijn laagst. ‘s Ochtends bereikt deze zijn hoogtepunt. Dit natuurlijk seksuele ritme botst met het sociale ritme van het gemiddeld koppel. “Alleen op zondagochtend vallen beide ritmes samen, en dat is naar verluidt te merken.”

Pieter Van Dooren, De biologische klok bij mens, dier en plant. Davidsfonds, 95 blz., 495 fr. ISBN 9058260178.

LDD