“Beter geen akkoord dan een slecht akkoord”

We gaan een hete sociale herfst tegemoet. De onderhandelingen voor het interprofessioneel akkoord zijn nog niet begonnen of de vakbonden hebben al laten weten dat er over een aantal hete hangijzers zelfs niet eens gediscussieerd kan worden. Is het interprofessioneel overleg al dood voor het begonnen is? En wat denken de werkgevers over de keiharde opstelling van de vakbonden? Trends vroeg het aan VBO-voorzitter Luc Vansteenkiste en directeur-generaal Pieter Timmermans.

Geen discussie over tijdskrediet of brugpensioen. Geen inlevering op de loonmarge. En de invraagstelling van de automatische loonindexering blijft taboe. De vakbonden – zowel ACV als ABVV – hebben duidelijk gemaakt wat ze van het komende sociaal overleg verwachten: een regelrechte confrontatie. De vraag rijst welke houding het Verbond van Belgische Ondernemingen ( VBO) zal aannemen. Kiest de werkgeversfederatie voor een defensieve aanpak of gooit ze net als de vakbonden een aantal duidelijke eisen op tafel?

“Een sociaal akkoord moet voor ons een win-winsituatie worden,” antwoordt Pieter Timmermans, directeur-generaal van het VBO. “De sociaal-economische situatie verschilt ten opzichte van een aantal maanden geleden. Bedrijven werken in een totaal andere omgeving. Wat voor ons belangrijk blijft, is de discussie rond loonevolutie, loonnorm en loonkosten. Dat is de pijler van heel het verhaal. Het is immers de basis van de werkgelegenheidscreatie. En daar zijn we verkeerd bezig: de activiteitsgraad daalt licht, de werkloosheid neemt toe, terwijl we de werknemers een perspectief willen bieden.”

Luc Vansteenkiste werd begin dit jaar voorzitter van het VBO en heeft zich sindsdien goed laten inwerken in de sociale dossiers. Maar vanuit zijn rijke ondernemerservaring bij Recticel hoeft hij geen lessen te krijgen over de kritieke economische situatie. “11 september 2001 is niet de oorzaak, maar de versnellingsfactor geweest van wat al lang aan de gang was. We maken een aantal fundamentele veranderingen mee. Het houdt onder andere verband met de uitbreiding van de Europese Unie naar het oosten. Het IJzeren Gordijn is meer dan tien jaar geleden gevallen, maar iedereen was daar blijkbaar bang voor. Net zoals nu met de uitbreiding van de Unie. Die uitbreiding zal zich op een diepgaande manier doorzetten. Eén van de gevolgen is dat avontuurlijke ondernemers nog verder naar het oosten zullen trekken. Bijvoorbeeld niet meer naar Hongarije, Polen of Tsjechië, maar naar Roemenië of Moldavië.”

Vansteenkiste kan het weten, want zijn Recticel is in heel wat Oost-Europese landen aanwezig. Beangstigend is de impact die die evolutie heeft op Duitsland. “De Duitse economie heeft het de voorbije zes maanden zeer slecht gedaan. Dat negatieve economische klimaat heeft ook zijn impact op het consumptiegedrag. In Duitsland hebben we in onze sector de consumptie op zes maanden tijd zien dalen met 10% tot 20%. Dat heb ik nog nooit meegemaakt. De mensen kopen geen goederen meer. Daardoor komen we in een dubbele spiraal terecht. Enerzijds zakken de volumes en anderzijds beslissen de bedrijven om competitiviteitsredenen zich definitief in landen als Tsjechië te vestigen. De werkgelegenheid daalt daardoor en de koopkracht ook. Zo kom je in een spiraal terecht. Voor België is Duitsland een belangrijke economische partner. Wij voelen de vertraging bij de oosterburen dus aan den lijve.”

LUC VANSTEENKISTE (VOORZITTER VBO). “We zitten in een vreemd economisch klimaat. Zes maanden geleden sprak iedereen nog van 1,5% groei in België voor dit jaar en voor 2003 werd zelfs het cijfer van 3% genoemd. Maar nu zitten we tussen 0,6 en 0,9% en gaan we een onzeker 2003 tegemoet.”

