“België staat er veel beter voor dan Griekenland”

De Vlaamse regering en de Europese investeringsbank (EIB) zijn een gesprek begonnen over de modernisering van de Vlaamse economie. De bank zou geld lenen aan een Vlaams fonds dat de operatie moet helpen te realiseren. “Ik wil wel concrete projecten zien”, benadrukt EIB-voorzitter Philippe Maystadt.

We ontmoeten de voormalige federale minister Philippe Maystadt vlak nadat hij rond de tafel heeft gezeten met Vlaams minister-president Kris Peeters, die hij, grappig genoeg, steevast president Peeters noemt. Beide heren voerden een eerste verkennende gesprek over de toekomst van onze economie en over de rol die de Europese investeringsbank kan spelen in haar modernisering. De eerste vraag ligt voor de hand.

TRENDS. Waar hebt u het precies over gehad met minister-president Peeters?

PHILIPPE MAYSTADT (VOORZITTER EIB). “De Vlaamse regering en de EIB zijn zojuist het debat begonnen over de omvorming van de Vlaamse economie. President Peeters heeft gelijk dat er een industriële basis moet blijven bestaan, want anders houdt een diensteneconomie het niet uit. Ik was erg verwonderd in de krant te lezen dat de werkgelegenheid in de Vlaamse industrie tussen 1980 en 2009 van 28 naar 15 procent is gedaald.

” President Peeters wil een fonds in het leven roepen voor de transformatie van de Vlaamse economie. Voor hem moeten er nieuwe producten komen. Neem de autoassemblage. Vlaanderen zit daar zwaar in het defensief. Voeg er echter onderzoek en innovatie aan toe, en je hebt een heel ander plaatje. Het geld van de EIB zou moeten dienen om de omvorming te helpen versnellen.”

De EIB leende vorig jaar een recordbedrag van 79 miljard uit en opmerkelijk genoeg steeds meer aan bedrijven.

MAYSTADT. “De kmo’s waren goed voor 13 miljard. Daarvoor werken we via de banken als tussenpersoon en is een nieuw type contract opgemaakt dat een grotere transparantie waarborgt. Het vermeldt het financiële voordeel voor de onderneming en laat ons toe te controleren of de kmo het geld wel degelijk heeft gekregen. Het is ook contractueel bepaald dat de banken de begunstigde moeten meedelen dat het geld van de EIB komt. Dat heeft een belangrijk psychologisch aspect: de ondernemingen tonen dat Europa meer is dan verplichtingen en regels, en dat de EU ook voordelen meebrengt.

“Bij de grote bedrijven gebeuren de leningen rechtstreeks. En het is inderdaad opmerkelijk dat in 2009 het percentage leningen dat naar ondernemingen ging sterk is gestegen. Die percentages bedroegen enkele jaren geleden telkens een derde voor de overheid, de kmo’s en gemeenten, en de grote bedrijven. Die nemen vandaag 42 procent voor hun rekening, tegen 34 voor de kmo’s en de gemeenten, en slechts 24 voor de overheid.”

Dat komt omdat de banken te weinig uitlenen, niet?

MAYSTADT. “Dat was zeker zo in de ergste maanden van de crisis, maar de toestand lijkt zich te normaliseren. Zelf hoop ik minder te kunnen uitlenen. Merkwaardig voor een bankier. (lachje) Dat zou tegen 2011 mogelijk moeten zijn en betekenen dat de banken weer in een normaal ritme en tegen normale voorwaarden hun rol van geldverschaffer spelen.”

Kreeg u een vraag om direct te investeren in de banksector?

MAYSTADT.(prompt) “Neen. Wij mogen dat niet doen.”

Hoe zat het in 2009 met Vlaanderen?

