Banen behouden is het enige goede sociaal plan”

De gewezen sociaal bemiddelaar Roger Van den Heule zag in zijn carrière tienduizenden banen sneuvelen. Hij begeleidde onder meer Renault Vilvoorde, Sabena en Volkswagen Vorst. “De werknemers van Opel Antwerpen kunnen bij een sluiting best hun eisen niet te hoog leggen.”

Over een sluiting van Opel Antwerpen verschenen al zoveel berichten dat ze bijna onvermijdelijk lijkt. Met de concrete afwikkeling heeft een sociaal bemiddelaar de handen vol. Roger Van den Heule weet er alles over. Eind september trok de Brabander de onderhandelingsdeur na bijna twintig jaar dicht. De sociaal bemiddelaar behandelde onder meer de loodzware dossiers van Renault Vilvoorde, het failliet van Sabena, en de overgang van Volkswagen naar Audi Vorst. Nachtenlange marathonvergaderingen werden een routine. “Nee, ik denk niet dat de werknemers van Opel Antwerpen hun eisen al te hoog moeten stellen.”

TRENDS. Er zijn nogal wat parallellen tussen een sluiting van Opel Antwerpen en die van Renault Vilvoorde. De hoge loonlasten, het scenario van een onderaannemer. Alleen sloeg de aankondiging van Vilvoorde, op 27 februari 1997, in als een bom?

ROGER VAN DEN HEULE. “Ik denk niet dat de lonen in Antwerpen veel hoger liggen dan die bij Opel in Duitsland. Maar bij Renault was dat volgens eigen cijfers wel het geval. De lonen in Vilvoorde waren 30 procent hoger dan in Frankrijk en 70 procent hoger dan in Spanje. Maar wellicht was dat niet doorslaggevend. Renault Vilvoorde lag in verstedelijkt gebied. Er waren geen uitbreidingsmogelijkheden. Renault wilde grotere fabrieken, ook voor de productie van bijkomende modellen.”

Het gevolg van de abrupte sluitingsaankondiging werd de wet-Renault. Werkgevers moeten voortaan veel omzichtiger te werk gaan. Hoe kan de aankondiging van de sluiting van Opel Antwerpen in het kader van die wet-Renault?

VAN DEN HEULE. “Men mag niet meer spreken van ontslagen. Men moet spreken van ‘de intentie tot sluiting’. Maar dan kan men het lang trekken voor een sociaal plan tot stand komt. Dat is een zwakte in de wet-Renault. Voor die procedure tussen de informatie- en de consultatieronde is er juridisch geen eindpunt gezet. Men kan dat blijven rekken. Het is aan de werkgever om te bewijzen dat hij alles in acht heeft genomen. Maar dat kunnen de vakbonden gemakkelijk aanvallen. Is de informatieronde al dan niet gedaan? De directie vindt dat ze alles gedaan heeft. De vakbonden vinden dat de informatieronde nog niet is uitgeput. Dat is een hiaat in de wetgeving. De werkgever moet het bewijs leveren, begin maar. En daarna begint dan nog eens de consultatieronde.”

Bij afdankingen zijn de werkgevers altijd kop van Jut. Waarom bespelen de vakbonden de media gemakkelijker dan de werkgevers?

VAN DEN HEULE. “Vakbonden zijn altijd bereid om hun visie te brengen. Liefst nog voor de televisie. Ik heb daar niets op tegen. Ze hebben dat recht. Maar als één vakbond spreekt, dan willen ook de twee andere aan het woord komen. Terwijl werkgevers zeer, zéér terughoudend zijn om hun mening in de media te verkondigen. Ze willen niet op zere tenen trappen. Dat kan het conflict nog verharden. En werkgevers hebben een schuldgevoel bij een sluiting, een collectief ontslag. Ze zetten niet graag 100 mensen op straat. Maar dat schuldgevoel mag niet beletten dat ook zij hun standpunt moeten geven.”

Hebt u dat schuldgevoel ervaren?

VAN DEN HEULE. “Zeker. Bij Renault hebben ze een zeer goed sociaal plan gemaakt. Eigenlijk om de zonde van de sluiting af te kopen, het slechte gevoel. Maar het is niet alleen sociaal medeleven. Die bedragen zijn voor een stuk een marketingmiddel. Het gebeurt om commerciële redenen. Ze willen vermijden dat de goede naam van het merk verdwijnt. Mensen reden toen rond met een sticker op de auto ‘dit is mijn laatste Renault’. Renault heeft dan heel goede voorwaarden gegeven. Bij wie was de slogan het eerst weg? Bij de eigen werknemers! Want zij kregen zeer goede voorwaarden. Hoe groter het bedrijf, hoe meer marketing er achter kan zitten.”

