ARBEID & GELUK

De VLD wil – met Rik Daems, hun fractieleider in de Kamer, op kop – het recht op arbeid bij stakingsacties garanderen. Neem dit principe op in het strafwetboek, zo luidt de redenering, dan kan de politie niet langer werkloos blijven toekijken. Want stakers die anderen de toegang tot het werk ontzeggen, moeten aangepakt en gestraft worden.

Het is ironisch om vast te stellen dat uitgerekend een liberale politicus een strijdpunt maakt van iets dat al in 1831 als grondbeginsel door de Europese vakbond werd erkend. In 1948 is het recht op arbeid zelfs expliciet opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en vandaag staat het gebeiteld in (wat geldt als) de Europese grondwet.

Een duur principe dus om zomaar in gedetailleerde artikels van een Belgisch strafwetboek te gieten. Eén kleine troost voor de blauwe gemoedsrust van Rik Daems: de liberale filosoof en econoom Adam Smith zette arbeid al twee eeuwen eerder op een piëdestal. Hij noemde arbeid de bron van alle welvaart en misprees luiheid expliciet. In die logica is het dan ook begrijpelijk dat stakers die vandaag anderen het werk beletten, aangezien worden als ondermijners van het welvaartsmodel.

Maar is het recht op arbeid wel zo zaligmakend? Een prikkelende gedachte voor wie morgen dankzij stakingspiketten gekneld zit in de file, op een stations-perron of aan de ingang van een bedrijfsterrein. Je kan dan twee dingen gaan doen. Gaan kankeren op de militanten van het ACV, ABVV of ACLVB. Of nuttige verstrooiing zoeken in de lectuur van het boekje Arbeid: lust of last? Als was het maar omdat dit boek ons anders doet aankijken tegen wat dé fetisj of mantra van deze tijd is geworden: de slogan ‘werk, werk en nog eens werk’.

Arbeid is een te mythisch begrip geworden, vindt de auteur, Rudy Aernoudt, vandaag kabinetschef bij Vlaams minister van Economie Fientje Moerman (VLD). Werk lijkt ons de oplossing te bieden voor al onze maatschappelijke zorgen – als hefboom tegen sociale uitsluiting, middel tot zelfrealisatie, oplossing voor de armoede en behoud van onze welvaart – maar kan die belofte niet inlossen.

Werkloosheid kan een oorzaak zijn van sociaal isolement, maar druggebruik, langdurige ziekte en alcoholisme zijn dat nog veel meer. Studies bewijzen ook dat werklozen er wel degelijk in slagen om een sociale omgeving zinvol uit te bouwen (trouwens, sociaal isolement bestaat ook bij werkenden). Arbeid is evenmin een voldoende garantie tegen armoede: landen zoals de VS en Groot-Brittannië worstelen met een groot armoedecijfer ondanks een hoge tewerkstellingsgraad.

Recht op arbeid wordt vandaag tersluiks vertaald als de plicht van iedereen om zijn bijdrage te leveren aan het bruto binnenlands product. Een zeer een- dimensionale benadering. En wie niet aan die plicht of vereiste voldoet, wordt gestigmatiseerd. De Oeso en het IMF sporen België terecht aan om zijn werklozen meer onder druk te zetten. Maar als er dan nog een categorie rest die er ondanks alles niet in slaagt om de arbeidsmarkt te betreden, mag zij daar niet het slachtoffer van zijn.

Door het principe van de inzetbaarheid uit te roepen tot het zaligmakende basisprincipe van de hele arbeidsmarktpolitiek, zo stelt Aernoudt, maakt de overheid een niet-neutrale keuze ten voordele van de werkenden en ten nadele van de niet-werkenden. Blijft het vakje naast ‘beroep’ leeg op de identiteitskaart of ben je langer werkloos dan tweemaal het gemiddelde, dan is de sanctie onverbiddelijk: “Jozef K., geschrapt wegens het niet respecteren van het regiogemiddelde, zo luidt het verdict op het proces.”

En zo bevat het boekje nog diverse andere verfrissende bespiegelingen of debatstof. “Laat elk van ons op zijn of haar manier invullen wat door middel van arbeid (of geen arbeid) de kortste weg is naar het geluk,” zo luidt de basisboodschap van het boek. Universele en vooral opgelegde waarheden zijn daarbij totaal uit den boze. Laat staan dat een politie of rechtbanken over dit recht op arbeid zouden beslissen.

Dit is een pleidooi tegen de profeten van een Europese politiek, die claimen dat arbeid de beste remedie tegen armoede is en welvaart – gerealiseerd via arbeid – de beste garantie voor welzijn. “Hoe nobel dit ook klinkt, dit strookt niet met de realiteit,” stelt Aernoudt. Het is niet de taak van de overheid om te bepalen wat haar onderdanen gelukkig maakt en hoe personen die andere keuzes maken, daarvoor worden gesanctioneerd. Een doordenker.

piet depuydt hoofdredacteur

Doordenker bij de stakingen: “Laat elk van ons op zijn manier invullen wat door middel van arbeid (of geen arbeid) de kortste weg naar het geluk is.”