België heeft 14 kolonies gehad

Wat begon als een eigenzinnige verzameling van ondernemer Patrick Maselis, is uitgegroeid tot een lijvig naslagwerk over de Belgische kolonisatiegeschiedenis.

Patrick Maselis, Van de Azoren tot de Zuidpool – Alle Belgische kolonies in de zes continenten (1451-1916). Roularta Books, 424 blz., 37,50 euro.

Op 27 november 2005 volgt een tentoonstelling in het kasteel van Rumbeke bij Roeselare, met een overzicht van de Belgische koloniale geschiedenis van 1451 tot 1916.

“Aan om het even wie in Emboma die Engels spreekt.

Samen met 115 zielen – mannen, vrouwen en kinderen – ben ik zonet aangekomen in Nisanda, komende vanuit Zanzibar. We zijn totaal uitgeput en de hongerdood nabij omdat wij niets kunnen kopen van de lokale bevolking.”

Henry Morton Stanley mocht van geluk spreken dat zijn noodkreet tijdig de bewoonde wereld bereikte. Anders was de journalist en ontdekkingsreiziger uit Wales wellicht van honger omgekomen op enkele kilometers van zijn einddoel. Toch betekende de expeditie een grote ontgoocheling voor Stanley, want hij had niet de mythische bronnen van de Nijl ontdekt. In plaats van de Nijl, had hij al die tijd de Congo-rivier gevolgd. De historische brief van de man die eerder wel al dokter David Livingstone had teruggevonden, is meer dan 128 jaar later een van de pronkstukken uit de verzameling van Patrick Maselis.

Er zit nog veel meer fraais uit Congo in de bankkluis van de Roeselaarse ondernemer. Zo valt meteen een klein groen boekje op. Het werd vanuit Londen opgestuurd naar David Livingstone, die in 1852 aan zijn eerste expeditie naar Zuid-Congo begonnen was. Koeriers brachten alle post voor Livingstone naar een eilandje in de Zambezi-rivier en begroeven het zoals afgesproken onder een baobab. Bij zijn terugreis één jaar later hield Livingstone halt bij de boom om er zijn post door te nemen. Het groene boekje nam hij mee op het vervolg van zijn reis en dat kwam decennia later in de handen van Maselis terecht.

De postgeschiedenis van Congo van voor 1885 was het eerste eigenzinnige thema dat Maselis kon boeien. Al vlug groeide ook zijn interesse voor de ontstaansgeschiedenis van al onze kolonies. Leerden wij nog op school dat België ooit drie kolonies had (Congo, Rwanda en Burundi), de teller van Maselis stokt pas op veertien. Al in de vijftiende eeuw zetten Vlaamse kolonisten voet aan de grond op de Azoren. Maar ook in Nieuw-Zeeland, Brazilië, Guinea en Guatemala spraken we ons woordje mee. De huidige president van Guatemala, Oscar Berger, is een rechtstreekse afstammeling van de Belgische kolonisten die daar al in het midden van de negentiende eeuw een kolonie oprichtten. Nederlanders zullen het wellicht niet graag horen, maar vooral Walen hebben New York gesticht. Maselis is ook eigenaar van een van de zeven handtekeningen van gouverneur Peter Stuyvesant (een Noord-Nederlander) die nog in privé-bezit zijn.

Vijf jaar geleden besefte Maselis dat hij op een schat aan informatie zat waar niemand weet van had. De 175ste verjaardag van ons land leek hem het geschikte moment om zijn boek Van de Azoren tot de Zuidpool uit te brengen. Daarin gunt hij de lezer niet alleen een blik op zijn verzameling, ook een tiental andere collectioneurs verleenden hun medewerking. Omdat het encyclopedische werk niet al te zwaar op de maag zou blijven liggen, opteerde Maselis voor een massa afbeeldingen en foto’s. Met zijn boek hoopt hij zoveel mogelijk mensen warm te maken voor de postgeschiedenis. Een thematische tentoonstelling met een aantal pronkstukken dient hetzelfde doel. Voor 1850 was de post de enige mogelijkheid om met elkaar over grote afstand te communiceren. Wie wil weten in welke omstandigheden onze voorouders leefden, moet het antwoord dus wel gaan zoeken in de postgeschiedenis.

D.V.T.

D.V.T.