Het gevolg is toch dat de werknemers na een sluiting heel veel krijgen?

VAN DEN HEULE. “De bedragen bij Renault Vilvoorde lagen al hoog. Enkele mensen met meer dan 35 jaar dienst, kregen tot 50.000 euro bruto als vergoeding. Iedereen die 50 jaar werd in de periode van de CAO, kreeg brugpensioen. Dus het brugpensioen begon de facto op 48 jaar. Iemand die 2500 euro netto verdiende, kreeg 1000 euro werkloosheidsvergoeding. Plus 60 procent van dat verschil met het nettoloon. Dus 900 euro van 1500 euro. In totaal een brugpensioen van 1900 euro.”

Hoe verklaart u dan de teneur over sociale bloedbaden? Het gros van de mensen vindt werk en verdwijnt met riante ontslagpremies?

VAN DEN HEULE. “Bij Renault vonden alle bedienden weer werk. Van de arbeiders bleef drie procent werkloos. Dat is dus praktisch een volledige oplossing. Maar een ontslag is nooit goed voor het moreel. Het behoud van een baan blijft uiteindelijk het enige goede sociaal plan, hoe riant ook de ontslagpremie. Trouwens, dat brugpensioen voor bedienden klinkt mooi, maar ze krijgen geen eindejaarspremie meer, geen dertiende maand, geen vakantiegeld, geen opslag behalve de index. Veel mensen hebben nog kinderen ten laste als ze ouder dan vijftig zijn. Die kinderen gaan naar de hogeschool, de universiteit. Met dát loon is het niet zo riant. Het is geen bloedbad, maar het blijft toch een aderlating. Voor iedereen die ontslagen wordt.

“Werkgevers moeten een coherent plan opstellen. Bij Renault hebben ze een heel goed plan gemaakt. Waarom was dat plan coherent? Er was iets voor de jongeren. Voor de bruggepensioneerden. Er was iets voor alle leeftijden. De volledige populatie van Renault was erbij betrokken. Ook de VDAB van Vilvoorde heeft heel mooi werk geleverd. Maar het blijft een sluiting. Het behoud van een baan is het beste sociale arrangement dat er bestaat.”

Bij de sluiting van Volkswagen Vorst was er geen coherent plan. Dat verklaart mee het hogere aantal blijvende werk-lozen?

VAN DEN HEULE. “De ontslagvoorwaarden bij Renault waren zeer goed. Maar ze zijn geklopt bij de overgang van Volkswagen naar Audi. Maar die hebben geen coherent plan gemaakt. Die hebben gewoon premies betaald, zoals in Duitsland. Het is in Duitsland de gewoonte dat men een ontslag aanvaardt. De vakbonden onderhandelen vooral over de ontslagpremie. Gewoonlijk aanvaardt men die, omdat het een hoog bedrag is. Je krijgt een premie en dan moet je maar je plan trekken. Volkswagen kwam zonder veel onderhandelen met een vast bedrag naar hier. In Duitsland was al beslist wat ze zouden betalen. Duitsland maakt geen onderscheid tussen het statuut van arbeider en bediende. Maar de bedienden in Vorst hebben dan gezegd dat de formule-Claeys moest worden toegepast. Dat heeft Volkswagen heel veel geld gekost.”

Volkswagen heeft dus meer betaald dan het verwachtte?

VAN DEN HEULE. “Inderdaad. Volkswagen heeft een verkeerde berekening gemaakt. Het was een premiestelsel in plaats van een coherent plan. De 2000 mensen die bij Audi Vorst bleven werken, zouden er niet minder aan toe mogen zijn dan de vertrekkers. Veel goede krachten werden weggelokt door de hoge ontslagregeling. Ze zijn vrijwillig weggegaan, zowat naar overal. Het waren goede technici. Iedereen dacht: ‘Ik ga zo snel mogelijk die dikke premie opstrijken. En dan ga ik elders werken’.”

