BELGIE BANKROET ?

De staatsschuld wordt zwaarder

Het zal wennen worden binnen vijf jaar, met al die nieuwe bankbiljetten in onze portemonnee. De tijd is voorbij dat het geld opgesmukt werd met de beeltenis van figuren uit de nationale geschiedenis en de kunsten ( Mercator, Gezelle, Ensor,…). Nu krijgen we Europese bruggen, bogen en gewelven. Binnen vijf jaar is het definitief gedaan met de nationale figuren.

Eind vorig jaar verdween het oude briefje van 100 frank met de beeltenis van architect Beyaert. Het verloor zijn waarde als betaalmiddel en werd vervangen door een biljet met het portret van Ensor. Dit was de zesde keer sinds 1945 dat een honderdje uit de circulatie werd genomen. Er zijn landen die het uitzicht van hun bankbiljetten nooit veranderen (zoals de VS) of die hun muntstukken nooit wijzigen (zoals Zwitserland). Er zijn landen die dit om de haverklap doen, zoals België. Ook de Europese Centrale Bank zal vermoedelijk om de tien jaar uitpakken met nieuwe reeksen biljetten en muntstukken.

Het uitzicht van het geld veranderen brengt voor de overheid immers geld op. Van het Beyaert-biljet werden zowat 30 miljoen briefjes niet ingeleverd. In principe kan vervallen papiergeld altijd omgewisseld worden bij de Nationale Bank van België, maar voor een flink deel van de biljetten gebeurt dat nooit. Bijgevolg realiseert de overheid een besparing, elke keer dat het geld van uitzicht verandert.

KOPZORG.

In 2002 houdt de Belgische frank definitief op te bestaan en wordt onze munt vervangen door de euro. Dan zal ook het Ensor-biljet na amper zes jaar zijn waarde verliezen. Het nieuwe briefje van 1000 frank dat later dit jaar geïntroduceerd wordt, zal dan zelfs nauwelijks vijf jaar geldig geweest zijn als betaalmiddel.

Ook alle muntstukken zullen hun waarde verliezen. In tegenstelling tot biljetten, kunnen muntstukken na hun vervaldatum niet meer ingewisseld worden. Elk muntstuk dat de burger vergeet in te leveren, betekent zuivere winst voor de staat. De operatie-euro zal dus vele miljarden opbrengen voor de Belgische schatkist. Daarmee kan de staatsschuld een beetje verminderen, en dat is mooi meegenomen.

Die staatsschuld wordt de grote kopzorg voor de volgende regering. Vandaag kijkt de overheid vooral naar het jaarlijkse begrotingsdeficit, dat volgens de convergentiecriteria van Maastricht niet groter mag zijn dan 3 procent van het bruto binnenlands product (BBP). Volgens diezelfde Maastricht-criteria mag de overheidsschuld niet hoger zijn dan 60 procent van het BBP, maar daaraan wordt veel minder belang gehecht. (In België bedraagt deze schuld meer dan 100 procent van het BBP). Hoe dichter de Europese Monetaire Unie (EMU) nadert, hoe belangrijker evenwel die schuld wordt.

DREMPEL.

Binnen de EMU wordt de omvang van de staatsschuld veel gevaarlijker. Vandaag bestaat er weinig kans dat de Belgische overheid failliet zou gaan : de schuld bestaat immers hoofdzakelijk uit Belgische franken. Men zegt wel eens dat landen die in hun eigen munt lenen, niet failliet kunnen gaan omdat zij altijd geld kunnen bijdrukken. Landen daarentegen met een schuld in buitenlandse munten, of deelstaten die zelf geen geld kunnen drukken, kunnen wel degelijk letterlijk bankroet gaan zoals dat een paar jaar geleden trouwens gebeurde met de Californische provincie Orange County.

Wanneer we de euro invoeren, wordt België een land met een schuld in buitenlandse munt. De waarde van de euro zal immers vooral bepaald worden door de Duitse economie. In feite wordt de euro dus een soort Duitse mark ; net als Mexico vandaag, wordt België dan een land dat een enorme staatsschuld financiert in de munt van een machtig buurland.

Daarom valt te vrezen dat heel wat landgenoten, die vandaag nog beleggen in de Belgische overheidsschuld, hun euro’s veel liever in de Duitse staatsschuld zullen steken. Dat kunnen ze vandaag ook wel, maar dan moeten ze franken omwisselen in marken ; voor veel mensen vormt deze wisselkoerstransactie een te hoge drempel. In de toekomst zal deze drempel echter niet meer bestaan. Wie zal zijn geld nog willen toevertrouwen aan de Belgische overheid, als hij het even voordelig kan lenen aan een andere staat die kredietwaardiger is omdat hij minder schulden heeft ?

FAILLIET.

Vandaag wordt het Belgische kredietrisico in feite geneutraliseerd omdat België, dat altijd geld kan bijdrukken, niet bankroet kan gaan. Dit zal echter niet meer mogelijk zijn als het om euro’s gaat. Binnen de Europese EMU-zone krijgen we dan een situatie die vergelijkbaar is met Canada (waar de provincies onderling concurreren bij de belegger om dezelfde Canadese dollars aan te trekken) of met de deelstaten en counties in de VS (die eveneens lenen in een munteenheid die ze niet zelf uitgeven).

Daarbij wordt de schuldratio een risicofactor waarvoor de belegger een compensatie verwacht. Daarom zal het volle gewicht van de enorme Belgische staatsschuld pas echt goed voelbaar worden wanneer wij over vijf jaar in de EMU stappen, want de Belgische overheid zal slechts aan geld kunnen komen door haar geldschieters hogere interesten te betalen dan buurlanden met een lagere schuldgraad.

Indien België deze hogere interesten niet kan betalen, loopt het gevaar niet langer aan geld te geraken en letterlijk failliet te gaan met het gevolg dat al degenen die vandaag massaal geld hebben geleend aan de staat (van de kleine particulieren tot de Belgische banken) hun geld nooit meer zullen terugzien. Een land met een staatsschuld die meer dan 100 procent van zijn BBP bedraagt, kan daarom in zijn eigen belang maar beter wegblijven uit een supranationale muntunie.

ALEXANDRA COLEN

Alexandra Colen is Kamerlid voor het Vlaams Blok en lid van de Kamercommissie Financiën en Begroting.