We leven in een tijd waarin gepleit wordt voor ‘zelfactualisatie’ en het ‘dicht bij jezelf blijven’. Dat weinigen erin slagen een waarlijk authentieke persoonlijkheid uit te bouwen, wordt vaak verzwegen. Wat zelfverwezenlijking heet, komt vaak niet verder dan ordinair consumentisme en het mee willen zijn met de jongste rages.
Rüdiger Safranski schreef al gesmaakte biografieën over Nietzsche, Schopenhauer en Heidegger. Zijn recentste boek, Einzeln sein, is sinds kort vertaald in het Nederlands: Eenling zijn. Daarin voert hij grote denkers uit de geschiedenis op die er wel in geslaagd zijn zich als eenling te manifesteren. Daarmee wordt niet bedoeld dat ze zich afschermen van de maatschappij. Eenling zijn betekent voor Safranksi “ergens bij horen, maar toch in staat zijn op eigen benen te staan, zonder dat je je identiteit alleen maar in een bepaalde groep zoekt, of je problemen afwentelt op de samenleving”. De zoektocht van de eenling gaat daarom gepaard met spanning: als persoon ontdek je jouw eigenheid, je wil jezelf toebehoren, maar tegelijk ook deel uitmaken van de ruimere samenleving. Ironisch genoeg hebben we de ander nodig om bevestigd te worden in dat wat ons onderscheidt.
De zoektocht van de Duitse filosoof en historicus vangt aan bij de renaissance, een tijd van toegenomen individualisme. Een individualisme dat de mens aanspoorde tot zelfbewustwording, omdat de traditionele verbanden, wetten en religieuze werelden aan autoriteit hadden ingeboet. Safranski staat stil bij Leonardo da Vinci en de humanist Pico della Mirandola. Maar wie het humanisme en het eenling zijn laat samenvallen, gaat te kort door de bocht. De schrijver toont aan dat de strenggelovige Maarten Luther ook een volwaardige eenling was, doordat hij in zijn protestantse visie de relatie van het individu tot de persoonlijke God zo sterk op de voorgrond plaatste.
Naast de Franse verlichtingsfilosoof Rousseau, komt ook de Deense theoloog Kierkegaard voorbij. Hij construeerde een eigen begrip van eenling zijn. Het prachtboek eindigt in het Duitsland van de omstreden, conservatieve litterator Ernst Jünger, die via een soort innere Emigration persoonlijk sterk afstand nam van het nazisme, zonder zich er openlijk tegen te verzetten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier