Beter weinig beleid dan slecht beleid

Hoe minder regering, hoe beter het gaat. Het is een opmerking die je dezer dagen wel vaker hoort. Die bewering wordt dan gestaafd door cijfers over de licht stijgende competitiviteit of de economische groeicijfers in de jongste kwartalen.

Het is dan goed om er even op te wijzen dat een concept als de ‘competitiviteit van een land of een economie’ eigenlijk onzin is, en zelfs gevaarlijk. Landen concurreren bij mijn weten niet, tenzij misschien in een oorlog? Ik ken alleen de ‘competitiviteit’ van ondernemingen, organisaties, bedrijven,…

Een groeiend aantal zowel grootschalige als case-based internationale studies tonen hoe langer hoe meer aan dat ondernemingen op lange termijn competitief en succesvol zijn door wat ze doen of niet doen. En niet door externe factoren, inclusief ‘de competitiviteit van hét land of dé omgeving’. Natuurlijk zijn externe factoren niet helemaal onbelangrijk, maar wel een pak minder dan wat de ondernemingen of organisaties er zelf van bakken.

Het is dan ook geen wonder dat in de top van die ‘competitiviteitsrankings’ – als we ze dan toch even ernstig nemen – eigenlijk twee grote categorieën van landen naar voren komen. Eerst en vooral zijn er de landen die vooral niet te veel proberen te doen om hun competitiviteit aan te zwengelen, maar zich eerder toeleggen op een excellente uitvoering van basistaken die wellicht best door de overheid verzorgd worden. In die categorie vind je Hongkong, Singapore, Taiwan, Israël en misschien ook de VS, Australië,…

Een tweede groep bovenaan het lijstje zijn landen die precies wel een grote overheidssector hebben, maar die dan wel aan de hoogste kwaliteits- en productiviteitsnormen moeten voldoen. We hebben het dan over Zweden, Denemarken, Duitsland, Nederland,… Een beetje tussenin, als een goede combinatie van beide, vind je Zwitserland, Luxemburg, Canada, Nieuw-Zeeland,…

Heel wat minder draait het als je een overheidssector hebt met de omvang en het beslag van de Scandinavische landen, maar de kwaliteit van zeg maar vele zuiderse landen. Dat is pas the worst of both worlds. En helaas zit ons land in dat parket. Als de overheid slecht presteert, zoals uit menige studie over België blijkt, dan ben je inderdaad beter af met minder overheid. Hoe minder regering, hoe beter het gaat dus.

Merk ook op dat de meeste van de toppers in deze rankings lang niet de grootste landen zijn (op de VS na, die weleens meer de uitzondering zijn). Heel wat kampioenen zijn kleiner dan België, ja zelfs kleiner dan Vlaanderen of Wallonië. Small is beautiful, maar misschien ook vaak performanter. Wat is er mis met de economische prestaties van Hongkong, Singapore, Denemarken, Luxemburg, Israël, en eigenlijk ook de confederatie Zwitserland of de VS (een federatie van vijftig staten)?

Ondanks de inspanningen van vele dynamische overheidsmanagers en ambtenaren, kreunt België nog altijd onder een buitenmaats grote en ondermaats presterende overheid en een vastgelopen arbeidsmarkt, die al lang geen ‘markt’ meer is, vooral door de overbelasting op arbeid en de subsidiëring van niet-arbeid.

We hebben dringend nood aan duidelijke strategische keuzes en een doeltreffend beleid om uit deze impasse te geraken, tenzij we genoegen nemen om met Afghanistan, Bosnië of Irak te worden vergeleken.

Maar in België is wellicht nog nooit iets drastisch veranderd zonder zware externe druk, zoals in vele mediocre of te rijke bedrijven. Excellente bedrijven daarentegen hebben geen nood aan externe druk. Zij wachten niet op de crisis, en hebben eigenlijk ook geen nood aan een regering (en nog minder aan een zwakke of slechte) of aan ‘de competitiviteit van hun land’ om vooruit te komen. Dat doen zij in de eerste plaats zelf.

De auteur is houder van de leerstoel Strategie en Organisatie aan de Solvay Business School en hoogleraar Strategie aan de Universiteit van Tilburg en de KU Leuven.

PAUL VERDIN

Heel wat minder draait het als je een overheidssector hebt met de omvang en het beslag van de Scandinavische landen, maar de kwaliteit van zeg maar vele zuiderse landen.