Beste regeringsleden, ontkenning is geen winnende strategie

De auteur is hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

Iedereen heeft het moeilijk met slecht nieuws. Ik heb aan mijn zevenjarig zoontje ook nog niet durven zeggen dat Johan Museeuw blijkbaar niet alleen op fruitsap en spaghetti koerste, maar ook wel eens werd opgezweept door wespen. Waarom onze helden van hun voetstuk halen? Verdringing en selectieve informatie zijn een bekend fenomeen in de beleggerswereld. De tak van de ‘ behavioral finance‘ heeft heel wat onderzoek gedaan naar het gedrag van beleggers en de manier waarop zij bepaalde relevante informatie weigeren op te nemen in hun beslissingscriteria. Iemand die positief is over de vooruitzichten van een aandeel of economie, heeft het moeilijk om die mening bij te stellen als er zich tegengestelde informatie aandient.

De week van ‘Comical Alan’. Een goed voorbeeld van dat soort verdringing zagen we deze week in de VS, met drie verklaringen van Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank. “De Amerikaanse economie is sterk genoeg, en zal niet worden afgeremd door de stijgende olieprijzen. De gezinnen verkeren in een redelijk goede financiële gezondheid en de huizenprijzen zijn niet overdreven duur.”

De economische logica van Greenspan is even grensverleggend als dat men in de geneeskunde zou gaan verklaren dat je nooit jong genoeg kan zijn om te starten met roken, of dat je best wat pinten pakt om je moed in te drinken voor je in het weekend gaat rijden. Het doet wat denken aan ‘ Comical Ali‘, de Irakese minister van Informatie tijdens het Saddam Hoessein-tijdperk.

In werkelijkheid staat het Amerikaanse consumentenvertrouwen vandaag lager dan na de aanslagen van 11 september 2001. Het ‘cheerleaden’ van Comical Alan stemt met andere woorden helemaal niet overeen met de dagelijkse realiteit. Zodra de verkiezingen zijn afgelopen, zullen er ongetwijfeld méér negatieve berichten komen over de Amerikaanse economie, waarna de dollar nog sneller zal afglijden.

In dat opzicht was de opmerking van Robert McTeer, een van de directeuren van de Amerikaanse centrale bank, opmerkelijk. Hij verklaarde op 21 oktober: “Voor de toekomst is er maar één mogelijke richting voor de dollar: neerwaarts…” Als een bedrijfsleider iets gelijkaardigs zou vertellen over het aandeel van zijn bedrijf, dan is de uitgang te klein…

Stijgende olieprijzen en afglijdende dollar. In ons land heeft nu ook de regering van Guy Verhofstadt de duurdere olie ontdekt. Maar ook hier is iedereen nog in de fase van de ontkenning.

“We kunnen het allemaal wel opvangen,” zo lijkt het regeringsmotto: een stookoliefonds voor de gezinnen, wat lagere accijnzen voor de dieselrijders. Dat, terwijl diezelfde regeringslui een week eerder de bedrijfswagens nog eventjes duurder maakten, om de stoute pendelaar die het openbaar vervoer niet neemt nog wat meer de duimschroeven aan te halen. Aan de ene kant wil de overheid autorijden ontmoedigen, aan de andere kant zou ze het effect van de stijgende olieprijzen willen temperen? De stijgende prijzen zijn toch net een manier om wereldwijd het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen? Is het dat niet wat onze regering ook wil? Extra druk om alternatieve energiebronnen definitief te laten doorbreken, om de emissies te verminderen en de Kyoto-verbintenissen haalbaar te maken?

Wedden dat we binnenkort trouwens een nieuwe fase in het rouwproces te zien krijgen: woede. Als de olie nog wat duurder wordt, zal dat de schuld zijn van de Chinezen, van de olieproducerende landen (de Opec) en natuurlijk van George Bush en zijn oorlog in Irak… Maar ook in de VS zal de ontkenning overgaan in woede. Zodra duidelijk wordt dat het toch wat meer is dan een ‘ soft patch‘ en in 2005 de kansen op een recessie groeien. Beleggers beginnen dat scenario trouwens meer kansen te geven. De Amerikaanse dollar is daardoor aan zijn volgende etappe begonnen, richting 1,40 tegenover de euro – het laagtepunt van de dollar tijdens de jaren negentig.

Ons lot in eigen handen nemen. Na ontkenning en woede, volgt depressie en ten slotte aanvaarding. Waarom niet zo snel mogelijk naar dat laatste gaan? In plaats van passief de zaken af te wachten, kan ons land beter een leidende rol trachten te spelen in het energievraagstuk. Kunnen we onze universiteiten en bedrijven niet mobiliseren om de handen in elkaar te slaan? Een dichtbevolkte regio met energie-intensieve sectoren, dat is voor energietechnologie zoals destijds de druk op een dunbevolkte regio zonder telecominfrastructuur om draadloze communicatietechnologie te ontwikkelen (Finland/ Nokia). De werkgroepen die zich nu buigen over populistische accijnsverlagingen kunnen hun energie beter steken in de heroriëntatie van de energiepolitiek van ons land. Tussen haakjes: de regering kan ook beter stoppen met ontkennen dat ze er niet in slaagt om het budget van de ziekteverzekering te controleren, nog vóór de vergrijzingsschok begonnen is.

Het is blijven ontkennen, of aanvaarden en starten met een echte oplossing. Anders kunnen we over tien jaar weer filosoferen over Ierse of Finse (economische) modellen. Het gemeenschappelijke kenmerk van deze succesvolle landen is dat ze ontkenning geen winnende strategie vonden, maar door aanvaarding en actie hun economie op het goede spoor hebben gezet.

Geert Noels

Geert Noels