MAYSTADT. “We zijn er actief in de sectoren energie, water en sociale huisvesting. Fluxys is al jaren klant en we verstrekten leningen voor de gasterminal in Zeebrugge. Deze keer ging het over een lening van 400 miljoen voor de vernieuwing en het veiliger maken van zijn netwerk. Belwind kreeg een lening van 200 miljoen voor windmolens in de Noordzee en Dexia van 150 miljoen voor kleinere projecten van hernieuwbare energie, die ze doorsluizen naar kmo’s en gemeenten. Er staan voor dit jaar nog twee projecten met windmolenparken op stapel: C-Power en Eldepasco.

“We werken al jaren met Aquafin, dat aan zijn zevende lening toe is. De sociale huisvesting in Vlaanderen kreeg voor de tweede keer geld, een lening van 200 miljoen. En voor de eerste keer in België heeft de EIB een overeenkomst gesloten met een ziekenhuis. Dat doen we al in veel andere landen. Het universitaire ziekenhuis Gasthuisberg in Leuven leent van ons 325 miljoen gespreid over jaren. Het contract voor de eerste schijf van 40 miljoen wordt na dit interview getekend.”

Heeft de Vlaamse regering geld gevraagd voor Opel Antwerpen? Voor de ontwikkeling van milieuvriendelijker wagens?

MAYSTADT. “Neen. Van andere landen hebben we wel al verschillende vragen gekregen. In 2009 leenden wij 4,7 miljard uit voor de ontwikkeling van properdere wagens via het door de EIB opgerichte ECTF-programma, de European Clean Transport Facility. België moet de juiste benadering kiezen en een niche zoeken. Het hoeft niet noodzakelijk te focussen op de elektrische auto in zijn geheel. Anderen zullen ons allicht voor zijn. Het kan zich specialiseren in een onderdeel ervan, de batterijen bijvoorbeeld, of in het energienetwerk dat nodig is om die wagens te laten rijden.”

Een Vlaams industrieel beleid vindt u dus onontbeerlijk.

MAYSTADT. “Het plan EU 2020 stelt dat onze potentiële groei lager ligt dan in andere delen van de wereld en dat dit komt door een onvoldoende stijging van de productiviteit. We moeten meer en beter investeren in opleiding, onderzoek en ontwikkeling, in verspreiding van innovatie. Overigens, niet alleen Vlaanderen heeft te kampen met die kwesties.

“De Vlaamse demarche beperkt zich niet tot het voorbeeld van de automobielsector. Ik heb over enkele maanden een nieuw gesprek met president Peeters. Hij zal onder meer de chemische industrie vragen naar hervormingsprojecten en wij zullen nadenken over welke rol de EIB kan spelen. We hebben niet over bedragen gesproken (Peeters heeft een fonds van 500 miljoen voor ogen, nvdr). De goede formule vinden, dat is het belangrijkste. Ik wil concrete projecten zien.”

Griekenland keurde een drastisch saneringsplan goed. De Europese Unie wil helpen indien nodig. Het gevaar voor de euro is geweken, niet?

MAYSTADT. “Alle waarnemers zijn het erover eens dat het om een geloofwaardig plan gaat en de Griekse regering toont grote vastberadenheid om haar voornemens waar te maken en het begrotingstekort dit jaar met 4 procent van het bbp terug te dringen. Alleen dat zou de speculatie al moeten ontmoedigen. Toch hebben de Europese staats- en regeringsleiders gewaarborgd dat ze indien nodig een vastberaden en gecoördineerde actie ondernemen om de stabiliteit van de euro te verzekeren.”

Dat kan wel zijn, maar de Duitse minister van Financiën zei ‘geen cent Duits belastinggeld voor Griekenland’. Wat moeten we nu geloven?

MAYSTADT. “Er bestaan formules waarbij belastinggeld niet nodig is. Het komt erop neer dat Griekenland kan lenen tegen intrestvoeten die geen rekening houden met de speculatie tegen het land. Natuurlijk moeten de Grieken meer intrest betalen dan de Duitsers, maar het verschil wordt te groot geacht. Die kloof verkleinen, kan gebeuren door waarborgen van andere lidstaten of van hun grote banken. Verschillende Duitse banken hebben veel geld geleend aan Griekenland en hebben er geen enkel belang bij dat het land zijn schulden niet meer kan afbetalen.”