PIETER TIMMERMANS (DIRECTEUR-GENERAAL VBO). “Vandaar dat we voorzichtig moeten blijven. Op het vlak van het sociaal overleg betekent dit dat we naar een gematigd akkoord moeten gaan.”

VANSTEENKISTE. “Eén van de zaken waar we in elk geval naar uitkijken, is het afsluiten van de begroting door de regering in oktober.”

Iedereen denkt in eerste instantie aan de beloofde belastingverlaging.

TIMMERMANS. “Werkgevers en ook de bevolking willen zekerheid. Beslissingen zijn genomen en die moeten uitgevoerd worden. En dan denk ik ook aan een begroting die oog heeft voor de competitiviteit en werkgelegenheidscreatie. De belastingverlaging voor de ondernemingen is van cruciaal belang.”

Binnenkort wordt het rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) gepubliceerd. Zijn er al indicaties over de inhoud?

TIMMERMANS. “Nog niet echt. We weten dat voor 2001-2002 de onderschatte inflatie een duidelijk effect heeft. Er was een indexeringseffect op de lonen verwacht van 3,1% en het wordt 5%, of een overschrijding van 2%. We zullen ook vergelijken met de evoluties van de loonkosten in het buitenland. We kijken vooral naar Frankrijk en de impact van de 35-urenweek daar. Dan weten we wat we moeten corrigeren en wat niet.”

VANSTEENKISTE. “Alles draait uiteindelijk rond het effect op de loonkosten. In 1990 kocht ik een bedrijf in Oost-Duitsland en de lonen lagen op 20% van die in het westen. Volgens waarnemers gingen die stijgen tot 60% à 80% op drie jaar tijd. In Duitsland dacht men bijvoorbeeld dat de arbeidsintensieve meubelsector naar Oost-Duitsland zou gaan, maar die is naar Polen vertrokken, waar je op 10% van de lonen zat. De lonen in het vroegere Oost-Duitsland liggen nu nog maar op 50%. Men zal nu heel anders moeten redeneren: de opportuniteit is Europa uit te bouwen naar het oosten. Dat is een groeipotentieel dat we in twintig jaar niet meer hebben gehad. Maar dat brengt ook een transitieperiode met zich mee en die wordt lastig. Die analyse dringt niet door in de geesten.

“Zolang de economie goed draaide, groeiden de volumes en stelde men geen vragen. Maar als het om leven en dood gaat, moet je keuzes maken. Ik spreek voor mijn eigen bedrijf. Recticel zou Recticel niet geweest zijn als we de move niet hadden gemaakt. Men vergelijkt vaak met Portugal twintig jaar geleden, maar dat land grenst niet aan het rijkste gebied van Europa. Dat fenomeen wordt onderschat.”

Kan je binnen zo’n onzekere economische context wel een sociaal akkoord sluiten?

TIMMERMANS. “Als we wachten tot 2010, dan hebben we onze job niet gedaan en moeten we naar toestanden als in 1993 met het Globaal Plan. In 2010 zal de arbeidsmarkt totaal anders zijn. Het aantal actieven zal gelijk zijn aan het aantal niet-actieven. Dat heeft enorme consequenties voor de leefbaarheid van de sociale zekerheid en voor onze economische groei. Het debat rond de activiteitsgraad moeten we openen. We mogen de mensen nu geen rad voor de ogen draaien. We mogen onze kop niet in het zand steken.”

Makkelijk gezegd, maar wat doe je dan met de houding van de vakbonden: over het brugpensioen kan niet worden gediscussieerd. Ze hebben zelfs al steun gekregen van federaal minister van Arbeid Laurette Onkelinx.

VANSTEENKISTE. “Ik ben altijd verrast dat ministers zich uitspreken over zulke zaken. Zeker als het verstandige ministers zijn, want het is zeker niet opportuun om dat te doen.”

Kan je eigenlijk nog zaken op tafel brengen?

VANSTEENKISTE. “Als de vakbonden enkel met dogma’s afkomen, dan moeten we niet eens beginnen met het overleg.”

De afschaffing van de loonnorm koppelen aan de loonindexering, is dat een mogelijke piste?