Er wordt wel eens gefluisterd dat Volkswagen van de gelegenheid gebruik maakte om een zeer harde kern van Waalse vakbondslui buiten te krijgen? Allemaal types zoals Roberto d’Orazio?

VAN DEN HEULE. “Het sociaal klimaat bij Volkswagen was woelig. Midden de jaren negentig waren er 70 werkonderbrekingen per jaar. Gaande van echte stakingen, tot een onderbreking van enkele minuten. De sfeer was er vaak grimmig. Ik werd in extreemlinkse hoek ooit afgeschilderd als de vertegenwoordiger van het repressieapparaat. Ik was verkocht aan de regering. Dat was tijdens de grote staking. Vier weken, in 1994.”

Levert de sluiting van Opel Antwerpen nog hogere ontslagpremies op?

VAN DEN HEULE. “Misschien. Dat hangt af van het budget dat Opel ter beschikking wil stellen. General Motors heeft al laten verstaan dat het geen geld heeft voor een coherent herstructureringsplan. Iemand van de directie verklaarde in de media dat men niet moet hopen op een grote premie. Dat is een waarschuwingsschot, vrees ik. Misschien zullen het alleen de wettelijke voorwaarden zijn? De formule-Claeys, een minimumbrugpensioen, de wettelijke opzegvergoeding voor arbeiders. Niets extra. Maar het wettelijk voorziene is al vrij veel in België.”

Worden het weer marathonvergaderingen? In juli 1997 vergaderde u nachten aan een stuk bij Renault. Is dat gezond?

VAN DEN HEULE. “Nee. Maar nachtvergaderingen gebeuren meer dan je denkt. Zeker in de chemie en de metaal. Daar is de gewoonte dat het voor acht uur ‘s avonds niet echt begint. Ook al start je om tien uur in de voormiddag. Het moet de nacht ingaan of de sociale partners zijn niet tevreden. Ik heb bij Volkswagen tientallen vergaderingen meegemaakt. We stopten ten vroegste om drie uur ‘s ochtends. Altijd moest dat de hele nacht duren. Tot grote verwondering van de Duitsers. Die konden dat maar niet begrijpen vanuit hun Mitbestimmung-model. Onze vakbonden zijn altijd wat meer Latijns gericht.”

Werk je om drie uur ‘s nachts nog goed?

VAN DEN HEULE. “Je krijgt altijd een dipje. Het specifieke en het moeilijke aan Brussel was dat je altijd in de twee talen moest werken. Ik ben dus geen voorstander van die lange vergaderingen. Maar je hebt de keuze. Op de lange duur krijg je een opening. Als je niet verder doet, vertrek je twee dagen later weer van nul. Blijf je wakker? Ja, want de adrenaline stroomt. Maar je zal de AKO Literatuurprijs niet winnen als je in de vroege uurtjes een tekst voor een ontwerpakkoord schrijft. Tijdens een van de eindmarathons van Sabena sliep ik drie uur in twee nachten. Op een woensdagavond ging ik doodmoe naar de keldergarage. Die beelden gaven ze op tv. Was ik daar gelukkig mee? Nee. Je staat daar met een verdord gezicht.”

Wordt er veel gedronken, gegeten, gerookt?

VAN DEN HEULE. “Alleen frisdrank en koffie.”

Geen alcohol?

VAN DEN HEULE. “Nee, nee. Dat is compleet verboden tijdens de onderhandelingen. Geen alcohol. Iedereen houdt zich daaraan. Het gebeurt wel eens dat een vergadering wordt opgeschort. De werkgevers en de vakbonden gaan dan buiten eten. Elk gaat apart eten. Rood met rood. Groen met groen. Blauw met blauw. En de directie apart. De ambtenaren blijven dan een boterham of een sandwich eten, die kregen we van het ministerie. Geen warme maaltijden. Maar je gaat me daarover niet horen klagen. Sinds 1 oktober ben ik met pensioen. Ik ben in mijn hele loopbaan geen twintig dagen ziek geweest. Ik voel me nog altijd goed. Nu wil ik nog een aantal dingen in het leven zien.”

opinie

Een sluiting is niet per definitie een drama, blz. 17.

Door Wolfgang Riepl/Foto’s Jelle Vermeersch

“Van de bijna 3000 ontslagen werknemers bij Renault Vilvoorde bleef slechts drie procent werkloos”

“Werkgevers hebben een schuldgevoel bij een sluiting. Ze kopen de zonde af”