Welke rol speelt de EIB in dat plaatje?

MAYSTADT. “Wij kunnen de Griekse begroting niet rechtstreeks te hulp schieten. We kunnen wel bepaalde investeringsprojecten van de Griekse staat financieren. We deden dat vorig jaar al voor 1,6 miljard. Overigens kregen ook Litouwen, Hongarije en Roemenië onze steun in 2009. Griekenland kan gebruik- maken van de Europese structurele fondsen als het zelf een deel van de investeringen financiert. De EIB overweegt de Grieken daarvoor te hulp te komen. Het gaat bijkomend om 1 tot 2 miljard leningen. Zo kan het land zijn investeringsprogramma’s voortzetten, wat zijn economie ten goede komt.”

Het Griekse saneringsplan kan het land in een recessie duwen, waardoor het zijn schulden niet zou kunnen terugbetalen. Vreest u daarvoor?

MAYSTADT. “Niet echt, want de negatieve kant van de sanering, een mechanische vermindering van de economische groei, wordt ruimschoots gecompenseerd door de positieve gevolgen ervan. Zoals het herstel van het vertrouwen, dat bedrijven doet investeren en de consument doet uitgeven in plaats van te sparen. We hebben dat ooit in België gekend met het globaal plan (het saneringsplan van de regering-Dehaene uit 1993, nvdr), dat uiteindelijk positieve gevolgen had voor de economische groei. Bovendien kregen de financiële markten weer vertrouwen in ons land, waardoor we goedkoper konden lenen.”

Geldt die analyse ook voor Europa en de Verenigde Staten? Het is te vroeg voor strenge saneringsplannen, hoor je vaak zeggen.

MAYSTADT. “Griekenland is een geval apart waarvoor dringend drastische maatregelen nodig waren. De regeringen van de andere EU-lidstaten moeten de smalle weg bewandelen tussen het gezond maken van hun begroting en het steunen van de economie zolang het herstel broos is. Voor 2010 wordt een beetje economische groei voorspeld. Het is zelfs niet zeker dat we 1 procent groei halen. Het blijft dus opletten geblazen en economische relancemaatregelen, zeker die voor de werkgelegenheid, moeten nog een tijd doorgaan. Vroegtijdig of brutaal herstelmaatregelen afbouwen, is uit den boze. Jaren leven met te grote budgettaire tekorten kunnen we ons evenmin veroorloven.”

Zou het kunnen dat België de Griekse toer opgaat, zoals VBO-voorzitter Thomas Leysen zei?

MAYSTADT. “België staat er toch veel beter voor dan Griekenland, dat dit jaar afstevende op een begrotingstekort van 12,9 procent van het bbp. Dat van België bedraagt niet eens de helft. Wat niet betekent dat we de zaken op hun beloop kunnen laten. België heeft een veel te hoge schuld en moet absoluut vermijden dat de rentesneeuwbal weer aan het rollen gaat.”

Het Internationaal Monetair Fonds inschakelen om Griekenland te helpen, lijkt geen slecht idee. De EU-lidstaten financieren het IMF toch mee, niet?

MAYSTADT. “Ik ben niet bij voorbaat tegen een rol voor het IMF, maar ik zie die complementair aan de Europese inspanningen. Het leveren van technische bijstand bijvoorbeeld, wat het IMF al doet. Hoe dan ook, het leiderschap van de operatie moet bij de EU, bij de Commissie liggen.”

Een Europees Monetair Fonds, EMI, waar onder meer de Duitsers mee akkoord gaan, wat vindt u daarvan?