VANSTEENKISTE. “Zodra er iets anders mogelijk is dan het huidige standpunt dat er niet aan de index mag worden geraakt, is dat geen probleem. We kunnen daar dan wel over praten… zonder een minister erbij.”

TIMMERMANS. “Niet raken aan de index en willen praten over vrije loononderhandelingen zonder norm, dan lopen we van de eerste vergadering vast.”

Brengen jullie het systeem van de automatische indexering sowieso op tafel?

VANSTEENKISTE. “De index en de loonnorm zijn aan elkaar gekoppeld. Daarmee hebben we genoeg gezegd. In 1996 heeft de wetgever het nodig geacht de index niet af te schaffen en de loonnorm in te voeren. We gaan de wetten respecteren en die elementen hangen samen. Ik herhaal het: als dat niet het geval is, zal het een zeer kort gesprek worden.”

ACV-topman Luc Cortebeeck wil de syndicale vertegenwoordiging van de sociale agenda halen en daarmee naar de politiek stappen. Want denkt u daarvan?

TIMMERMANS. “Het is een traditie dat de relatie werknemers-werkgevers via CAO’s wordt opgelost. Als iedereen die ACV-houding gaat aannemen, dan hebben we problemen. Je kan toch niet verwachten dat er in een klein bedrijf 80% van de werknemers beschermd zijn. Dan schiet er van flexibiliteit bijna niets over.”

Een ander thema dat regelmatig opduikt, is de gelijkschakeling van het statuut arbeiders-bedienden.

VANSTEENKISTE. “Wij zijn klaar om daarover te onderhandelen. Het lijkt me eerder dat de discussie daarover vooral onder vakbonden wordt gevoerd. Wat we niet willen, is dat we in een superstatuut terechtkomen met de beste elementen uit beide statuten.”

We stuiten uiteraard op het klassieke spel: iedereen neemt zijn posities in. Toch lijken de standpunten nu veel harder. Bovendien heeft het ABVV met Mia De Vits een nieuwe voorzitter die op de vingers zal worden gekeken. En dan hebben we het nog niet over de interne problemen bij het ABVV, met de affaire-Faust. Mia De Vits zal moeilijk kunnen terugkomen op haar scherpe taal.

TIMMERMANS. “Mia kent al twintig jaar het klappen van de zweep en ze zal zeker wel weten hoe de krachtsverhoudingen in haar organisatie zijn. Ik zou daar niet op vooruitlopen. Over de zaak- Faust speek ik me zeker niet uit. Men heeft mij ooit gevraagd of dit een effect zal hebben op de onderhandelingen en of we dit gaan gebruiken. Neen, dat is een interne zaak van het ABVV.”

De Vits is zeer scherp geweest. Eigenlijk heeft ze gezegd dat ze over zo goed als niets wil praten.

TIMMERMANS. “Ik denk dat het belangrijk is dat de vakbonden weten dat we voor een cruciaal moment staan. Het is niet meer de 2% of 3% groei van een paar jaar geleden. Dat heeft een effect op de werkgelegenheid en dat belangt de vakbonden ook aan. Ik denk dat ze alle voordeel hebben bij een goed akkoord dat de welvaart van dit land kan bevorderen.”

Beseffen de vakbonden wel écht dat het er conjunctureel allesbehalve rooskleurig uitziet?

TIMMERMANS. “Dat beseffen ze. Ik denk dat ze nu beseffen dat ze er alle belang bij hebben om de werkgelegenheid te stimuleren en niet af te bouwen.”

VANSTEENKISTE. “Eén van de thema’s die ik heb aangehaald is dat we grote schokgolven in de werkgelegenheid moeten opvangen. Dat gebeurt door te luisteren naar de klachten en wensen van werkgevers en werknemers. Werkgevers moeten hun verantwoordelijkheid opnemen. Ik heb het moeilijk met de verhalen over bedrijfsleiders die 10.000 mensen ontslaan en als de beurs twee jaar stijgt er 5000 aanwerven. Zoiets mag geen normaal gedragspatroon zijn. Ik denk dat we dit voor ogen moeten houden: hoe kunnen we de werkgelegenheid verbeteren en niet denken of we dat moeten doen ten koste van de werknemers of de staat.”

