ARNULF RAINER EN ART BRUT

Tot 3 september 2006 kunt u in zowel Gent als Deurle terecht voor de expositie Arnulf Rainer en zijn art-brutcollectie. In het Museum Dr. Guislain ligt de nadruk op de verzameling art brut. Liefhebbers van het werk van de Oostenrijkse kunstenaar Arnulf Rainer komen in het Museum Dhondt-Dhaenens het meest aan hun trekken.

De groots opgezette tentoonstelling heeft natuurlijk Arnulf Rainers werk als onderwerp. Minder bekend is het feit dat Rainer een verwoed collectioneur is van art brut, ook wel outsiderkunst genoemd. Onder outsiderkunst schuilt een waaier aan artistieke activiteiten, dat zich buiten het domein van de professionele beeldende kunst bevindt en bedreven wordt door zij die sociaal en daardoor ook cultureel geïsoleerd lijken. De kunstenaars kunnen zonderlingen zijn, gehandicapten en/of psychiatrische patiënten. Een outsiderkunstenaar deelt dezelfde verbetenheid en koortsachtige dwang van de professioneel beeldende kunstenaar, maar hij is niet geïnteresseerd in de roem, de erkenning of het geld. Voor het (ronduit schitterende) werk van Willem van Genk, bijvoorbeeld, bestaat veel interesse van zowel verzamelaars als musea.

De expo wil de mogelijke banden tussen Rainers eigen werk en diens art brut-collectie aan het licht brengen. Het is natuurlijk verleidelijk om de grote invloed op de kunstenaar Rainer toe te schrijven aan het werk van psychiatrische patiënten. Het oeuvre van Rainer is gek genoeg om directe linken naar de psychiatrie en de psychoanalyse te leggen. Maar dit lijkt ons wat te makkelijk. Rainers oeuvre is té complex om het te reduceren tot slechts een invloedssfeer.

Arnulf Rainer stond aanvankelijk onder de invloed van het surrealisme. Hij trok naar Parijs om André Breton te ontmoeten, maar geraakte ontgoocheld door Bretons enge visie. Onder impuls van het surrealisme begon Rainer documenten over waanzin en kunst te verzamelen vanaf het begin van de jaren vijftig. Hij deed dat onder invloed van de surrealistische opvatting dat krankzinnigheid een acute vorm van creatieve fantasie herbergt. Wat hem enkele jaren later aanzet tot het verzamelen van art brut. Rainers collectie telt zo’n drieduizend werken. De diversiteit is enorm.

Arnulf Rainer heeft steeds werken en foto’s ‘bewerkt’ met strepen en/of hevige penseelstreken. Sedert 1952 overschildert Rainer schilderijen en beelden. Hij werd beroemd met zijn zelfportretten (uitvergrote pasfoto’s uit een automaat), waar hij allerhande grimassen beklemtoonde met felle, expressionistische strepen en lijnen (bekend als de Face Farces). In zijn Face Farces probeerde Rainer datgene wat hij in klinische dossiers over schizofrenie gezien had na te bootsen. Hij neemt de outsider (de psychiatrische patiënt, de mentaal gehandicapte) als model. Zelf experimenteerde hij (onder medisch toezicht) met drugs om de verborgen kanten van zichzelf te ontdekken. En hij verdiepte zich in de theorieën van Sigmund Freud. Rainers Face Farces zijn uniek en meteen herkenbaar. Je zou kunnen stellen dat Rainers werk aanleunt bij de Cobrabeweging en het Amerikaanse abstract-expressionisme. Het is enerzijds die ‘naïviteit’ en anderzijds de sterk expressionistische sfeer die de indruk wekken dat Rainer beïnvloed werd door art brut. Rainers belangstelling voor art brut wordt nauwelijks belicht in de ettelijke catalogi en boeken over zijn oeuvre. Nochtans werkte hij nauw samen met enkele patiënten/outsiderkunstenaars. Er zal sowieso een kruisbestuiving plaatsgehad hebben. Hoe dan ook, de confrontatie tussen het werk van Arnulf Rainer en de selectie uit zijn verzameling is ongemeen boeiend en avontuurlijk.

Arnulf Rainer en zijn art- brutcollectie tot 3 september:

di-vr van 9 tot 17 uur en za-zo van 13 uur tot 17 uur in het Museum Dr. Guislain, Jozef Guislainstraat 43, Gent. Info: tel. 09 216 35 95 en www.museumdrguislain.be

di-zo van 11 tot 17 uur in Museum Dhondt-Dhaenens, Museumlaan 14, Deurle. Info: tel. 09 282 51 23 en www.museumdd.be

Piet Goethals