MAYSTADT.(denkt na en antwoordt behoedzaam) “De Commissie controleert of de lidstaten de grote oriëntaties van het economische beleid en het stabiliteitspact eerbiedigen. Behalve het gebruikmaken van de wortel en de stok, kan een Europese Monetair Fonds daar weinig aan toevoegen. Het zou in elk geval nauw met de Commissie moeten werken.”

Een EMI zou kunnen beletten dat de Grieken chantage plegen in de zin van ‘help ons of we gaan allemaal onderuit’.

MAYSTADT. “Het klopt dat de Commissie zo goed als niet kan dreigen met het intrekken van middelen indien Griekenland zich niet schikt naar haar wensen. Ze zou alleen de toegang van het land tot de Europese structurele fondsen kunnen blokkeren. Het IMF stelt dwingende voorwaarden aan zijn hulp. De Europese instellingen zitten al zo ingewikkeld in elkaar en dus vind ik het geen goed idee een EMI in het leven te roepen dat niet heel nauw zou samenwerken met de Commissie.”

Premier Yves Leterme had het onlangs over een Europees schuldenagentschap. Europese leningen zouden de intrestvoeten voor bijvoorbeeld Griekenland verlagen.

MAYSTADT. “Het idee leeft al zo’n tien jaar. Alle landen van de eurozone met één type obligaties doen werken, zou een markt creëren die met de Amerikaanse kan wedijveren. Tot nog toe is er niets van in huis gekomen en dat dreigt zo te blijven omdat lidstaten, zoals de Duitse, hun leningen iets duurder betalen als ze via een Europees schuldenagentschap moeten passeren.”

Eind 2011 loopt uw mandaat als EIB-voorzitter af. Enkele maanden voordien zal uw collega Jean-Claude Trichet van de Europese Centrale Bank de fakkel hebben doorgegeven. Dat wordt een nieuwe benoemingsronde.

MAYSTADT. “Waarschijnlijk, maar daar kan ik niets over kwijt.”

Wilt u uzelf niet opvolgen?

MAYSTADT. “Ik ben de eerste voorzitter van de EIB die uit een kleine lidstaat komt. Traditioneel gaat de job naar iemand uit een groot EU-land omdat zij de voornaamste aandeelhouders van de bank zijn. De statuten van de bank laten een nieuw mandaat toe, maar je moet je niet vasthangen aan een job. Tijdens de twaalf jaar als voorzitter van de EIB zal ik hebben bijgedragen tot de omvorming van de bank. Wij hebben haar activiteiten gediversi-fieerd en meer in de lijn gebracht met de grote doelstellingen van de EU. De EIB heeft alleen zin als ze iets anders doet dan de gewone banken. En ze is even solide gebleven, dat kan ik u verzekeren.”

De overheid krijgt weer een grotere rol in de economie. Kan de EIB daarbij een belangrijkere rol spelen?

MAYSTADT. “Ze moet de grote doelstellingen van Europa blijven steunen en zich eraan aanpassen als die veranderen. Enkele jaren geleden was nog weinig sprake van de klimaatverandering. Toen Europa de opwarming van de aarde als een prioriteit is gaan beschouwen, heb ik mijn medewerkers opgedragen dat ook te doen. We leenden vorig jaar 17 miljard die rechtstreeks te maken hebben met minder uitstoot van broeikasgassen. Voor 2010 heb ik de doelstelling op 20 miljard gelegd.”

Wat na 2011? Terug naar de politiek?

MAYSTADT.(prompt) “Neen. Neen. Ik zal wel andere mogelijkheden hebben om me bezig te houden.” (lachje)

Door Boudewijn Vanpeteghem en Daan Killemaes. Foto’s Jelle Vermeersch.

“Het is opmerkelijk dat

in 2009 het percentage leningen dat naar ondernemingen ging

sterk is gestegen”

“De doelstelling ligt

in 2010 op 20 miljard investeringen tegen broeikasgassen”