TIMMERMANS. “Ik leg de nadruk op het effect van de fiscale hervorming: een nettotoename van 0,8% koopkracht of 1 miljard euro. Als de vakbonden daar al geen rekening mee willen houden… Als we die 1 miljard euro hadden moeten omzetten in brutoloonstijgingen om dezelfde koopkrachtcreatie te realiseren, dan moesten er tienduizenden mensen op straat worden gezet. Men onderschat wat het betekent dat vanaf januari 2003 de crisisbelasting wordt afgeschaft: dat zie je meteen op de loonfiche. Dat moet volstaan.”

Wat met de overschrijding van de loonnorm? Moeten achterstallige percentages worden ingehaald?

TIMMERMANS. “De wet is de wet. Die wet van 1996 bevat drie artikels. Eén: we maken een raming voor de komende twee jaar. Twee: wat is de overschrijding in de voorbije twee jaar? Drie: we maken het verschil tussen beide. De CRB zal wel zeggen wat we mogen verwachten voor de komende twee jaar en dan zal het aan de sociale partners zijn om daar conclusies uit te trekken.”

Als je er als sociale partners niet uit geraakt, dan moet de regering op de proppen komen met een loonmatiging net voor de verkiezingen. Dat is ook niet evident en kan weinig vertrouwen wekken bij u. Toch een reden om een akkoord te sluiten?

VANSTEENKISTE. “Ik heb liever geen akkoord dan een slecht akkoord. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen, ook de regering, of we nu voor verkiezingen staan of niet. De enige mogelijkheid om er méér uit te halen, is de economie te doen groeien.”

TIMMERMANS. “Ik wil de nadruk leggen op de kwaliteit van de arbeid. Dat aspect krijgt volgens mij onvoldoende aandacht. Voor de vakbonden is dit een belangrijk dossier. Daar hebben wij geen probleem mee, want werknemers moeten in een goede sfeer werken. Daarom ook dat we van werkgeverszijde op een constructieve manier hebben meegewerkt aan een regeling rond het tijdskrediet. Ons standpunt is echter: rechten aan beide kanten en plichten aan beide kanten. We moeten een evenwicht kunnen vinden.”

Sluit een versoepeling van de regeling over de overuren daarbij aan?

VANSTEENKISTE. “We hebben dat ook al bij de vorige onderhandelingen naar voren geschoven. We stellen een aantal wensen van de werknemers zelf vast. Sommigen willen een beetje bijverdienen omdat ze bijvoorbeeld aan het bouwen zijn. Zulke maatregelen spelen in op wat leeft op het terrein. Het is niet de bedoeling om te zeggen: iedereen 37 uur en onbeperkt in overuren. Je moet de regels aanpassen aan het individu. Regelgeving is belangrijk, maar ze moet in de huidige omstandigheden van de economie flexibel worden opgevolgd. Wie op 55 wil stoppen, mag dat. En wie op 55 nog tien jaar wil werken, moet dat ook kunnen doen.”

TIMMERMANS. “We hebben de voorbije jaren wat overgereglementeerd. Je kan ook niet alles toelaten. Er zijn veel soorten ondernemingen en veel soorten bazen. Er moet een evenwicht zijn aan beide kanten.”

Alain Mouton

Guido Muelenaer

alain.mouton@trends.be

“Als de vakbonden enkel met dogma’s afkomen, dan moeten we niet eens beginnen met het overleg.” (Luc Vansteenkiste)

“Als we wachten tot 2010, dan hebben we onze job niet gedaan en moeten we naar toestanden als in 1993 met het Globaal Plan.” (Pieter Timmermans)

“Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen, ook de regering, of we nu voor verkiezingen staan of niet. De enige mogelijkheid om er méér uit te halen, is de economie te doen groeien.” (Luc Vansteenkiste)

“Ik leg de nadruk op het effect van de fiscale hervorming: een nettotoename van 0,8% koopkracht of 1 miljard euro. Als de vakbonden daar al geen rekening mee willen houden…” (Pieter Timmermans)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content